Bijna ieder gesprek dat ik de laatste tijd voer met mensen die ik een tijd niet heb gezien, gaat zo. Een van de twee zegt ‘hoe gaat het?’, en dan zegt de ander ‘nou, de wereld staat in brand’. Meestal volgt dan iets als: ‘Maar persoonlijk gaat het wel goed.’ De wereld staat natuurlijk al lange tijd op verschillende plekken in brand, maar de vlammen slaan nu zo hevig uit dat ze in kleine gesprekjes zichtbaar worden.

Ik kom ook mensen tegen die ontmoedigd of somber zijn en niet goed weten waar ze moeten beginnen met blussen. Het wordt steeds minder duidelijk of die branden onze levens echt niet zullen blakeren.

Formulieren

Van de leiding van het land moeten we niet hebben. Zeker als wetenschappers niet. Eppo Bruins is niet alleen de minister van onderwijs en wetenschappen, maar ook een duidelijk toonbeeld van de incompetentie van deze regering: iemand die zijn naam heeft gezet onder rampzalige bezuinigingen, maar die deze nog steeds niet duidelijk in de verf heeft gezet waardoor er de hele tijd een vaag gevoel van doem over het vak blijft hangen.

Zijn laatste stapje was om vrijdag ineens via de sociale media te laten weten:

Het is een schokkend bericht op meerdere manieren. Om te beginnen weet iedereen wat de ‘spanningen in de wereld’ zijn waarop de minister doelt: de regering van Donald Trump die ervoor zorgt dat steeds minder intellectuelen zich veilig voelen in het voormalig land van de vrijheid. Er zijn veel spanningen in de wereld, maar Russische, Indische, Keniaanse of andere geleerden moeten niet denken dat zij nu ineens welkom zijn.

Toch durft Bruins kennelijk Amerika niet met name te noemen. Vorige week werd bekend dat Nederlandse wetenschappers die met Amerikanen samenwerkten, nu formulieren kregen opgestuurd waarin ze moesten verklaren dat ze geen lid waren van bijvoorbeeld ‘marxistische’ organisaties. Het enige wat de minister hierop te zeggen had was dat de regering de VS zelf bepaalt welk wetenschapsbeleid er gevoerd wordt. Geen woord van afkeuring kwam over zijn lippen.

Het leven zuur

De minister maakt deel uit van een regering met een partij waarvan de aanvoerder zeer verheugd was toen Trump verkozen bleek tot president. De angst dat er bij ons ook wel eens maatregelen kunnen komen waarin onder het mom van ‘antiwoke’ wordt besloten geen geld meer te steken in bijvoorbeeld onderzoek naar de manier waarop vrouwenlichamen soms anders reageren op medicijnen dan mannenlichamen. Dat de minister weigert de garantie te geven dat de Nederlandse regering wat hem betreft nooit zulke brieven stuurt, stelt niet gerust.

Minstens even verontrustend is dat de minister de problemen van onze buitenlandse collega’s alléén presenteert als ‘kans’ voor Nederland. Dat mensen zich genoodzaakt zien huis en haard te verlaten is in de eerste plaats tragisch. Alleen maar over zulke ernstige gebeurtenissen praten in termen van kansen, alsof wetenschappers geen mensen met families en vrienden zijn, maar accessoires die je makkelijk even veerplaatst, toont weinig empathisch vermogen.

Daar komt bovenop dat Bruins deel uitmaakt van een kabinet dat als expliciet doel heeft om alle buitenlanders die géén ‘wetenschappers van topniveau’ zijn zoveel mogelijk het leven zuur te maken en te weren. Terwijl die natuurlijk net zo goed ‘kansen voor Nederland bieden’. Er waren toch te veel buitenlanders? En alle buitenlandse onderzoekers moesten toch ineens in het Nederlands college geven?

Prijzen

Tot slot is het natuurlijk bizar om wetenschappers uit te nodigen in een klimaat waarin je zelf, als minister, bezig bent de wetenschap flink te korten. Het is niet alleen vrij bizar om eerst topwetenschappers te ontslaan, zoals inmiddels op een aantal plaatsen in Nederland is gebeurd, om ze vervolgens te vervangen door Amerikaanse topwetenschappers. Het hele idee van ’topwetenschapper’ is bizar: alsof iemand in haar eentje topwetenschap kan doen, alsof het een spelletje patience is. Alsof daar niet een goede infrastructuur voor nodig is, van mensen, laboratoria, collega’s – precies de infrastructuur die de minister op dit moment aan het afbreken is.

Inmiddels is ook duidelijk geworden dat de minister helemaal geen geld heeft voor deze geste: de komst van de Amerikaanse topwetenschappers moet gefinancierd worden met de bestaande middelen. Het is dus een volkomen loze belofte – het maakt de wetenschappelijke gemeenschap waarvoor hij verantwoordelijk is ongelukkig en ongerust, en helpt uiteindelijk niemand.

Eppo Bruins is de meest incapabele minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen die ik heb meegemaakt. Tot nu toe heeft hij alleen schade aangericht, en er is geen enkele aanwijzing dat dit nog zal veranderen. De wereld staat in brand, en hij schept ondertussen wat zand in een emmertje, in de hoop dat wij hem daarvoor zullen prijzen.