Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (94) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp De Nederlandse twintigste-eeuwse essayist Karel van het Reve heeft er in navolging van de Franse zeventiende-eeuwse essayist Blaise Pascal eens op gewezen dat de regel dat je geen woorden moet herhalen, … [Lees meer...] overMoeder, licht, licht, bloem
Karakters, agenten en causale verbanden
Door Marc van Oostendorp Hebben jullie er boodschap aan dat ik hier vroeg in de ochtend in mijn pyjama’tje zit te tiepen? Dat vroeg ik me af terwijl ik het boek Narratives and Narrators. A Philosophy of Stories van de Britse filosoof Gregory Currie aan het lezen was. Currie raakt in dat boek aan allerlei intrigerende kwesties die te maken hebben met het verschijnsel … [Lees meer...] overKarakters, agenten en causale verbanden
De piketpaaltjescompetitie
Tijd voor ontspanning in ons horrormanagementfeuilleton De verleden tijd van lijken. Door Marc van Oostendorp "Wat is er met Wouter aan de hand?", vroeg Femke, die recent tot Directeur Algemene Zaken van de afdeling was benoemd, maar als managementstyle had gekozen dat ze gewoon met de mensen bleef praten. "Hij zit in zijn maag met de affaire Joop." Sophie haalde … [Lees meer...] overDe piketpaaltjescompetitie
Twee vormen van discussiëren over wetenschap
Door Marc van Oostendorp Oktober! De reviews op de projecten die we deze zomer voor NWO geschreven hebben zijn binnen! Ik ben er dit jaar nauw bij twee betrokken, en allebei hebben ze van één beoordelaar het oordeel UF (unfundable) gekregen, terwijl er in allebei de gevallen ook een andere beoordelaar was die juist het oordeel A+ gaf. Leve de wetenschappelijke … [Lees meer...] overTwee vormen van discussiëren over wetenschap
Een Nederlands oor
Door Marc van Oostendorp Engelstaligen luisteren subtiel anders naar hun taal dan Nederlandstaligen.: er zijn details waar de laatsten wel op letten en de eersten niet. Dat laten Natasha Warner en Anne Cutler zien in een interessant nieuw artikel in het tijdschrift Phonetica. Warner en Cutler lieten de twee groepen luisteren naar flarden van hun moedertaal – … [Lees meer...] overEen Nederlands oor
Achtergrondinformatie als dimensie van taal
Door Marc van Oostendorp Het belangrijkste dat de taalkunde de afgelopen decennia heeft geleerd is, denk ik, hoeveel dimensies er zitten aan zelfs het simpelste zinnetje. Er is natuurlijk in ieder geval een dimensie van klank (of van beeld, in gebarentaal), een dimensie van grammaticale structuur en een dimensie van betekenis, maar steeds duidelijker wordt dat ieder … [Lees meer...] overAchtergrondinformatie als dimensie van taal
De ontdekking van Shakespeare
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (93) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Dat het sonnet, dat genre dat in de loop van de achttiende en de eerste helft negentiende eeuw zo in de versukkeling was geraakt, aan het eind van die laatste eeuw ineens weer tot bloei kwam in de … [Lees meer...] overDe ontdekking van Shakespeare
Forensische taalkunde in de 18e eeuw
Door Marc van Oostendorp Nu wij van het Meertens Instituut in het Amsterdamse Spinhuis zitten, komen hier ineens allerlei historici over de vloer. Zo zaten hier gisterenmiddag Nel Klaversma en Lodewijk Wagenaar, die bezig zijn een manuscript te editeren van een achttiende eeuwse matroos (Journaal boek van ’t Oostindies Comp.s-schip Holland van ’t jaar 1781 tot 1784). Waar … [Lees meer...] overForensische taalkunde in de 18e eeuw
Iemand wordt geliket
Zorgvuldigheid is alles in ons managershorrorfeuilleton De verleden tijd van lijken Door Marc van Oostendorp Wouter moest zich beheersen om niet te briesen terwijl hij met zijn tablet naar Sophie zwaaide. "Moet je nu eens kijken!" riep hij woedend. "Ik kan het niet zien, Wouter," zei Sophie, terwijl haar boomlange ogen de wapperende tablet probeerden te volgen. "Hou nou … [Lees meer...] overIemand wordt geliket
Wetenschap: geef nu eens antwoord!
