Het taalgebruik van Pepijn Lanen Door Marc van Oostendorp "Sociaal engagement," zingt de rapper Pepijn Lanen op zijn nieuwe, afgelopen vrijdag verschenen, 'mixtape' Angst & Walging, "vinkgor". Er zijn op diezelfde track nog meer zaken die dezelfde kwalificatie krijgen toebedeeld: "stappen zonder flappen" bijvoorbeeld, "gek worden", "telefoon op vijf … [Lees meer...] overScheer je weg van de volwassenmensentafel
Worden mensen taalmoe?
Literatuur en taalwetenschap in discussie Kunnen wetenschappers en kunstenaars met elkaar praten? Begrijpen schrijvers en taalkundigen elkaar bijvoorbeeld wel wanneer ze het over taal hebben? Presentator Wim Brands maakt nogal wat misbaar aan het begin van de bovenstaande, onlangs opgenomen, video, waarin de romancier A.F.Th. van der Heijden en de Nijmeegse hoogleraar Pieter … [Lees meer...] overWorden mensen taalmoe?
Kijk hier de uitzending
Door Marc van OostendorpDe webredactie van NRC Handelsblad is om. Lange tijd kondigde ze tv-fragmenten aan met de frase Kijk hier het interview van Sven Kockelman met Marianne Thieme. Maar sinds kort doen ze dat niet meer, en gebruiken ze een voorvoegsel: Bekijk hier...Er zullen wel mensen hebben geklaagd, en ik moet toegeven dat ik zelf bij die andere formulering ergens … [Lees meer...] overKijk hier de uitzending
Bloet en doet in de middeleeuwen
Door Marc van Oostendorp Hoe klonk het Nederlands in de veertiende eeuw? Om een antwoord op die vraag te geven, hebben we maar weinig gegevens. De meeste sprekers uit die tijd zijn dood, dus we kunnen het hen niet vragen. Er werden nog geen opnamen gemaakt, dus we kunnen niet zelf terugluisteren. Niemand nam in die tijd de moeite in detail op te schrijven hoe hij zijn tong … [Lees meer...] overBloet en doet in de middeleeuwen
De nieuwe sj: The fault in our stasj
Door Marc van OostendorpIneens hoorde ik hem ook: de nieuwe sj. Verschillende mensen hadden me er al op gewezen, en toen kwam er een dag dat ik naar een paar jonge vrouwen op de radio luisterde – altijd jonge vrouwen – en daar klonk hij luid en duidelijk.De Zuid-Afrikaanse taalkundigen Daan Wissing en Andries Coetzee hadden hem bijvoorbeeld al in het Afrikaans … [Lees meer...] overDe nieuwe sj: The fault in our stasj
Lucebert (1924-1994): 90 jaar gestolten
Door Marc van Oostendorp Vandaag zou Lucebert 90 jaar geworden zijn als hij niet tegen zijn 70e gestorven was. Een Facebook-pagina te zijner ere herpubliceerde af en toe een gedicht. Vorige week was dat dit is mogelijk, waarvan de laatste strofe luidt: hij speelt met de elementen en de elementen spelen met hem zijn ogen gestolten tot stem gaan in vruchten … [Lees meer...] overLucebert (1924-1994): 90 jaar gestolten
Wat er rond 1864 verdween
Door Marc van Oostendorp Zodadelijk vertrek ik naar Antwerpen, waar vanmiddag de conferentie Woorden in beweging plaatsvindt, ter gelegenheid van het feit dat Van Dale 150 jaar bestaat. Die eerste Van Dale werd samengesteld door Calisch en Calisch in 1864. Dat waren roerige tijden voor de Nederlandse taal: vooraanstaande wetenschappers en schrijvers begonnen haar … [Lees meer...] overWat er rond 1864 verdween
De directeur van het Rijks museum weet het beter
Door Marc van Oostendorp Wim Pijbes van het Rijksmuseum – ja de man die beroemd werd doordat hij een halve spatie introduceerde in de naam van zijn instelling– liet dit weekeinde met veel aplomb in Trouw weten dat hij zodra hij aantrad de tekstbordjes liet veranderen. Want wat er op die oude bordjes stond, dat was echt zó vreselijk ouderwets: "Ik heb … [Lees meer...] overDe directeur van het Rijks museum weet het beter
Een pil voor beter Nederlands
Door Marc van Oostendorp Dit voorjaar trok de Amerikaand Nicoholas Negroponte, de man die voor zijn geld al decennia in de toekomst allerlei onzinnige dingen ziet gebeuren, de aandacht met een nieuwe voorspelling: over dertig jaar nemen we een pilletje in om een nieuwe taal te leren! Het publiek en de presentator waren zo enthousiast dat ze verder geen vragen stelden, en … [Lees meer...] overEen pil voor beter Nederlands
Is slecht schrijven hetzelfde als verward denken?
