Leeslogboek: juni

Een maand kan helemaal in het teken komen te staan van één boek. Voor mij werd juni 2025 gekleurd door Incompletezza (Onvolledigheid) van de Italiaanse schrijver Deborah Gambetta, een dik boek met als ondertitel ‘Una storia di Kurt Gödel’. Want het betreft een biografie van de bekende logicus die leefde van 1906-1978. Of nou ja, een biografie. Wie heeft er ooit een biografie gelezen waarin de biografe uitvoerig verslag doet van haar eigen relatieproblemen? Waarin ze na letterlijk honderden pagina’s te hebben besteed aan het uitleggen van de gecompliceerde mathematisch-filosofische problemen waarmee Gödel zich bezighield verzucht “Ik snap het zelf eigenlijk ook niet?” Of waarin ze haar liefde verklaard voor de toch enigszins merkwaardige Kurt en haar afkeer voor diens moeder?

Het is, geloof ik, precies om die reden dat er roman op het omslag staat. Of staat dat eigenlijk wel op het omslag?

Er is eerder een heel dik en magistraal publiekswerk geschreven dat deels over hetzelfde werk gaat: Gödel Escher Bach. An Eternal Golden Braid van Douglas Hofstadter uit 1979. Dat maakte ooit (in de zomer van 1986, ik had net eindexamen gedaan) op mij een grote indruk. Incompletezza doet datzelfde hoewel het op bijna alle mogelijke manieren anders is. Hofstadter was als auteur even slim als alle drie zijn hoofdpersonen, Gambetta doet het voorkomen alsof zij helemaal niet zo is. Tegelijkertijd gaat ze veel en veel dieper in op Gödels werk, en behandelt daarbij ook zijn moeilijke leven: een leven waarin hij buiten de wereld van de wiskunde niet zoveel kon, bang was voor van alles, en uitei elijk stierf omdat hij zich verhongerde uit angst dat ‘ze’ hem wilden vergiftigen.

Vertaald

Het is een boek, kortom, over alle vormen van onvolledigheid waarmee we te maken hebben omdat we nu eenmaal mens zijn, de rommeligheid van het leven tegenover de orde van de logica, de overeenkomsten tussen het verhaal en het wiskundig bewijs, hoe moeilijk het is om over iemand anders te weten te komen.

Anders dan het bovenstaande suggereert, besteedt Gambetta overigens juist wel heel veel aandacht aan de wiskunde en legt ze die voor zover ik als leek dat kan beoordelen precies en duidelijk uit. Ze deinst er ook niet voor terug om de oorspronkelijke teksten voor Gödel erbij te nemen. Want haar boek gaat zowel over de chaos van het leven als de orde van de logica, en beide komen heel goed over het voetlicht.

Ik kwam erop omdat ik op de pagina van de Premio Strega aan het kijken was, de bekendste literaire prijs van Italië, een soort Librisprijs, inclusief longlist en shortlist. Het stond op de longlist en het trok mijn aandacht omdat ik geïnteresseerd was in Gödel. Vervolgens raakte ik enigszins geïrriteerd maar ook wel gefascineerd door de biografe die vooral in het begin zo nadrukkelijk voor haar onderwerp gaat staan, omstandig uitlegt hoe dat allemaal zat met haar vriend, en hoe een passage over Gödel in een of ander boek haar raakte. Maar gaandeweg begon ik te zien in wat voor meesterlijke constructie ze dat op het oog zo chaotische betoog had gestoken.

Helaas kwam het deze maand niet op de shortlist. Die is dus onvolledig! Ik hoop dat het boek in alle talen van de wereld vertaald wordt. Of in ieder geval in het Engels, want dan volgt de rest vanzelf.

Het is heus niet dat ik geen andere boeken heb gelezen die indruk op me maakten, zoals een verhalenbundel van een paar jaar geleden van de Duitse schrijfster Judith Hermann, en de boeken van Vonne van der Meer die ik de een na de ander lees zonder dat het me een moment verveelt of tegenstaat. Maar soms is er een boek dat alles domineert, zodanig dat je zelfs de andere boeken die je leest in het licht ervan ziet.

De harde feiten

Gelezen	Gekocht of gekregen	Nu aan het lezen
Laetitia Cherel & Marie-France Etchegoin: Abbé Pierre Emily M. Bender en Alex Hanna: The AI Con Dr. J.J.C. Dee: Woorden van verwondering Sophie Divry: Pour tout le monde en même temps Deborah Gambetta: Incompletezza Elke Heidenreich: Altern Judith Hermann: Lettipark Stephen Levinson: The Interaction Engine Vonne van der Meer: De vrouw met de sleutel Vonne van der Meer: December Vonne van der Meer: Het smalle pad van de liefde Vonne van der Meer: Winter in Gloster Huis Mirjam Rotenstreich: Vader zoeken J.A. Schasz M.D.: Mijn reis door het Apenland Sheila Sitalsing: Waar ik me voor schaam Laura Spinney: Proto Klaas A.D. Smelik: De gereedschapskist van de Bijbelschrijvers Gertrude Stein: Paris France Lara Taveirne: Wolf	Behoud de Begeerte: De 44 beste gedichten van de Herman de Coninckprijs 2025 Luís de Camões: De Lusiaden Laetitia Cherel & Marie-France Etchegoin: Abbé Pierre Rutger H. Cornets de Groot: Wat is lekker bij wat Nathalie Heinich. Être écrivain Robbert-Jan Henkes: Vertalen wat er niet staat Mahir Guven. Istanbul Tessa Leuwsha: Boni. In het spoor van de Surinaamse vrijheidsstrijder Jhumpa Lahiri: Racconti romani Anya Niewierra: De stilte Vonne van der Meer: Wijn, zout, brood	Arianne Baggerman: De storm die wij vooruitgang noemen Vonne van der Meer: Vindeling