Door Henk Wolf Een beeldhouwer ziet op Schiphol hoe een klein jongetje struikelt. Huilend krabbelt het jongetje overeind, terwijl zijn moeder aangesneld komt om hem te troosten. Het jongetje lacht al lang weer als de beeldhouwer in zijn vliegtuig stapt. Het is het laatste wat hij ziet van zijn vaderland, want hij emigreert vandaag. De emotie van het moment blijft hem bij en in … [Lees meer...] overSint en Piet als kunst (1)
Een voorhene interesse
Door Henk Wolf Recent omschreef een uiterst fatsoenlijke Friese wetenschapper op Facebook het woord neuken als 'in foarhinne taboewurd'. Dat is in het Fries net zo gek als in het Nederlands, waar voorheen ook normaal niet als bijvoeglijk naamwoord wordt gebruikt. Normaal niet, maar ook niet helemaal niet. Toen ik ging googelen, vond ik negen vindplaatsen met 'een voorhene'. … [Lees meer...] overEen voorhene interesse
Nedersaksisch: naast het Fries, onder het Nederlands
Door Henk Wolf 'Nedersaksisch is nog steeds geen Fries' stond er donderdag in Trouw. Ook andere media meldden dat de vage beleidsvoornemens voor het Nedersaksisch niet in de buurt komen van de Friese taalpolitiek. Dat is natuurlijk waar, maar waarom de vergelijking tussen die twee talen getrokken? Toen ik wat googelde op ontwikkelingen rond het Nedersaksisch, kwam ik in het … [Lees meer...] overNedersaksisch: naast het Fries, onder het Nederlands
It tsjerke
Door Henk Wolf Wanneer er in het Fries iets verandert, dan is het resultaat meestal dat die taal ietsjes meer op het Nederlands is gaan lijken, óf dat de verschillen tussen de twee talen wat regelmatiger zijn geworden. Een opvallende uitzondering daarop is de geslachtsverandering van het woord tsjerke ('kerk'). Dat is vanouds net als in het Nederlands een de-woord, maar een … [Lees meer...] overIt tsjerke
Die meneer
Door Henk Wolf Een collega van mij gebruikt de woorden meneer en mevrouw op een opvallende manier. Zet ze er een naam achter, dan is er niets ongewoons aan. De persoon over wie ze het heeft, wordt dan op een neutrale of positieve manier aangehaald. Meestal zijn die meneren en mevrouwen met een naam mensen uit eerdere levensfasen. Zo zou 'meneer Hilbertsen' een leraar kunnen … [Lees meer...] overDie meneer
Nog wat over de z’n-constructie d’r benoeming als genitief
Door Henk Wolf Een paar dagen geleden stond hier een stukje van mij waarin ik beargumenteerde dat we in woordgroepen als 'Jan z'n fiets' het stukje 'Jan z'n' als één woord moeten beschouwen en dat dat woord in de tweede naamval staat, de genitief. (Het stukje is hier te lezen.) Niet iedereen was overtuigd. Ik kreeg een aantal reacties en daarin zaten in elk geval twee … [Lees meer...] overNog wat over de z’n-constructie d’r benoeming als genitief
Je distantiëren van degene die je citeert
Door Henk Wolf Op Facebook plaatste van de week iemand een link naar een filmpje over de kosten van een omschakeling naar andere vormen van energievoorziening. Het filmpje stond op de website van de partij Forum voor Democratie. De Facebookvriend schreef als begeleidend zinnetje bij de link: 'Niet dat ik een fan ben van FvD, maar ze hebben wel een behoorlijk punt'. Ik … [Lees meer...] overJe distantiëren van degene die je citeert
Verengelsing is eerder instrument voor onderwijstoerisme dan voor cultuuruitwisseling
Door Henk Wolf In de studiegidsen en later in de online-onderwijscatalogus van de instelling waar ik werk, staat zolang ik me kan herinneren bij elke cursus in welke taal of talen die wordt aangeboden. Nou heb ik me daar nooit veel van aangetrokken. Tenzij de vaardigheid in een specifieke taal de kern van de cursus vormt, pas ik de taal eigenlijk altijd bij de groep aan. Zo … [Lees meer...] overVerengelsing is eerder instrument voor onderwijstoerisme dan voor cultuuruitwisseling
Nedersaksisch is niet opeens officieel ‘deel van het Nederlands’
Door Henk Wolf In het oosten van Nederland en het noorden van Duitsland worden Germaanse dialecten gesproken die in de taalwetenschap traditioneel als Nedersaksisch worden benoemd. Die term is een paar decennia geleden wat algemener bekend geraakt, vooral door de streektaalbeweging in het Nederlandse deel van het verspreidingsgebied. In 1996 kreeg de naam zelfs een … [Lees meer...] overNedersaksisch is niet opeens officieel ‘deel van het Nederlands’
Ga lekker genieten!
