Door Marc van OostendorpDe discussie over de Wetenschapsvisie 2025 blijkt steeds meer te gaan over de academische vrijheid. Waar is die eigenlijk goed voor? Is het wel verantwoord om wetenschappers van belastinggeld zomaar vertrouwen te schenken? Moeten zij zich niet net als iedereen verantwoorden?Dit weekeinde schreef de Groningse psychologe Trudy Dehue er een … [Lees meer...] overOnvoorwaardelijk vertrouwen in de wetenschap
De Frans Timmermans van de zeventiende eeuw
Door Marc van Oostendorp Talen spreken is niet in de mode. Natuurlijk, wanneer je toevallig met wat vrienden in Tocharië bent, waarderen zij het wanneer jij een rondje in het Tochaars bestelt, maar verder kun je in de meeste gezelschappen maar niet aankomen met de genoegens van Catalaanse les, of met een mooi spreekwoord in het Swahili. Afgezien van Frans Timmermans spreekt … [Lees meer...] overDe Frans Timmermans van de zeventiende eeuw
Wat we nog niet weten over het werkwoord (2)
Krijgen als lijdende vormDoor Marc van OostendorpHet Nederlands is een van de best onderzochte talen ter wereld, en toch is er van alles en nog wat dat we niet begrijpen. Neem het werkwoord krijgen, bijvoorbeeld in de volgende zin:- Marc krijgt een pdf'je (van Hans). [1]Marc is in die zin het onderwerp, toch? Ja, volgens de schoolgrammatica wel. Maar volgens … [Lees meer...] overWat we nog niet weten over het werkwoord (2)
Wat we nog niet weten over het werkwoord (1)
Door Marc van Oostendorp2015 wordt het jaar van het Nederlandse werkwoord. Ergens in de komende maanden verschijnt Hans Broekhuis' indrukwekkende, vijftienhonderd pagina's dikke Verbs and verb phrases, het nieuwe deel van zijn Syntax of Dutch.Vijftienhonderd pagina's over werkwoorden, waarschijnlijk de uitvoerigste beschrijving ooit gemaakt voor enige taal, en nog is lang niet … [Lees meer...] overWat we nog niet weten over het werkwoord (1)
Een plan van aanpak
Bij wijze van kerstcadeau eindelijk een nieuwe aflevering van ons gruwelfeuilleton De verleden tijd van lijken.Door Marc van Oostendorp"Rie!", riep prof. dr. W. Pieterse met collegiale stem toen hij zijn medewerkster eindelijk aan de telefoon kreeg. "Waar zit je? Heb je een vrije middag genomen?"Rie Veld, de specialiste in de Geschiedenis van de neerlandistiek voor 1800, … [Lees meer...] overEen plan van aanpak
De kerstdag dat ik lekker ging indringers keuren
Door Marc van Oostendorp Een bijzin is als een collegezaal en werkwoorden zijn als eerstejaarsstudenten: ze willen allemaal achterin zitten. Vandaar dat je zegt dat je Piet Josje de kinderen wel had willen helpen leren zwemmen: vijf werkwoorden op een kluitje. In Nederland slaagt slechts een enkel woordje erin dat geklit van die werkwoorden te doorbreken; een … [Lees meer...] overDe kerstdag dat ik lekker ging indringers keuren
Hoe moeilijk is Vondel?
Door Marc van Oostendorp Ergens, diep in de krochten van het internet, staat het verzameld werk van Joost van den Vondel (1587-1679) elektronisch stof te verzamelen. In de jaren twintig van de vorige eeuw is zijn verzameld werk voor het laatst in een publiekseditie uitgegeven. Volgens de neerlandica Agnes Sneller is het werk inmiddels echter "zo goed als onbereikbaar": "Je … [Lees meer...] overHoe moeilijk is Vondel?
