Gek genoeg bestaat er, naar mijn weten, nog geen uitvoerige historisch-taalkundige beschrijving van de woorden antisemitisme en jodenhaat. De etymologiebank, de belangrijkste bron voor de herkomst van Nederlandse woorden, vermeldt bij antisemiet slechts dat het Indonesisch dit woord uit het Nederlands heeft geleend. Op zich is dit veelzeggend, maar nadere informatie over … [Lees meer...] overEtymologica: Het woord ‘jodenhaat’ ontstond uit antisemitisme
Zandvoort werd ‘Jodenaquarium’ genoemd
Nu zoveel ogen op Zandvoort zijn gericht, hier de geschiedenis van een onfrisse bijnaam voor deze badplaats. Lang was Zandvoort een tamelijk onbeduidend vissersdorp met een enkel badhotel. Dat veranderde in 1881, toen er een spoorlijn naar Zandvoort werd aangelegd. Opeens dromden de badgasten toe, met name uit Haarlem en Amsterdam. Veel investeringen waren gedaan door … [Lees meer...] overZandvoort werd ‘Jodenaquarium’ genoemd
Het verloren schaap (1921)
Jeugdverhalen over joden (150) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Ida Keller (1869-1951)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Ybeltje (‘Ida’) Keller werkte zij eerst als dienstbode en vanaf 1911 als onderwijzeres op een fröbelschool. Volgens het … [Lees meer...] overHet verloren schaap (1921)
Jonathan (1985)
Jeugdverhalen over joden (149) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: A. Korpershoek-Van Wendel de Joode (geboren 1947)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis ‘Jonathan’ is geschreven door A. Korpershoek-van Wendel de Joode (geboren in 1947). Zij … [Lees meer...] overJonathan (1985)
Dagboek van moeder (1967)
Jeugdverhalen over joden (148) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Cornelia Maria van den Berg-Akkerman (1906-2008)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Vanaf 1937 schreef Cornelia Maria van den Berg-Akkerman (1906-2008) zo’n vijftig kinderboeken. … [Lees meer...] overDagboek van moeder (1967)
Rebecca van Exmorra (1989)
Jeugdverhalen over joden (147) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Rina Hoogerwerf-Holleman (geboren 1928)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Rina Hoogerwerf-Holleman debuteerde in 1982 met Oorlogsherinneringen en publiceerde daarna nog ruim … [Lees meer...] overRebecca van Exmorra (1989)
Lakki, een jodenjongen (1965)
Jeugdverhalen over joden (146) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: A. Vogelaar-van AmersfoortOorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Lakki, een jodenjongen is het debuut van Alie van Amersfoort (geboren in 1943). Zij schreef dit boek toen zij zestien … [Lees meer...] overLakki, een jodenjongen (1965)
De teringhond in de Nederlandse letteren
Speelt de teringhond een grote rol in de Nederlandse letteren? Dat valt nogal tegen. Bij mijn weten is deze viervoeter voor het eerst te vinden in een anonieme bijdrage, getiteld “De Vijand”, in de Nieuwe Vlaardingsche Courant van 1890. Daar lezen we: Een strop voor de pokkendieren hebben we, Goddank, gevonden. We draaien die met succes den nek om, en dan kunnen ze niet meer … [Lees meer...] overDe teringhond in de Nederlandse letteren
Maup komt thuis! (1959)
Jeugdverhalen over joden (145) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Aart Grimme (1911-1984)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Aart Grimme (1911-1984) was onderwijzer en schrijver van jeugdboeken. Hij debuteerde in 1931 met De dolle Driessen. … [Lees meer...] overMaup komt thuis! (1959)
Ruth van Laar (1951)
Jeugdverhalen over joden (144) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Heleen van Ramshorst-Callenbach (1894-1969)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Ruth van Laar is geschreven door ‘Heleen’. Dat is een van de schrijversnamen van Heleen van … [Lees meer...] overRuth van Laar (1951)
Rachel, het Joodse meisje (1950)
Jeugdverhalen over joden (143) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: A. van der Spelt, onder het pseudoniem Annie VreelandOorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis ‘Rachel, het Joodse meisje’ is geschreven door Annie Vreeland. Dit is een pseudoniem van … [Lees meer...] overRachel, het Joodse meisje (1950)
Sally en zijn hondje (1950)
Jeugdverhalen over joden (142) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Cornelia Theodora Jongejan-de Groot (1899-1980)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Sally en zijn hondje is geschreven door Cornelia Theodora Jongejan-de Groot (1899-1980). Zij … [Lees meer...] overSally en zijn hondje (1950)
Van een jongetje dat een andere naam kreeg (1945)
Jeugdverhalen over joden (141) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Cornelia Theodora Jongejan-de Groot (1899-1980)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Cornelia Theodora Jongejan-de Groot (1899-1980) was journaliste en redacteur van het maandblad … [Lees meer...] overVan een jongetje dat een andere naam kreeg (1945)
Joodse namen in ons spelalfabet
