• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De innerlijke stem…

7 november 2014 door Marc van Oostendorp 3 Reacties

Door Marc van Oostendorp

Als ik wat mensen onder de hersenscanner zou mogen leggen, dan zou ik geloof ik proberen uit te vinden hoe het zit met de innerlijke stem. Hoe vaak klinkt hij in een mensenhoofd? En vooral: hoe?

We weten inmiddels iets over de innerlijke stem tijdens het lezen, bijvoorbeeld uit Amerikaans onderzoek van een paar jaar geleden. Bij lezen is het natuurlijk het makkelijkst te onderzoeken: je weet welke zin er iemands hoofd binnenkomt en dus waar je naar moet zoeken. Dan blijkt dat tijdens het lezen inderdaad een specifiek hersengebied actief wordt: het gebied dat bedoeld is voor de verwerking van geluid, en nog specifieker dat van spraakgeluid.

Het is natuurlijk heel fijn dat we dat nu alvast weten, maar ik zou verder willen gaan.
Wat is bijvoorbeeld de klank van een leesteken? Ik heb daar heel sterke gevoelens bij, maar die vallen nauwelijks te articuleren. Wetenschappelijk onderzoek zou daar uitkomst moeten bieden, maar zulk onderzoek bestaat jammer genoeg niet.

Studiemateriaal

Neem nu de column die Theodor Holman gisteren schreef in Het Parool. Ik vermoed dat hij deze in betrekkelijk grote haast heeft geschreven. Het staat bijvoorbeeld vol overbodige zinsdelen (‘ik bedoel’, ‘etcetera, etcetera’, ‘in en door onze rechtsstaat’). Hij overtreedt daarmee een paar informele regels voor het gebruik van leestekens, en dat maakt dit stukje juist zulk interessant studiemateriaal.

Zo staan er maar liefst twee beletseltekens in:

  • Dan is hij veilig…
  • Ik wil niet het cliché oprakelen dat het hotels zijn, maar toch…

Goedkoop

Waarom maken zulke beletseltekens toch zo’n suffe indruk? Ze staan duidelijk voor een veelbetekenende stilte: zou je die stilte ook echt in je hoofd horen? Zou bij het lezen van zo’n zin het veelbelovendestiltegebied oplichten? En waarom mag je die stilte dan eigenlijk niet opschrijven? Ik gebruik hem graag wanneer ik bijvoorbeeld college geef, maar zal hem niet snel op het beeldscherm toveren. Het beletselteken ziet er vaak goedkoop uit. Waarom?

Interessant genoeg gebruikt Holman in de column ook een ander leesteken overvloedig – het gedachtestreepje. Dat correspondeert voor mijn gevoel vooral met intonatie, met een toonhoogtebuiging waarvan ik weer heel graag zou willen weten of je hem op een scan kunt zien. En dan vooral in deze

  • Als ze vrij rondlopen, zijn ze doelwit van collega’s – en dus laat een jongen als Dick Vrij – nomen est omen – zich vrijwillig in de gevangenis opsluiten.

Uitkomst

De meeste redacteurs zouden waarschijnlijk vinden dat hier minstens één gedachtestreepje teveel staat, en die dan vervangen door een komma; maar naar mijn gevoel zou de zin dan anders klinken.

Hoe leestekens in je hoofd klinken, dat valt nauwelijks met iemand te delen. Ik zou kunnen proberen het voor te doen, maar dan hebt u toch mijn échte stem en niet mijn innerlijke. Alleen hersenonderzoek kan hier uitkomst bieden. Daar wachten we dus maar op…

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: hersenonderzoek, lezen, psycholinguïstiek, stijl, taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. andre rodenburg zegt

    7 november 2014 om 10:37

    Victor Borge: phonetic punctuation. http://youtu.be/6bpIbdZhrzA

    Beantwoorden
  2. DirkJan zegt

    7 november 2014 om 17:57

    Bij mij hoor of ervaar ik niets in mijn hoofd aangaande leestekens. Wel las ik van de week dat de Nederlandse onderzoekster Nadine de Rue (Nijmegen) onderzoek gaat doen naar het klinkersysteem in onze hersenen. Ik weet niet wat ik van zo'n onderzoek moet denken, maar dit soort onderzoek zal wel populair zijn. Ik citeer:

    << Het onderzoek richt zich op hoe het Nederlandse klinkersysteem in ons brein in elkaar zit. Daartoe worden de hersenactiviteit (EEG-metingen) van baby’s en oogbewegingen van jonge kinderen geregistreerd als reactie op klinkerveranderingen. Zo wordt in kaart gebracht welke eigenschappen van klinkers gedurende het taalverwervingsproces in het brein zijn opgeslagen. Bovendien wordt de invloed van verschillende taalachtergronden op klinkerperceptie onderzocht door de hersenactiviteit van Nederlands-, Duits- en Engelstalige volwassenen met elkaar te vergelijken. >>

    http://nederlands.ruhosting.nl/maak-kennis-met-nadine-de-rue/#more-1132

    Beantwoorden
  3. Marc van Oostendorp zegt

    8 november 2014 om 08:23

    Hersenonderzoek is natuurlijk momenteel niet alleen in de taalwetenschap populair: 'wij zijn ons brein'.

    Overigens is dat Nijmeegse onderzoek wel heel wat anders. Het gaat hier om kinderen die daadwerkelijk met hun oren klanken horen.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

W.L. Penning • Het monster

Doller dan ooit is ’t monster losgebroken,
En menschen worden wilde beesten;
Helsch viert het kwaad zijn gloriefeesten –
Tot de overmacht heeft rechtgesproken

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

HONDSDAGEN

Niet groen rijpt het gras dit jaar,
bomen dragen hun bladeren wit,
het licht is niet uit het veld
te slaan, de dag reikt aan
de dag, in dromen zoeken
de nachten onderdak.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1949 Jeroen Groenendijk
sterfdag
1963 Jan Naarding
2008 Rein Bloem
➔ Neerlandicikalender

Media

The form of the adjective in Dutch

The form of the adjective in Dutch

20 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Literaire Letterenshow met Mustafa Stitou en Auke Hulst

De Literaire Letterenshow met Mustafa Stitou en Auke Hulst

19 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d