Door Marc van OostendorpIk ben onschuldig, het zijn altijd anderen die het hebben gedaan. Aan het begin van dit jaar had ik zo'n goed voornemen: ik ging mijn stijl verbeteren en in het openbaar les nemen. Ik nam inderdaad hier op dit weblog les bij een obscure dichter, maar die won ineens de AKO-prijs en had geen tijd meer voor mij. Daarna meldde ik me bij een ander, maar die … [Lees meer...] overIs slecht schrijven hetzelfde als verward denken?
Niet de as bewaren, maar het vuur doorgeven
Over Wat er op het spel staat van Cyrille OffermansDoor Marc van OostendorpDe laatste schrijver aan wie Cyrille Offermans een essay wijdt in zijn nieuwe boek Wat er op het spel staat is Joke van Leeuwen, een schrijfster die zowel voor kinderen als voor volwassenen geschreven heeft. Dat een ernstig literatuurbeschouwer als Offermans, deskundige op het gebied van … [Lees meer...] overNiet de as bewaren, maar het vuur doorgeven
Plezier in verschaalde viezigheid
Door Marc van OostendorpSeks en humor hebben een ingewikkelde relatie met elkaar. De een moet niks van de ander hebben, terwijl de ander juist dol is op de een. In pornografie wordt nooit gelachen, maar waar vet geginnegapt wordt, zijn de intieme delen nooit ver weg. Vieze woorden winden de mens op óf amuseren hem – maar nooit tegelijkertijd.Seks en humor hebben allebei ook nog … [Lees meer...] overPlezier in verschaalde viezigheid
Ik help soms af en toe
Door Marc van Oostendorp Soms komen de mensen in grote nood naar je toe. Deze keer was het een nicht die ruzie had met haar dochter. In het woordenboek had de nicht gelezen dat af en toe en soms synoniemen van elkaar zijn. Maar haar dochter beweerde dat dit niet klopte, omdat er verschil was tussen de volgende zinnen: De zon laat zich morgen af en toe zien. De zon … [Lees meer...] overIk help soms af en toe
200 milliseconden stilte
Door Marc van Oostendorp200 milliseconden: zo veel tijd ('minder dan het kost om met je oog te knipperen') zit er gemiddeld tussen het moment dat in een gesprek de ene partner zijn mond houdt en de volgende begint te praten. Dat schrijven Mark Dingemanse en Nick Enfield in een artikel in het Amerikaanse populair-wetenschappelijke tijdschrift Scientific American … [Lees meer...] over200 milliseconden stilte
I will polish my English, don’t worry!
Waarom 't belangrijk taalnieuws is dat Donald Tusk geen Frans spreektDoor Marc van OostendorpToen Bismarck ooit de vraag kreeg van een jonge journalist wat volgens hem de belangrijkste ontwikkeling was in de geschiedenis van de moderne tijd, zei hij: 'Het feit dat Noord-Amerika Engels spreekt'. Hij doelde ermee op een apocrief verhaal dat stelde dat de founding … [Lees meer...] overI will polish my English, don’t worry!
Gezocht: assistentie bij persklaar maken taalkundeboek
Op korte termijn is er een opdracht voor een student die in de komende weken kan assisteren bij het persklaar maken van een bundel wetenschappelijke artikelen op het gebied van de taalwetenschap, in het bijzonder van de (generatieve) syntaxis en de fonologie. Het werk betreft primair het camera ready-aanmaken van de pagina's. Het werk moet idealiter eind september gedaan … [Lees meer...] overGezocht: assistentie bij persklaar maken taalkundeboek
Strategy consultants aller landen, verenigt u!
Door Marc van Oostendorp"Door de nieuwe aanpak van het management" zegt Ewout, een hoofdpersoon in het vorige week verschenen boekje Bobotaal, "gaan jullie merken dat jullie in een enorme krachtenvelden komen. En niemand hier heeft dat spelletje ooit gespeeld. Intern ga je daarom tegen deuren op lopen.""Doel van dit gesprek," zegt elders in het boek iemand, "is om … [Lees meer...] overStrategy consultants aller landen, verenigt u!
