Achter het Achtervoegsel 60

In juli 2022 plaatste ik op Neerlandistiek een bijdrage over stofzuigers waarvan de naam eindigde op -ette (AhA 19). Aan bod kwamen de Dustette, de AEG Vampyrette, de Hooverette en de Rutonnette. Met dat stuk dacht ik alle stofzuigernamen op -ette keurig bij elkaar te hebben geplaatst. Maar de continue jacht naar -ette-woorden op Delpher leerde mij dat ik er toch (ten minste) een over het hoofd had gezien: de Vacuette.

Anders dan de bovengenoemde stofzuigers is de Vacuette niet elektrisch aangedreven. Volgens de oudste advertentie die ik voor dit product op Delpher heb gevonden – in De Volksvriend van 8 juli 1920, een in de Verenigde Staten uitgegeven Nederlandstalige krant – wordt gesteld dat dit apparaat wel alle voordelen van een elektrisch equivalent bezit maar geen van de nadelen. De bezitter ervan zal versteld staan hoe de Vacuette alle stof en vuiligheid in zich opzuigt en hoe gemakkelijk zij verplaatst kan worden. Daarom besluit de Iowa Vacuette Company de advertentietekst met de woorden: “Voor zindelijkheid, gemak, en voor spaarzaamheid, koopt de Vacuette.”

motorloos

De Vacuette is uitgevonden door James B. Kirby (1885-1971). Hij had deze motorloze stofzuiger ontworpen om huishoudens die geen toegang hadden tot elektriciteit, met geringe krachtinspanning vloeren, kleden en tapijten van vuil te ontdoen. Het apparaat bevatte een ventilator die door wrijving in beweging werd gezet. Door het ronddraaien daarvan ontstond een krachtige zuigende werking. Hoe sneller je de Vacuette voortbewoog, des te beter werd de zuigkracht.

Voor zover mij bekend wordt nergens expliciet vermeld hoe Kirby tot de naam van zijn stofzuiger is gekomen. Misschien omdat de etymologie zo doorzichtig is. Het eerste deel vacu verwijst uiteraard naar vacuum of voluit vacuum cleaner – het Engelse woord voor stofzuiger –  het tweede deel is ons vertrouwde achtervoegsel –ette.

demonstratie aan huis

Nederlandse consumenten kunnen in 1922 kennis maken met dit ‘wonder der techniek’. Tijdens de Huishoudtentoonstelling in het Amsterdamse Paleis voor Volksvlijt demonstreert The Holland Vacuette Company de werking van deze stofzuiger, die voor fl. 67,50 te koop aangeboden wordt (De Telegraaf, 24 september 1922). De ‘nieuwe motorlooze Amerikaansche stofzuiger’ wordt ook gedemonstreerd tijdens een tentoonstelling van de Nederlandsche Vereeniging van Huisvrouwen in Musis in Arnhem (Arnhemsche Courant, 15 november 1922) en tijdens een bijeenkomst van de ‘Vereeniging van Huisvrouwen’ in Amicitia in Leeuwarden (Leeuwarder Courant, 24 februari 1923). De firma E. Wigboldus uit het noorden van het land biedt zelfs elke donderdagmiddag gratis een demonstratie aan huis aan (Provinciale Drentsche en Asser Courant, 30 april 1923).

Keer op keer benadrukken de adverteerders het voordeel van de Vacuette ten opzichte van een gemotoriseerde stofzuiger: ‘Geen stroomverbruik. Geen onderhoudskosten. Lage aanschaffingsprijs.’ (Nieuwsblad van het Noorden, 7 oktober 1924). Dat is zeker waar. Toch is er een heel groot nadeel. De Vacuette blijft alleen in werking als ze voortbewogen wordt. Voor grote rechte stukken is dat geen probleem maar traptreden zijn daardoor lastiger en ook vervelende hoekjes zijn zonder hulpstukken moeilijk te bereiken. Na enige tijd verscheen er toch een elektrische versie van de Vacuette.

Een motorloze stofzuiger betekent een enorme besparing op de elektriciteitskosten en kan in noodsituaties van pas komen om je huis toch aan kant te maken. Vanuit dat oogpunt zou het helemaal niet zo’n gek idee zijn om een verbeterde versie van de Vacuette opnieuw op de markt te brengen.

Overigens blijkt Vacuette niet alleen een merknaam voor stofzuigers te zijn, het woord komt ook voor als naam voor een klein type stofzuiger, zoals de Lux Vacuette waarover al uitgebreid gesproken wordt in Zij, maandblad voor de vrouw uit februari 1921.

bloed en urine

Misschien moet dan wel de naam worden veranderd, want bij het zoeken naar informatie over deze motorloze stofzuiger stuitte ik ook op een heel andere vacuette. Het is namelijk een ‘registered trademark’ dat vooral geschikt is om materiaal in te verzamelen en te bewaren dat later in een (ziekenhuis)laboratorium moet worden onderzocht. Twee belangrijke toepassingen zijn bloed- en urineafname.

De bloedafnamebuizen van Vacuette worden geproduceerd door de firma Greiner Bio-One uit Oostenrijk. Zij zijn de marktleider in vacuüm bloedafnamebuizen uit PET. Dit materiaal heeft een groot aantal voordelen ten opzichte van glazen buisjes: ze zijn (zo goed als) onbreekbaar, ze zijn veel lichter en ze zijn milieuvriendelijker dan glas omdat ze worden afgebroken in drie natuurlijke componenten: koolstof, waterstof en zuurstof.

Daarnaast is er een uitgebreid Vacuette urinesysteem. Ook hierbij worden de sterke eigenschappen van de buisjes geprezen: ze zijn (gelukkig) lekvrij, vrijwel onbreekbaar en steriel. Ideaal dus om urinestalen – zeg maar ‘plasmonsters’ – te transporteren of te analyseren.

“Maar er is meer!” Vacuette biedt een breed spectrum aan laboratoriumanalyseproducten aan. Wie meer wil weten moet maar eens een blik werpen op de website van de fabrikant onder Vacuette. Ik kan niet wachten tot ik weer eens bloed moet laten prikken!