Al jaren laat ik mijn studenten diverse historische literatuur lezen aan de hand van de Bulkboek-uitgaven. Deze Bulkboeken staan gratis als pdf’s online. Onlangs werkten de linkjes naar die website niet meer. Wat was er aan de hand? Bulkboek is overgenomen door BruutTAAL (een uitgeverij van een lesmethode). BruutTAAL is van plan om die pdf’s binnenkort achter een betaalmuur te zetten.
Ik vind dat onethisch. De kosten van die Bulkboeken zijn al lang terugverdiend of gedekt. Diverse Bulkboeken zijn gesubsidieerd geweest door het Letterenfonds, en ik weet dat veel medewerkers aan die Bulkboeken daar geen geld voor hoefden te hebben. Een papieren Bulkboek kost inderdaad geld: druk- en verzendkosten. Maar een pdf kost niets. Dat die pdf’s ineens onderdeel zijn geworden van een verdienmodel deugt niet.
Verarming
Ik heb het niet over nieuwe Bulkboeken, het gaat mij over de oude Bulkboeken die al jaren geleden het onderwijs in gekomen zijn. Dat er voor nieuwe werken betaald moet worden, is logisch. En als BruutTAAL iets nieuws met oude teksten wil doen, dan is het heel normaal dat de kosten daarvan terugverdiend moeten worden. Het offline halen van deze oude pdf’s valt daar echter niet onder. Het zijn twee dingen die los van elkaar staan. BruutTAAL kan nieuw materiaal aanbieden aan de scholen die met BruutTAAL werken én de oude Bulkboek-pdf’s kunnen ergens op een site staan om ze gratis te raadplegen.
Een van de mooie dingen van Bulkboek was dat het ging om literaire werken die niet afhankelijk waren van een lesmethode. Welke schoolboeken je als docent ook gebruikte, je kon je leerlingen altijd sturen naar de Bulkboeken. Bulkboeken waren er voor iedereen. Daar komt nu een einde aan. De Bulkboek-pdf’s van de oudere literatuur zijn er binnenkort niet meer voor iedereen, ze worden lesmethode-afhankelijk. Gebruik je Nieuw Nederlands of Kern of geheel eigen materiaal? Dan kun je binnenkort niet meer terecht bij de Bulkboeken om de oorspronkelijke teksten + goede vertalingen te lezen. Dat is immers voorbehouden aan de scholen die betalen aan BruutTAAL. Wat een enorme verarming. Juist in een tijd dat er volop ingezet moet worden op leesbevordering is dit een heel slechte beweging.
Leesbevorderingspotten
BruutTAAL gaat die oude pdf’s aanbieden voor nog geen euro per leerling (staat op de site). Dit betekent dat als er 30.000 leerlingen dat gaan betalen, er een omzet is van nagenoeg 30.000 euro. Dat bedrag wordt betaald voor kant-en-klaar producten die helemaal niets kosten. De omzet is daarmee winst geworden, ieder jaar weer. Dat Bulkboek daar ingetrapt is, verbaast mij zeer. Ik ga ervan uit dat Bulkboek-oprichter Theo Knippenberg meedeelt in de winst, een mooie aanvulling op zijn pensioen. Een van de doelen van Bulkboek was dat er zoveel mogelijk leerlingen kennis moeten kunnen nemen van literatuur – door deze move naar BruutTAAL zullen er eerder minder dan meer leerlingen bereikt worden. Heel erg jammer is dat.
Theo Meder is toentertijd betrokken geweest bij de uitgave van Beatrijs, hij verzorgde er de vele verklarende voetnoten voor. Op de vraag of hij op de hoogte is gesteld van de verhuizing van de pdf’s antwoordde hij: ‘Begin dit jaar heb ik een mailtje gekregen dat bulkboek naar BruutTAAL zou gaan en dat er binnenkort (tegen betaling) ingelogd moet worden om de bulkboeken nog te kunnen bekijken.’ Maar op de vervolgvraag of er dan ook sprake zou zijn van het uitkeren van royalty’s, was het antwoord ‘Nee, dat niet.’ Het geld dat verdiend wordt met de oude pdf’s gaat dus niet naar de medewerkers van die oude pdf’s.
Het zou gaan om rechtenkwesties (auteursrecht en publicatierecht), maar dat is niet helemaal correct. Zo staat er in het colofon van Vanden vos Reynaerde dat het niet gelukt is om de rechthebbenden te achterhalen – er is dus geen geld betaald. Veel medewerkers (editeurs, inleiders, voetnotenschrijvers en vertalers) werken kosteloos mee (dat gaat over het auteursrecht). Bovendien vindt iedereen het zo belangrijk dat deze literaire werken beschikbaar blijven voor leerlingen, dat ik me niet voor kan stellen dat allerlei uitgeverijen er ineens bakken met geld voor vragen (dat gaat over het publicatierecht). En mocht dat zo zijn, dan zijn er op dit moment diverse subsidiemogelijkheden vanuit de leesbevorderingspotten.
Onbegrijpelijk
Heeft Bulkboek eigenlijk wel een beetje rondgevraagd? Bij Neerlandistiek hier weten we van niks. De kans dat Neerlandistiek deze Bulkboeken had willen hosten, is groot. Ik durf eigenlijk wel te gokken op 100%. Ook LitLab weet van niks, er is geen vraag van Bulkboek gekomen om de pdf’s daar onder te brengen. Ik vraag me af of er contact opgenomen is met literatuurgeschiedenis.org of met dbnl.org, maar ik verwacht van niet. s
Zelf had ik graag gezien dat die pdf’s onderdak hadden gekregen bij DBNL, daar zijn ze op hun plaats. Dat is de Galerij der Groten waar ze thuishoren. Wat is het toch van een enorme helaasheid dat die oude pdf’s binnenkort niet meer beschikbaar zijn voor álle scholieren en studenten in Nederland en België, en voor álle studenten die aan een buitenlandse universiteit Nederlands studeren. Dat tijd dat Bulkboek er altijd voor iedereen was, is voorbij. Het is onbegrijpelijk dat Bulkboek deze keuze gemaakt heeft.
Laat een reactie achter