Een paar maanden geleden meldde de NOS dat er in Duitsland stemmen opgaan om het zogenoemde telefoon- of spelalfabet te wijzigen. Dat is het alfabet dat wij gebruiken om de spelling van een woord of naam te verduidelijken. Dat kan zinnetjes opleveren als: “Met de M van Marie.” Reden voor het Duitse initiatief: het huidige spelalfabet dateert grotendeels uit de jaren dertig, … [Lees meer...] overJoodse namen in ons spelalfabet
Het Joodje (1933)
Jeugdverhalen over joden (140) Het Joodje (1933) Auteur: Regina van der Hauw-Veltman (1899-1979)Oorspronkelijk Nederlands Het joodje verscheen bij uitgeverij G.F. Callenbach in Nijkerk en beleefde twee drukken: in 1933 en 1935. In de samenvatting is geciteerd uit de eerste druk. Najaar 1940 was de tweede druk nog leverbaar. Het joodje is geschreven door Regina van … [Lees meer...] overHet Joodje (1933)
Mozes en Sam (1914)
Jeugdverhalen over joden (139) Auteur: Kees Hoekendijk (1873-1948)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Christiaan Johannes (‘Kees’) Hoekendijk was aanvankelijk een vrij-evangelische zendeling op Java en later dominee in Rotterdam en Bussum. Hij noemde zichzelf ‘vrolijk orthodox’. Op Java werkte hij voornamelijk onder Chinezen – hij wist er … [Lees meer...] overMozes en Sam (1914)
‘Dagen van duisternis’ (1898)
Jeugdverhalen over joden (138) Door Pieter Brouwer (1868-1926)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Pieter Brouwer was hoofdonderwijzer in Leerbroek, in de provincie Utrecht. Hij was van gereformeerde huize. Tussen 1897 en 1917 schreef hij een kleine twintig jeugdboeken. De meeste verschenen bij uitgeverij G.F. Callenbach in Nijkerk. Brouwer was … [Lees meer...] over‘Dagen van duisternis’ (1898)
In ’t groote leger (1878)
Jeugdverhalen over joden (137) Auteur: Franz Hoffmann (1814-1874)Vertaald uit het Duits door Suze Andriessen (1850-1924) Herkomst en drukgeschiedenis In 1842 begon Hoffmann, indertijd boekhandelaar, met het schrijven van jeugdboeken. Die werden zo geprezen dat hij besloot van zijn pen te gaan leven. Om genoeg te kunnen verdienen, sloot hij contracten af met … [Lees meer...] overIn ’t groote leger (1878)
‘Vooroordeel’ (1860)
Jeugdverhalen over joden (136) Auteur: onbekendWaarschijnlijk oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis De Kinder-Courant publiceerde ‘Vooroordeel’ in 1860. Het verhaal is niet ondertekend. Tussen circa 1857 en circa 1868 trad de Haagse onderwijzer J. van Weerden op als uitgever en hoofdredacteur van de Kinder-Courant. Dit weekblad verscheen tussen 1852 … [Lees meer...] over‘Vooroordeel’ (1860)
‘Joden’ (1860)
Jeugdverhalen over joden (135) Door Ewoud Sanders Auteur: Aart Cornelis de Zwart (1836-1885)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Het verhaaltje ‘Joden’ is te vinden in het tweede deeltje van Oom Thomas: een leesboekje voor de middelste klasse. Toen A.C. de Zwart dit schreef was hij onderwijzer op een christelijke school in Utrecht. Vervolgens … [Lees meer...] over‘Joden’ (1860)
‘De zilveren lepel’ (1855)
Jeugdverhalen over joden (134) Auteur: Nicolaas Antonie van Charante (1811-1873)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis ‘De zilveren lepel’ is een verhaal uit Kinderleven: schetsen en novellen voor de jeugd. De auteur, Nicolaas Antonie van Charante, was predikant en halverwege de negentiende eeuw een bekende schrijver en dichter voor de jeugd. Hij gaf … [Lees meer...] over‘De zilveren lepel’ (1855)
‘De brandewijn-verkoopster’
Jeugdverhalen over joden (133) Door Ewoud Sanders Auteur: Franz Hoffmann (1814-1882)Vertaald uit het Duits Herkomst en drukgeschiedenis In 1842 begon Hoffmann, indertijd boekhandelaar, met het schrijven van jeugdboeken. Die werden zo geprezen dat hij besloot van zijn pen te gaan leven. Om genoeg te kunnen verdienen, sloot hij contracten af met verschillende … [Lees meer...] over‘De brandewijn-verkoopster’
‘Christen! bedenk dat ook de jood uw naasten is’ (1846)
Jeugdverhalen over joden (132) Door Ewoud Sanders Auteur: Pieter Jacobus Kornelis Thomson (1806-1867)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Pieter Jacobus Kornelis (officieel Cornelis) Thomson was ‘huisonderwijzer’ in Goes. In de eerste helft van de 19de eeuw schreef hij verschillende jeugdboeken, deels onder de initialen P.J.K.T. Het verhaal … [Lees meer...] over‘Christen! bedenk dat ook de jood uw naasten is’ (1846)
‘Hulp en onhulpzaamheid’ (1801)
Jeugdverhalen over joden (131) Door Ewoud Sanders Auteur: Henricus (‘Hendrik’) Essenberg, Gerritsz. (1763-1804)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Hendrik Essenberg was onderwijzer in Oostvoorne. In 1795, tijdens de Bataafse Republiek, sloot hij zich aan bij een groep burgers die de plaatselijke schout en schepenen ontsloeg. Zo’n vijf jaar … [Lees meer...] over‘Hulp en onhulpzaamheid’ (1801)
‘Kleerkoop! Kleerkoop!’ (1872)
Jeugdverhalen over joden (130) Door Ewoud Sanders Auteur: Willem Frederik Oostveen (1849-1890) Herkomst en drukgeschiedenis W.F. Oostveen was halverwege de 19de eeuw een geliefd schrijver van jeugdboeken. Hij schreef het lied ‘Sinterklaas is jarig’ (‘Sinterklaas is jarig!/ Ik zet mijn schoen vast klaar’) en was redacteur van het jeugdtijdschrift Ons genoegen. Hij … [Lees meer...] over‘Kleerkoop! Kleerkoop!’ (1872)