Door Henk Wolf Recent plaatste iemand in de Facebookgroep 'Leraar Nederlands' een foto van een reclamebord met het opschrift 'geniet van onz Strandbok Bier'. Ik denk dat de plaatser vooral op de gekke spelling van onz of de onconventionele omgang met spaties en hoofdletters wilde wijzen, maar ik vond de gebiedende wijs geniet het opvallendst. Waarom? Omdat die op een bord bij … [Lees meer...] overGa lekker genieten!
Jou schelm!
Door Henk Wolf Wie een ander wil uitschelden, die kan dat doen met alleen een scheldwoord, zoals lummel of rotzak. Hij kan daarvoor ook het voornaamwoord jij zetten. Dan krijg je uitspraken als 'jij lummel!' en 'jij rotzak!'. In wat ouder Nederlands vind je in plaats van dat jij ook vaak de vorm jou. Zo laat Bredero bijvoorbeeld in De klucht van de koe een boef schelden met … [Lees meer...] overJou schelm!
Stilgeboren
Door Henk Wolf Begin 2016 kwam ik voor het eerst het woord stilgeboren tegen. Het betekent ‘doodgeboren’. Toen ik er in die tijd op googelde, vond ik een handjevol vindplaatsen. In juli 2016 schreef ik er een artikeltje over. Toen waren het er al honderddertig. Nu, in oktober 2018, geeft Google zo'n vierhonderdvijftig pagina's waarop het woord voorkomt. Nieuw woord Voor … [Lees meer...] overStilgeboren
De ‘Friese zachte g’
Door Henk Wolf Al een jaar of twintig geleden zei een Duitse kennis tegen me dat naar zijn idee jonge Friezen Nederlandser klonken dan oudere. Hij kwam vaak in Friesland en had een scherp oor voor taal, dus ik nam zijn opmerking serieus en vroeg hem wat er volgens hem veranderde. Vooral de uitspraak van de g, zei hij. Bij jonge Friezen klonk die net als in het Nederlands … [Lees meer...] overDe ‘Friese zachte g’
Fiat Croma en Smart: ongelukkig gekozen namen en opschriften
Door Henk Wolf Namen zijn overal. Mensen hebben namen, bedrijven hebben namen, producten in de supermarkt hebben namen. Veel van die namen zijn in de publieke ruimte te horen of te lezen. Dat geldt ook voor opschriften, bijvoorbeeld op gevels, reclameposters en motorkappen. Wie zo'n naam of opschrift in de publieke ruimte brengt, heeft daarbij waarschijnlijk een bepaalde … [Lees meer...] overFiat Croma en Smart: ongelukkig gekozen namen en opschriften
Het as
Door Henk Wolf Een paar dagen geleden bekeek ik op nu.nl een video over cremeren. In die video had de voice-over het een paar keer over 'het as'. Dat vond ik opvallend, want voor mij is as uitsluitend een de-woord. Ik heb eerst op de online-woordenboeken WNT en Van Dale nagekeken of die as als het-woord kennen. Dat bleek niet zo te zijn. Toen heb ik op meldpunttaal.nl een … [Lees meer...] overHet as
De nieuwe genitief is de oude genitief z’n concurrent
Door Henk Wolf In plaats van 'de buurmans auto' en 'Afkes hond' kun je ook 'de buurman z'n auto' en 'Afke d'r hond' zeggen. Dat is best een gekke constructie, vooral omdat je niet zo snel ziet in welke naamval 'de buurman' en 'Afke' staan'. ''In de datief, natuurlijk!' roepen nu een paar lezers die verstand van naamvallen hebben. En ze houden op met lezen, want ze denken … [Lees meer...] overDe nieuwe genitief is de oude genitief z’n concurrent
De eerste ouderdomsrimpels van ‘kúnst’ en ‘pluk de dag’
Door Henk Wolf Het proberen te betrappen van nieuwe taalveranderingen (en daar dan wat over schrijven) is een hobby van me. Nou heb je taalveranderingen ruwweg gezegd in twee soorten: er kan in een taal iets bij komen en er kan iets uit de taal verdwijnen. Taalveranderingen van het eerste type zijn een stuk makkelijker te vangen dan zulke van het tweede type. Deze week heb … [Lees meer...] overDe eerste ouderdomsrimpels van ‘kúnst’ en ‘pluk de dag’
De twaalf Friese vertalingen van ‘je’, ‘jij’ en ‘u’
Door Henk Wolf In het Engels is iedereen die je aanspreekt you. Dat is makkelijk. In het Frans moet je kiezen tussen tu en vous. Dat is al wat lastiger. Het Nederlands is nog een stapje complexer: daarin moet je kiezen tussen je, combinaties van je/jij/jou en u. Kies je verkeerd, dan oogst je hilariteit of bega je zelfs een faux pas. De complexiteit ontstaat doordat er … [Lees meer...] overDe twaalf Friese vertalingen van ‘je’, ‘jij’ en ‘u’
Hij heeft de foto’s zien gelaten
Door Henk Wolf Een collega van me schrijft 'sjenlitten' altijd aan elkaar, alsof de Friese woorden sjen ('zien') en litten ('gelaten') samen één woord vormen. Dat is ook niet zo gek, want het is in het Fries niet meteen duidelijk of je nu met één of met twee werkwoorden te maken hebt. Ik kan me best voorstellen dat 'laten zien' als betekeniseenheid wordt opgevat. Immers, … [Lees meer...] overHij heeft de foto’s zien gelaten
Wat is het nou?
