De landelijke kennistoets Nederlands is een rommeltje
Door Henk Wolf Tien jaar geleden was het theoretisch gezien mogelijk dat een studie Nederlands aan twee verschillende onderwijsinstellingen een heel verschillende inhoud had. Om de studies vergelijkbaarder te maken en om tegelijkertijd een landelijk minimumniveau vast te stellen zijn hbo-docenten uit heel Nederland toen voor een groot aantal hogeschoolstudies een zogenaamde … [Lees meer...] overDe landelijke kennistoets Nederlands is een rommeltje
Twee dagen praten over Het Schoolvak Nederlands
Door Henk Wolf De taalkunde is een volwassen wetenschap, met heel veel beoefenaars die in de afgelopen decennia heel veel kennis over taal hebben opgedaan. In het onderwijs is daar alleen weinig van terug te zien. Het enige stukje taalkunde dat op scholen traditioneel veel aandacht krijgt, de zinsbouw, wordt nu nauwelijks anders behandeld dan honderd jaar geleden. Dat geldt … [Lees meer...] overTwee dagen praten over Het Schoolvak Nederlands
Stijf in het kruis
Door Henk Wolf Op de Friese radio was jarenlang vaak het lied De ballade fan Longerhou te horen, geschreven door Wibren Altena en uitgevoerd door Doede Veeman. In dat lied, een satire op allerlei thema's uit volksverhalen, komt de volgende zin voor: Hy skeat doe fuort, wat stiif yn 't krús, dêr wie de kjeld yn sketten. Die zin zal door de meeste Nederlandstaligen, en … [Lees meer...] overStijf in het kruis
Evaluatie Kaderverdrag: hoe goed zorgt Nederland voor z’n minderheden?
Door Henk Wolf Deze maand onderzoekt de Raad van Europa of Nederland de afgelopen vier jaar wel genoeg voor z'n minderheden heeft gedaan. Volgens de Nederlandse overheid zou het daarbij alleen om de Friezen moeten gaan, maar de deskundigen van de Raad van Europa zijn het daar niet helemaal mee eens. Ik schuif als een van de vele informanten ook een middag met de deskundigen … [Lees meer...] overEvaluatie Kaderverdrag: hoe goed zorgt Nederland voor z’n minderheden?
Vandaag is het de ‘Dach fan ut Stadsfrys’
Door Reitze Jonkman en Henk Wolf Het Stadsfries of Stads is al bijna vijfhonderd jaar een van de talen van Fryslân. Het wordt – met kleine onderlinge verschillen – gesproken in Bolsward, Dokkum, Franeker, Harlingen, Leeuwarden, Sneek en Stavoren. Soortgelijke taalvarianten worden overigens ook op het platteland gebezigd in Kollum, Midsland op Terschelling, in het Bildt en op … [Lees meer...] overVandaag is het de ‘Dach fan ut Stadsfrys’
Veels te interessant om erover op te houden
Door Henk Wolf Ruim een jaar geleden schreef Marc van Oostendorp een stukje over het -s'je achter veel in woordgroepen als 'veels te interessant'. Hij ging in op twee vragen waar taalkundigen al een hele tijd over nadenken: waar komt het -s'je vandaan en hoe zit een constructie als 'veels te interessant' in het hoofd van moderne sprekers? Misschien kan ik met wat … [Lees meer...] overVeels te interessant om erover op te houden
‘De man’ als voornaamwoord
Door Henk Wolf Voor sommige sprekers van het Nederlands heeft de woordgroep 'de man' een functie die hij voor anderen niet heeft. Dat zie je aan het volgende fragment: Mijn vader kon op geen enkele manier een gesprek voeren. De man sprak geen woord Engels. In dat fragment kan 'de man' worden geïnterpreteerd als een willekeurige mannelijke gesprekspartner van de vader. … [Lees meer...] over‘De man’ als voornaamwoord
Doorsneden met dammen
Door Henk Wolf Een tijdje terug kwam ik in een boek de volgende zin tegen: Het voormalige kanaal werd doorsneden met dammen. Die zin fascineerde me - niet alleen omdat ie tegen m'n taalgevoel inging, maar ook omdat ik hem eerst niet kon ontleden. Ondertussen denk ik dat me dat wel gelukt is, maar m'n benoeming is wat onorthodox. Wie het beter weet, moet het zeggen. Bij de … [Lees meer...] overDoorsneden met dammen
Hulke
Door Henk Wolf Gisteren had ik het erover dat het Nederlands geen voornaamwoord heeft om generieke onbepaalde zelfstandige naamwoorden te vervangen. Vandaag wil ik wijzen op een ander gaatje in het Nederlands. De meeste aanwijzende voornaamwoorden hebben in het Nederlands een vragende tegenhanger. Een paar voorbeeldjes: Die man is boos - Welke man is boos? Dat huis … [Lees meer...] overHulke
Wat is de onbepaalde tegenhanger van ‘die’?
