Door Marc van Oostendorp Gisterenmiddag was ik erbij, toen het Jiddisch Nederlands Woordenboek werd gepresenteerd, een gigantisch lexicografisch project dat vrijwel geheel het werk is van één man: Justus van de Kamp. 80.000 woorden Jiddisch heeft hij al beschreven. Het is daarmee nu al waarschijnlijk het grootste woordenboek ter wereld voor die taal. En nog altijd werkt hij … [Lees meer...] overEen echte geleerde
Waarom woorden lenen?
Door Marc van Oostendorp Waarom lenen we woorden uit andere talen? Ik kende de literatuur niet over die vraag, ik wist eigenlijk alleen maar van populaire verklaringen zoals dat het allemaal aanstellerij is, en dat een leenwoord gebruiken betekent dat je je wereldser voordoet dan je eigenlijk bent. Maar er bestaan dus ook mensen die er uitgebreider over hebben nagedacht. In … [Lees meer...] overWaarom woorden lenen?
‘Er wordt gezweet’
Door Marc van Oostendorp Een van de wonderlijkste eigenschappen van het Nederlands: dat wij zinnen in de lijdende vorm kunnen zetten die helemaal geen lijdend voorwerp hebben. In de meeste talen heb je die nodig. Het Engels is een eenvoudig voorbeeld: Jozef bakt die taart wordt in de lijdende vorm Die taart wordt gebakken. Het oorspronkelijke lijdend voorwerp die … [Lees meer...] over‘Er wordt gezweet’
Lucebert en Mephisto
Door Marc van Oostendorp Wim Hazeu is een fijne biograaf als je kortstondige maar heftige aandacht wil na je dood. Aandacht die je dan wel met je biograaf delen moet. Wanneer hij zijn boek geschreven heeft, trekt hij als een storm door de media, want hij kan heel goed geïnterviewd worden. Hij doet precies wat journalisten willen: over zichzelf vertellen, dat hij eigenlijk ook … [Lees meer...] overLucebert en Mephisto
Verantwoordelijk
Door Marc van Oostendorp "Ja, het is vreselijk!" De vrouw in de bus draaide zich naar me toe om de ernst van de situatie nog dieper te laten doordringen. Ze had gehoord dat ik met een collega praatte; ik legde hem uit dat ik dit jaar een college had gegeven dat Letteren-studenten klaarstoomde voor de verplichte taaltoets voor eerstejaars. "Ze maken in hun werkstukken allemaal … [Lees meer...] overVerantwoordelijk
2000 keer Taalpost
Door Marc van Oostendorp Afgelopen vrijdag verscheen de tweeduizendste aflevering van Taalpost, de gratis nieuwsbrief die ik al maak sinds 2002 voor het Genootschap Onze Taal – de eerste paar jaar (toen was het nog een uitgave samen met Van Dale) met Ludo Permentier, en inmiddels al heel lang samen met Erik Dams. Het is de best gelezen uitgave waar ik aan meewerk en … [Lees meer...] over2000 keer Taalpost
Kon ik ze thuis ontslaan van mijn bestaan!
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (163) Het Nederlandse sonnet bestaat 453 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Werkloosheid Drie jaar nu al. Ik kom nog in ‘t gesticht. Kon ik ze thuis ontslaan van mijn bestaan! Mijn kleine zusje ziet me nauwelijks aan. ‘t Is of de meid het woord niet tot mij richt. Ieder leeft op, als … [Lees meer...] overKon ik ze thuis ontslaan van mijn bestaan!