Door Henk Wolf Zoals religieuze discussies zich vaak verhouden tot natuurwetenschappelijke, zo verhouden publieke discussies over taal zich vaak tot taalkundige. In beide gevallen contrasteert de wil om voor te schrijven met de wil om te beschrijven, contrasteren dogma's met nieuwsgierigheid, contrasteert het zoeken naar bevestiging met het zoeken naar ontkrachting. En net als … [Lees meer...] overWat is het nou?
Ik boei me niet voor de poppetjes
Door Henk Wolf In een reactie op geenstijl.nl van een paar maanden geleden schrijft iemand 'ik boei me niet voor de poppetjes'. Dan volgt er wat onsmakelijk geweldpraat, maar het gaat me hier ook niet om de inhoud. 'Ik boei me voor' is namelijk een constructie waarvan ik het ontstaan verwacht had. Af en toe googelde ik erop, afgelopen woensdag voor het laatst. En de … [Lees meer...] overIk boei me niet voor de poppetjes
Studeren aan ‘Dinges Instelling’
Door Henk Wolf Tien jaar geleden stond aan de Rengerslaan in Leeuwarden nog de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, afgekort: NHL. In 2009 werd de naam gewijzigd in NHL Hogeschool. Dat is in veel opzichten een raadselachtige naam. Het opvallendste raadsel is natuurlijk waarom het woord Hogeschool nog eens gebruikt wordt als dat ook al in de afkorting zit. Raadselachtig is ook de … [Lees meer...] overStuderen aan ‘Dinges Instelling’
Het gaat niet goed met het schoolvak Fries
Door Henk Wolf Het schoolvak Fries is geen groot succes. Een flink deel van de Friese scholen haalt de wettelijke kerndoelen niet. Dat blijkt uit onderzoek dat Albert Walsweer en Nynke Anna Varkevisser van de NHL Stenden Hogeschool de afgelopen jaren hebben uitgevoerd. Ze presenteerden de resultaten daarvan afgelopen donderdag in Heerenveen op de conferentie Frysk yn it … [Lees meer...] overHet gaat niet goed met het schoolvak Fries
Morgen een week zijn je schoenen klaar
Door Henk Wolf In het Nederlands kun je zeggen dat er 'over een week' iets staat te gebeuren. In het Fries kan dat net zo goed: 'Oer in wike is it klear'. Je kunt ook het woord vandaag of hjoed toevoegen om aan te geven dat die week begint op de dag dat je de zin uitspreekt. Je krijgt dan zinnen zoals de volgende: Vandaag over een week zijn je schoenen klaar. Hjoed oer in … [Lees meer...] overMorgen een week zijn je schoenen klaar
Wast een glazenwasser de glazen?
Door Henk Wolf In de Facebookgroep 'Leraar Nederlands' werd een poosje geleden gediscussieerd over het woord glazenwasser. De discussie ging eerst over het waarom van de -n- in de spelling en daarna over de opbouw van het woord. Een paar mensen begrepen niet hoe dat in elkaar zat. "Een glazenwasser komt echt geen glazen wassen", schreef iemand. Dat begreep ik dan weer niet, … [Lees meer...] overWast een glazenwasser de glazen?