Door Henk Wolf Als ik Nederlands schrijf, mis ik vaak een categorie voornaamwoorden. Die zouden dan moeten staan op de plaats van de woorden tussen vierkante haken in de onderstaande zinnen: Taalveranderingen van het eerste type zijn minder makkelijk te herkennen dan [taalveranderingen] van het tweede type. Volgens mij zijn vliegende vogels typischer dan [vogels] die … [Lees meer...] overWat is de onbepaalde tegenhanger van ‘die’?
Sint en Piet als kunst (3)
Door Henk Wolf [Dit is deel 3 van dit essay. Klik hier voor deel 1 en deel 2.] Kunst kan emotie oproepen, maar kunst is vrij - autonoom, ambigu en vrij. Die vrijheid wordt beschermd tegen de druk van de negatieve emoties bij de waarnemers. Kunst kan spelen met een canon. Bijbelse kunst speelt altijd met een canon, de talloze sinterklaastoneelstukjes die jaarlijks worden … [Lees meer...] overSint en Piet als kunst (3)
Sint en Piet als kunst (2)
Door Henk Wolf [Dit is een vervolg op 'Sint en Piet als kunst (1)'.] De ambiguïteit van kunst vinden we uiteraard ook in de traditionele theaterstukjes die horen bij de jaarlijkse sinterklaasviering. Hoe de figuur van Zwarte Piet daarin gewaardeerd moet worden, is onderwerp van veel discussie. Er bestaan allerlei opvattingen over die figuur en dat is een normaal … [Lees meer...] overSint en Piet als kunst (2)
Sint en Piet als kunst (1)
Door Henk Wolf Een beeldhouwer ziet op Schiphol hoe een klein jongetje struikelt. Huilend krabbelt het jongetje overeind, terwijl zijn moeder aangesneld komt om hem te troosten. Het jongetje lacht al lang weer als de beeldhouwer in zijn vliegtuig stapt. Het is het laatste wat hij ziet van zijn vaderland, want hij emigreert vandaag. De emotie van het moment blijft hem bij en in … [Lees meer...] overSint en Piet als kunst (1)
Een voorhene interesse
Door Henk Wolf Recent omschreef een uiterst fatsoenlijke Friese wetenschapper op Facebook het woord neuken als 'in foarhinne taboewurd'. Dat is in het Fries net zo gek als in het Nederlands, waar voorheen ook normaal niet als bijvoeglijk naamwoord wordt gebruikt. Normaal niet, maar ook niet helemaal niet. Toen ik ging googelen, vond ik negen vindplaatsen met 'een voorhene'. … [Lees meer...] overEen voorhene interesse
Nedersaksisch: naast het Fries, onder het Nederlands
Door Henk Wolf 'Nedersaksisch is nog steeds geen Fries' stond er donderdag in Trouw. Ook andere media meldden dat de vage beleidsvoornemens voor het Nedersaksisch niet in de buurt komen van de Friese taalpolitiek. Dat is natuurlijk waar, maar waarom de vergelijking tussen die twee talen getrokken? Toen ik wat googelde op ontwikkelingen rond het Nedersaksisch, kwam ik in het … [Lees meer...] overNedersaksisch: naast het Fries, onder het Nederlands
It tsjerke
Door Henk Wolf Wanneer er in het Fries iets verandert, dan is het resultaat meestal dat die taal ietsjes meer op het Nederlands is gaan lijken, óf dat de verschillen tussen de twee talen wat regelmatiger zijn geworden. Een opvallende uitzondering daarop is de geslachtsverandering van het woord tsjerke ('kerk'). Dat is vanouds net als in het Nederlands een de-woord, maar een … [Lees meer...] overIt tsjerke
Die meneer
Door Henk Wolf Een collega van mij gebruikt de woorden meneer en mevrouw op een opvallende manier. Zet ze er een naam achter, dan is er niets ongewoons aan. De persoon over wie ze het heeft, wordt dan op een neutrale of positieve manier aangehaald. Meestal zijn die meneren en mevrouwen met een naam mensen uit eerdere levensfasen. Zo zou 'meneer Hilbertsen' een leraar kunnen … [Lees meer...] overDie meneer