Een taalkaart is een kristal
Door Marc van Oostendorp Er is in Nederland, een gebied waar ze een harde g gebruiken en een gebied waar we een zachte g zeggen. Aangezien dat zo is, is er natuurlijk ook een grens tussen twee gebieden: een isoglosse noemen we die. En zulke isoglossen bestaan er voor allerlei verschijnselen: die tussen het gij- en het jij-gebied, die tussen het lope- en … [Lees meer...] overEen taalkaart is een kristal
Fijn dat je dit even leest
Door Marc van Oostendorp De leukste zinnen: zinnen die geen hoofdzin zijn of hebben. In een artikel in het nieuwe nummer van Nederlandse Taalkunde gaat Karin Beijering in op een interessante groep voorbeelden: zinnen die uit een bijwoord of een bijvoeglijk naamwoord bestaan, gevolgd door een dat-zin: Fijn dat je dit even leest. Misschien dat ik morgen nog wel … [Lees meer...] overFijn dat je dit even leest
Zeg eens ie, schrijf eens oe
Door Marc van Oostendorp Op het onderstaande plaatje staan twee letters uit het schrift van de Oeigoeren, de ie en de oe. Welk van de twee is wat? Inderdaad: de linker is de ie-klank en de rechter de oe-klank. Een meerderheid van mensen kan dat raden, ook als ze nog nooit van de Oeigoeren en hun mooie taal hebben gehoord. Dat staat in onderzoek dat alweer een paar … [Lees meer...] overZeg eens ie, schrijf eens oe
Je ziet u echt niet
Door Marc van Oostendorp Voor een beter begrip van de taal is het handig als iemand soms gaat hardlopen: Waarom klinkt "Je ziet jullie echt niet!" wel, terwijl "Je ziet u echt niet!" dat niet doet? "Men ziet u echt niet!", daarentegen wel. Vroeg ik me vanavond tijdens hardlopend af toen ik onverlichte wandelaars bijna onder voet liep. @fonolog@taaljournalist — Geert-Jan … [Lees meer...] overJe ziet u echt niet
Niet tegen de werkdruk, maar tegen de onzindruk
Door Marc van Oostendorp Ik heb gemengde gevoelens bij de discussie over 'werkdruk' op de universiteiten. De man die onlangs met veel misbaar ontslag nam van de Rijksuniversiteit Groningen, een uitzending van Buitenhof gisteren, of eerder vorige week het onderzoek naar 'work-life balance' van Times Higher Education (THE): ik weet nooit zo goed wat ik ervan denken moet. Neem … [Lees meer...] overNiet tegen de werkdruk, maar tegen de onzindruk
De klucht van de blotevoetenbroeders
Door Marc van Oostendorp Op 4 maart 2018 gaat de middeleeuwse klucht De Blotevoetenbroeders opnieuw in première. Tegelijkertijd verschijnt een vertaling van het stuk in modern Nederlands, waarin Nijmeegse studenten Nederlands hebben meegewerkt. Wat is dat voor stuk? En hoe was het om dat te vertalen? (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overDe klucht van de blotevoetenbroeders
Bezie de kinderen niet te klein
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (162) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Bezie de kinderen niet te klein: Zij moeten veel verdragen - eenzaamheid, angsten, groeiens pijn en, onverhoeds, de slagen. Bezie de kinderen niet te klein: Hun eerlijkheid blijft … [Lees meer...] overBezie de kinderen niet te klein
Zonder auteur geen bundel
Door Marc van Oostendorp Wat is een dichtbundel? Volgens de bloemlezers Chrétien Breukers en Dieuwertje Mertens is het iets dat 'dood' is: "poëzie leeft buiten de bundels", schrijven zij in de inleiding van hun bloemlezing Dichters uit de bundel (2016), "online op Facebook en weblog, op straat, in bloemlezingen en bovenal op podia". Jeroen Dera en Carl De Strycker stelden … [Lees meer...] overZonder auteur geen bundel
De koffie was prima
Door Marc van Oostendorp Echte taalliefhebbers die met elkaar praten, daar gaat niets boven. Iemand hoeft maar wat te zeggen, of de anderen slaan al aan het discussiëren over de vorm van het zojuist te berde gebrachte, en dat zet dan een machinerie in gang van steeds meer commentaar op steeds meer commentaar. Zo zat ik onlangs met twee van de leukste taalliefhebbers van … [Lees meer...] overDe koffie was prima
