Yn earder tiden wie ‘frouminske’ in wurd dat brûkt waard om in minske fan it froulik slachte mei oan te tsjutten. De foarm frouminske is yn ûnbrûk rekke, mar de gearlutsen en ferbastere foarm frommes bestiet noch wol yn it Frysk fan hjoed-de-dei, bygelyks yn ‘Dêr rint in frommes mei in laptop.’
De fraach is oft frommes hjir neutraal is, mooglik sil elk dêr net gelyk oer tinke. Feit is wol dat as ‘frommes’ yn kombinaasje mei in kwalifikaasje brûkt wurdt, it al gau in negative gefoelswearde kriget: ‘trousto mei dat frommes?, it grouwe frommes freget om in sjekje’. In oar feit is dat yn ferlytsing frommes krekt posityf is: ‘it frommeske lake, in kreas frommeske op in fatbike’.
Yn de Wâlden komt de útspraak frammes(ke) foar. En wat de manlju oangiet: minder gebrûklik, mar wol mooglik is manminske, en 100 jier lyn hie G.R. Veendorp yn it tydskrift It Heitelân it sels oer in mommes. Wat de foarm oangiet binne manlju en froulju hjir dus gelyk.
Soe it net earder sa wêze dat frommeske de streekrjuchte fuortsetting is fan frouminske en dat frommes út frommeske ekstrahearre is, om’t dy lêste foarm as ferlytsingswurd opfette waard?
Ik soe leaver net fan in ‘ferbastere foarm’ prate, om’t frommeske/frammeske in fierhinne regelmjittige fonetyske reduksje fan frouminske is: de ou wurdt ferinkellûde en ferkoarte ta ò (lykas yn frôlje/fròlje foar froulju); mei’t in ò gewoanwei yn it Frysk net foar m stiet, wykt er út nei ien fan ‘e neistlizzende lûden ó (frómmeske) of a (frammeske).
It nuvere gegeven dat ‘frommes’ gjin meartal hat, wiist der ek op dat der mei dat wurd wat bysûnders te rêden is. Der moat wat wêze dat de produktive meartalsfoarming opkeart en foarmen lykas ‘luiwammesen’ dogge útwizing dat dat net samar in fonologysk filter wêze kin. Dat kin mei in oanwizing wêze foar dat ‘frommes’ sa’n ekstrahearre foarm is, sa’t Jarich skriuwt.
Ik haw it wurdfjild ‘frou’, mei denotaasjes, konnotaasjes en morfologyske pitertuerlikheden oars in jiermannich lyn ris útslachte. Dy’t der aardichheid oan hat, kin der yn Taal en tongval nûmer 3 fan 2020 in stik oer lêze. It stiet hjirre:
https://www.aup-online.com/docserver/fulltext/00398691/72/2/03_TET2020_2_WOLF.pdf