Door Marc van Oostendorp Anderhalf jaar geleden ongeveer begon het werk aan de Nationale Wetenschapsagenda. Over een paar weken wordt het speciale bureautje opgeheven: men beschouwt het werk als klaar. En ik heb daar een ongemakkelijk gevoel over. Meer dan elfduizend vragen zijn er indertijd ingestuurd. Vervolgens gingen in de zomer van vorig jaar commissies aan het … [Lees meer...] overWetenschap: geef nu eens antwoord!
Ik kom onder middernacht naar huis
Door Marc van Oostendorp Tijd en ruimte: in taal lopen ze in elkaar over, maar hoe precies? Je gebruikt soms dezelfde voorzetsels: De kat ligt voor het huis. Ik kom voor middernacht naar huis. Om precies te zijn, zegt de Utrechtse semanticus Rick Nouwen in een nieuw artikel, gebruiken we in dit geval een horizontale dimensie van de ruimte (voor-achter) om de … [Lees meer...] overIk kom onder middernacht naar huis
Liever tussentaal dan standaardtaal
Door Marc van Oostendorp Je zou maar leraar in Vlaanderen zijn. Hoe moet je dan ooit je mond open doen? Er worden allerlei eisen gesteld aan de taal van de gemiddelde docent: eisen die deels tegenstrijdig zijn en alleen al daardoor niet uitvoerbaar. In Vlaanderen is taal nog altijd een zwaar gepolitiiseerd onderwerp. Er zijn nog tal van politici die zich graag … [Lees meer...] overLiever tussentaal dan standaardtaal
Tsjêbbe tellen
Door Marc van Oostendorp De dichter Tsjêbbe Hettinga maakte muziek van het Fries. Hoe deed hij dat? In mijn zondagochtendcollege van vandaag bespreek ik een bijzondere ontdekking. … [Lees meer...] overTsjêbbe tellen
‘k Breng vooral aan d’Engel lof en prijs
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (92) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Hoe kun je de wereld veranderen met een sonnet? Dat was de vraag die ik twee weken geleden stelde naar aanleiding van een sonnet van Jacob van Lennep. Het gedicht leek gericht aan een meisje en bedoeld om … [Lees meer...] over‘k Breng vooral aan d’Engel lof en prijs
Hoe de Académie het Frans bedreigt
Door Marc van Oostendorp Of ze nu nog bestaan, weet ik eigenlijk niet, maar dertig jaar geleden hadden ze zelfs nog een belangrijke stem in het Nederlands debat over taal: de mensen die beweerden dat het in Frankrijk allemaal zoveel beter geregeld was. Schrijvers als Willem Frederik Hermans en Rudy Kousbroek wezen er regelmatig op: die Fransen, die hielden pas echt van hun … [Lees meer...] overHoe de Académie het Frans bedreigt
Fryske Letterkunde op de Akademy?
Door Eric Hoekstra Letterkunde is de wittenskiplike stúdzje fan literatuer. Literatuer is de meast komplekse utering fan de minske, mear spesifyk, fan de minsklike geast. Literatuer lit ús sjen hoe’t de minske yninoar sit. Tagelyk is letterkunde de minst eksakte wittenskip, omdat it de dreechste wittenskip is. It is al dreech genôch om te learen literatuer te begripen, lit … [Lees meer...] overFryske Letterkunde op de Akademy?
Als ik niet per se naar borrels moest…
De ver-trou-we-lijk-heid wordt geschonden in ons feuilleton De verleden tijd van lijken. Door Marc van Oostendorp "Wat gaan we nu toch weer krijgen!" zei Wouter, de hoogleraar Financiële Letterkunde die eerst in een manager was veranderd en toen de universitaire macht naar zich toe had getrokken als HR Manager. Hij keek zijn voormalige boomlange studente Sophie die … [Lees meer...] overAls ik niet per se naar borrels moest…
Toch weer eens Dèr Mouw lezen!