X | XXX
Over 'Nederlandstalige' avant-gardegedichten Door Marc van Oostendorp "Deze bloemlezing", schrijven Hubert van den Berg en Geert Buelens in hun nawoord bij hun bloemlezing Doe uw werk! Avant-gardistische poëzie uit de Lage Landen, "wil een representatief overzicht bieden van avant-gardistische gedichten in het Nederlands." De vraag is nu: wanneer is een … [Lees meer...] overX | XXX
Een wijze kind in de middeleeuwen
Door Marc van OostendorpDat we 'het mooie meisje' zeggen, met een buigings-e maar 'een mooi meisje' zonder, is een wonderlijk fenomeen. Wie heeft er eigenlijk wat aan dat onderscheid? Het is dan ook langzaam maar zeker aan het verdwijnen, nu steeds meer jonge mensen 'een mooie meisje' zeggen. Als we dat eerdaags allemaal doen, is een taalverandering voltooid en zeggen we altijd … [Lees meer...] overEen wijze kind in de middeleeuwen
Toen Londenaren Nederlands verstonden
Door Marc van Oostendorp In 1599 werd de Londense toneelbezoeker getrakteerd op een toneelstuk, waarin een zekere Lacy zich vermomt als een Nederlander om met een meisje te kunnen trouwen. Hij zingt dan: Er was een bore van Gelderland Frolick si byen, He was als dronck he cold nyet stand, Upsolce se byen. Tap eens de canneken, Drincke scheve mannekin. (Er was eens een boer … [Lees meer...] overToen Londenaren Nederlands verstonden
Hoe een 17-eeuws woordenboekmaker het opnam tegen de elite – en dat met de dood bekocht
Door Marc van Oostendorp Vandaag verschijnt het boek Schokkende boeken!, onder redactie van Rick Honings, Olga van Marion en Lotte Jensen. Het onderstaande stuk is een voorpublicatie. 392 mensen zetten hun handtekening onder een petitie die op 1 juli 2013 verscheen op het internet en die de gemeente Amsterdam opriep om eerherstel te geven aan Adriaan Koerbagh (ca. … [Lees meer...] overHoe een 17-eeuws woordenboekmaker het opnam tegen de elite – en dat met de dood bekocht
Je kunt ons alles wijs maken over Diederik Stapel
Wéér een bak met statistiekenDoor Marc van OostendorpDe mensheid is wanhopig op zoek naar een leugendetector. Mensen gebruiken taal om elkaar diepe inzichten in de werkelijkheid toe te werpen én om elkaar maar wat op de mouw te spelden. Wat zou het fijn zijn als er apparaten waren die de ene situatie van de andere konden onderscheiden.Bij mijn weten hebben we nog steeds geen … [Lees meer...] overJe kunt ons alles wijs maken over Diederik Stapel
Analoog roken
Door Marc van OostendorpDe wereld wordt steeds analoger. Het bewijs: vijftig jaar geleden zou niemand de vorige zin begrepen hebben, nee, hem zelfs ongrammaticaal hebben gevonden. Wanneer je zou hebben gezegd dat je analoog ging leven, zou men even over zijn hoornen bril hebben gekeken en meewarig gevraagd hebben: "analoog aan wat?" En hebben getrokken aan zijn analoge sigaret, … [Lees meer...] overAnaloog roken
Geesteswetenschappennijd
Door Marc van OostendorpGeen groter geluk voor de hedendaagse academicus dan lange vliegreizen waarin je naast een kritisch ingestelde natuurkundige blijkt te zitten. De mijne was een Amerikaans-Japanse vrouw op doorreis naar Engeland, waar ze een congres ging toespreken over "een theoretische vorm van vastestoffysica."Net als iedere moderne onderzoeker die ook maar enigszins … [Lees meer...] overGeesteswetenschappennijd
Hoe we klanken leren
Door Marc van OostendorpWaarom zijn er geen talen waarin drie keer hoesten 'boterham' betekent en een keer in je handen klappen 'eten'? Omdat de woorden van alle (gesproken) talen zijn opgebouwd uit een betrekkelijk kleine verzameling klinkers en medeklinkers. Het aantal varieert van ongeveer 13 in het Hawaiiaans tot ongeveer 130 in sommige talen in zuidelijk Afrika. Het … [Lees meer...] overHoe we klanken leren