Hun gebruiken expres een rare spelling op Twitter
Door Marc van Oostendorp Vorige week vierde Dany Jaspers zijn zestigste verjaardag. Jaspers is een van de erudietste, een van de slimste én een van de aardigste taalkundigen van het Nederlandse taalgebied. Het is dus volkomen terecht dat zijn collega's een Festsite voor hem hebben gemaakt. Hoe aardig en hoe erudiet hij is blijkt al uit de enorme diversiteit aan geleerden die … [Lees meer...] overHun gebruiken expres een rare spelling op Twitter
Een foto van gaan en zullen
Door Marc van Oostendorp Een van de interessante aspecten van taalverandering is dat ze niet in één klap gebeurt. Nooit is voorgekomen dat een heel land op een ochtend opstond en eensgezind de woorden op een andere manier gebruikte. Het is eerst een klein groepje die de woorden in sommige omstandigheden anders gebruikt, en gaandeweg breidt het gebruik zich uit: meer mensen, … [Lees meer...] overEen foto van gaan en zullen
Menno Wigman, Rien ne va plus
Door Marc van Oostendorp 'Rien ne va plus' is een gedicht van Menno Wigman, uit diens bundel 'Slordig geluk' (2016). Wigman overleed op 1 februari 2018. (Bekijk dit gedicht op YouTube.) … [Lees meer...] overMenno Wigman, Rien ne va plus
Op de zuiv’re wel der eigen taal
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (161) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Vreugde in Holland Vreugd is het in de grote wei te staan, – water en bloei en lucht zo ver men ziet – het oog speurt hoe de vogels over gaan en wet zijn scherpte aan een vrij gebied. Vreugd is het, … [Lees meer...] overOp de zuiv’re wel der eigen taal
Schrijf geen vragen op!
Door Marc van Oostendorp Op het oog onbeduidende misstandjes blijven doorzeuren omdat niemand het de moeite vindt er melding van te maken. Het voelt een beetje kinderachtig om een onbehagen aan de grote klok te hangen dat je zelf na vijf tellen weer vergeten bent. Dat is heel begrijpelijk, maar heel veel keer vijf seconden door een grote groep mensen maakt toch een … [Lees meer...] overSchrijf geen vragen op!
Een echt leesboek is ook een beetje een leerboek
Door Marc van Oostendorp De dag dat Hugo Claus een interview gaf aan de Privé-pagina van De Telegraaf was een gedenkwaardige dag. Claus had net een roman gepubliceerd, Het jaar van de kreeft, waarover hij in de krant beweerde dat deze gebaseerd was op zijn relatie met de actrice Kitty Courbois. Het boek werd een bestseller. Het jaar van de kreeft was, schrijft Linde de Potter … [Lees meer...] overEen echt leesboek is ook een beetje een leerboek
De vader van Joop
Altijd hetzelfde gedonder in ons managersfeuilleton De verleden tijd van lijken. Door Marc van Oostendorp "Heb je het ooit zou zout gegeten!" riep Rie terwijl ze de kamer van haar collega Joop, binnenstoof. Deze keek verbolgen op van het scherm waarop hun nu al jarenlang zijn 'open access' boek over middelnederlandse voegwoorden aan het typen was. "Ik moet zo dadelijk naar … [Lees meer...] overDe vader van Joop
Het Engels trekt aan ons allemaal
Door Marc van Oostendorp Het was fijn dat Bas Heijne zaterdag in de NRC pleitte voor een zakelijk debat over het hoger onderwijs. Helaas zag hij, net als veel andere deelnemers aan de discussie, daarbij één ding over het hoofd: dat de hang naar het Engels niet slechts een rare modegril is van ijdele bestuurders, of een teken dat de universiteit met de rug naar de samenleving … [Lees meer...] overHet Engels trekt aan ons allemaal
De k als universele medeklinker
Door Marc van Oostendorp Het fijne van internet is dat je er niet alleen kunt kijken naar plaatjes van jonge kittens, maar ook naar schema's met klanken. Zoals dit, dat tot mijn onuitsprekelijke geluk zomaar ineens langs kwam op het internet: Het is volgens mij een redelijk betrouwbaar plaatje, in de zin dat het gebaseerd is op een zorgvuldig samengestelde database … [Lees meer...] overDe k als universele medeklinker