Nog wat over de z’n-constructie d’r benoeming als genitief
Door Henk Wolf Een paar dagen geleden stond hier een stukje van mij waarin ik beargumenteerde dat we in woordgroepen als 'Jan z'n fiets' het stukje 'Jan z'n' als één woord moeten beschouwen en dat dat woord in de tweede naamval staat, de genitief. (Het stukje is hier te lezen.) Niet iedereen was overtuigd. Ik kreeg een aantal reacties en daarin zaten in elk geval twee … [Lees meer...] overNog wat over de z’n-constructie d’r benoeming als genitief
Je distantiëren van degene die je citeert
Door Henk Wolf Op Facebook plaatste van de week iemand een link naar een filmpje over de kosten van een omschakeling naar andere vormen van energievoorziening. Het filmpje stond op de website van de partij Forum voor Democratie. De Facebookvriend schreef als begeleidend zinnetje bij de link: 'Niet dat ik een fan ben van FvD, maar ze hebben wel een behoorlijk punt'. Ik … [Lees meer...] overJe distantiëren van degene die je citeert
Verengelsing is eerder instrument voor onderwijstoerisme dan voor cultuuruitwisseling
Door Henk Wolf In de studiegidsen en later in de online-onderwijscatalogus van de instelling waar ik werk, staat zolang ik me kan herinneren bij elke cursus in welke taal of talen die wordt aangeboden. Nou heb ik me daar nooit veel van aangetrokken. Tenzij de vaardigheid in een specifieke taal de kern van de cursus vormt, pas ik de taal eigenlijk altijd bij de groep aan. Zo … [Lees meer...] overVerengelsing is eerder instrument voor onderwijstoerisme dan voor cultuuruitwisseling
Nedersaksisch is niet opeens officieel ‘deel van het Nederlands’
Door Henk Wolf In het oosten van Nederland en het noorden van Duitsland worden Germaanse dialecten gesproken die in de taalwetenschap traditioneel als Nedersaksisch worden benoemd. Die term is een paar decennia geleden wat algemener bekend geraakt, vooral door de streektaalbeweging in het Nederlandse deel van het verspreidingsgebied. In 1996 kreeg de naam zelfs een … [Lees meer...] overNedersaksisch is niet opeens officieel ‘deel van het Nederlands’
Ga lekker genieten!
Door Henk Wolf Recent plaatste iemand in de Facebookgroep 'Leraar Nederlands' een foto van een reclamebord met het opschrift 'geniet van onz Strandbok Bier'. Ik denk dat de plaatser vooral op de gekke spelling van onz of de onconventionele omgang met spaties en hoofdletters wilde wijzen, maar ik vond de gebiedende wijs geniet het opvallendst. Waarom? Omdat die op een bord bij … [Lees meer...] overGa lekker genieten!
Jou schelm!
Door Henk Wolf Wie een ander wil uitschelden, die kan dat doen met alleen een scheldwoord, zoals lummel of rotzak. Hij kan daarvoor ook het voornaamwoord jij zetten. Dan krijg je uitspraken als 'jij lummel!' en 'jij rotzak!'. In wat ouder Nederlands vind je in plaats van dat jij ook vaak de vorm jou. Zo laat Bredero bijvoorbeeld in De klucht van de koe een boef schelden met … [Lees meer...] overJou schelm!
Stilgeboren
Door Henk Wolf Begin 2016 kwam ik voor het eerst het woord stilgeboren tegen. Het betekent ‘doodgeboren’. Toen ik er in die tijd op googelde, vond ik een handjevol vindplaatsen. In juli 2016 schreef ik er een artikeltje over. Toen waren het er al honderddertig. Nu, in oktober 2018, geeft Google zo'n vierhonderdvijftig pagina's waarop het woord voorkomt. Nieuw woord Voor … [Lees meer...] overStilgeboren