Door Marc van Oostendorp Wanneer ik het eerder dit jaar verschenen Handig literatuurboek van Willem Wilmink zou moeten samenvatten, zou ik de volgende zin aanwijzen uit dit 470 pagina dikke boek: "Iets dergelijks is mezelf overkomen met de negentiende-eeuwse dominee-dichter Van Charante." Dat is het! Daar zit het allemaal in! Niet alleen de stijl van Wilmink, die het … [Lees meer...] overToch weer eens Dèr Mouw lezen!
Het de slachtoffers’ huis
Door Marc van Oostendorp Om de een of andere reden werd ik de afgelopen week ineens overstroomd met vragen over de bezitsrelatie. Had ik bijvoorbeeld weleens gehoord van de constructie hem broer (voor zijn broer)? En waarom klinkt 'de slachtoffers woning wordt onderzocht' gek, maar 'het slachtoffers huis' veel beter? Enige navraag onder collega's leerde dat er nog helemaal … [Lees meer...] overHet de slachtoffers’ huis
Hoe schrijf je een bestseller?
Door Marc van Oostendorp Gaat de wetenschap alle schrijvers rijk en beroemd maken? De literair redacteur Jodie Archer en de literatuurwetenschapper Matthew Jockers proberen de verwachtingen van hun lezers weliswaar wat te temperen, maar ze doen dat natuurlijk pas nadat ze die lezers eerst hun boek hebben binnengelokt met een titel (The Bestseller Code. Anatomy of the … [Lees meer...] overHoe schrijf je een bestseller?
Van den last ontheven
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (91) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp We verkeren inmiddels waarschijnlijk in ons dieptepunt van de sonnetgeschiedenis. Zó erg is het in de vroege negentiende eeuw met de vorm gesteld dat beroemde sonnetten niet meer als sonnet worden vertaald. … [Lees meer...] overVan den last ontheven
Google Translate wordt onbegrijpelijker (en beter)
Door Marc van Oostendorp Het is al een tijdje geleden dat Google Translate in het nieuws was, maar deze week kwam Google weer met een fascinerend bericht. Een paar jaar geleden hoorde je regelmatig over deze online-vertaalmachine: steeds weer werden nieuwe talen toegevoegd aan het systeem, en je kreeg ook het gevoel dat vertalingen inderdaad steeds beter werden. Maar op … [Lees meer...] overGoogle Translate wordt onbegrijpelijker (en beter)
“Sterke positie Nederlands in wetenschap en hoger onderwijs belangrijk”. Oh ja, joh?
Door Marc van Oostendorp Wie had gehoopt dat de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren met zijn nieuwste notitie de discussie over het Engels in de collegezalen naar een hoger niveau zou tillen, komt helaas bedrogen uit. De Raad, die de Nederlandse en Vlaamse ministers officieel adviseert en waarin allerlei knappe bollen zitten, zou met deze notitie de discussie van een … [Lees meer...] over“Sterke positie Nederlands in wetenschap en hoger onderwijs belangrijk”. Oh ja, joh?
Chipolata-kasteeltje
Door Marc van Oostendorp Ik wilde Roberta onlangs eens verwennen met iets dat ik bij Albert Heijn had gekocht, maar in plaats van verrukt in handen klappen werden mij skepsis en spot ten deel. Wat had ik namelijk op haar ontbijtbordje gelegd? Een chipolata-kasteeltje! Wie eet er nu cipollata als ontbijt! … [Lees meer...] overChipolata-kasteeltje
De delete-knop en de bestsellerindustrie
Door Marc van Oostendorp Dertig jaar geleden had ik niet moeten proberen om 's ochtends vroeg een stukje te schrijven. Ik woonde toen in een studentenkamer en had alleen een oude tikmachine. Als ik daar buiten de reguliere uren om op werkte, werd mijn benedenbuurvrouw zo kwaad van het geluid – 'ben je nu alweer je kamer aan het veranderen!' – dat ik het wel uit mijn hoofd zou … [Lees meer...] overDe delete-knop en de bestsellerindustrie