Jammer dat er niemand heeft gedraaid
Door Marc van Oostendorp Je stoel draaien is belangrijk in het tv-programma The Voice of Holland. Als de kandidaten auditie doen voor deze zangwedstrijd, zitten de coaches met hun gezicht van ze af. Pas als een coach vindt dat iemand voldoende kwaliteit heeft, drukt hij op zijn knop en draait zijn stoel. Wat heeft hij dan gedaan? Volgens veel internetgebruikers, … [Lees meer...] overJammer dat er niemand heeft gedraaid
De verscheurdheid van de professionele lezer
Door Marc van OostendorpDe retoricus Longinus beschreef de kracht van goede toespraken zonder dat hij er blijk van gaf dat hij ooit naar een redenaar geluisterd had. Zijn voorbeelden waren mensen als Demosthenes – die was toen hij schreef allang dood. Hij had dus gewerkt met een afgeleide – de geschreven teksten.Piet Gerbrandy haalt dit detail een paar keer aan in zijn … [Lees meer...] overDe verscheurdheid van de professionele lezer
Italiaanstalig Holland in de 17e eeuw
Door Marc van Oostendorp Lodewijk Meyer (1629-1681) was taalgeleerde in een tijd dat het vak ertoe deed. Geïnspireerd door revolutionaire nieuwe ideeën van Spinoza en Descartes werd hij een vertegenwoordiger van wat de 'radicale Verlichting' genoemd wordt, een groep Europese intellectuelen die kritisch stonden tegenover het geloof en hun hoop hadden gesteld op de wetenschap. … [Lees meer...] overItaliaanstalig Holland in de 17e eeuw
De betekenis (van ’tussen haakjes’)
Door Marc van OostendorpWat betekent het als je iets tussen haakjes zet? Ik probeerde deze week literatuur te vinden over deze belangwekkende kwestie, maar ik kon niets vinden. Misschien heeft er ooit weleens iemand over geschreven, maar een bloeiende tak van wetenschap lijkt de leestekenkunde niet te zijn.Leestekens zijn de stiefkinderen van het taalonderzoek. Ze horen bij de … [Lees meer...] overDe betekenis (van ’tussen haakjes’)
De maantalen en zonnetalen zijn al door Abram de Swaan ontdekt
Door Marc van OostendorpIk moest deze week vaak aan Abram de Swaan denken. Dat kwam doordat er een nieuw artikel verscheen in het wetenschappelijk tijdschrift PNAS, waar onder andere NRC Handelsblad uitgebreid aandacht aan besteedde.Het artikel is niet van De Swaan en er wordt ook in het geheel niet naar hem verwezen; maar het geeft een uitwerking aan een theorie … [Lees meer...] overDe maantalen en zonnetalen zijn al door Abram de Swaan ontdekt
De R komt uit de kast
Door Marc van OostendorpAan het eind van zijn proefschrift dat helemaal gaat over de [R] voor het Nederlands – dat is mijn favoriete soort boeken – haalt de Utrechtse geleerde Koen Sebregts onze Amerikaanse collega William Labov aan die taalwetenschappers indeelde naar de plaats waar ze hun werk deden: in de bibliotheek, het oerwoud, de studeerkamer, het laboratorium of op … [Lees meer...] overDe R komt uit de kast
Anneke Brassinga gebruikt geen woorden
Door Marc van Oostendorp "Met kennelijk genot", meldde de jury van de PC Hooftprijs gisteren, " (her)gebruikt Anneke Brassinga bijna vergeten of in onbruik geraakte woorden, die in haar gedichten opnieuw worden geproefd en gesmaakt." Dat klopt volgens mij niet: Brassinga gebruikt geen woorden. Althans, niet volgens het werk van de dichter zelf, en waarom zouden wij het beter … [Lees meer...] overAnneke Brassinga gebruikt geen woorden
De Indo-Europeanen hebben nooit bestaan
Die Indo-Europeanen waarover je vroeger zoveel hoorde, bestaan die eigenlijk nog wel? Niet volgens een dik boek van de archeoloog Jean-Paul Demoule dat de afgelopen weken furore maakte in Frankrijk. Het leek mij altijd de grootste ontdekking van de taalwetenschap van de afgelopen eeuwen: dat de meeste talen uit Europa en Azië familie zijn van elkaar, en uiteindelijk afstammen … [Lees meer...] overDe Indo-Europeanen hebben nooit bestaan
Wij eisen ijsvrij!
Door Marc van Oostendorp Wat mensen ook goed kunnen: samen bidden en slogans roepen. Zet een groepje lieden bij elkaar en maak ze vroom of bijzonder verontwaardigd over het regeringsbeleid – binnen de kortste keren geven ze een demonstratie van dit wonderlijke vermogen. Ik zag er afgelopen donderdag een demonstratie van, door de Britse psychologe Sophie Scott. Het was … [Lees meer...] overWij eisen ijsvrij!
Mijn 1001e ochtend
Door Marc van Oostendorp Het was mijn plan om duizend-en-een stukjes op Neder-L te schrijven: de Sheherazade van de neerlandistiek worden! Dat doel is met dit stukje bereikt. Wat nu? Een weblogger is een straatmuzikant. Je zit ergens op de hoek van een straat te spelen, de hele tijd komen mensen voorbij die niet om jou gevraagd hebben, die al dan niet kennisnemen van … [Lees meer...] overMijn 1001e ochtend
Moderne 06-relaties
Door Marc van Oostendorp Het woord 06-relatie is na twintig jaar terug! En nu met een geheel nieuwe betekenis. Ik was deze week op een bijeenkomst waar een netwerkborrel gehouden werd. Dat is op zichzelf al een interessant type evenement – iets waar je wordt aangemoedigd om terwijl je met iemand praat zoveel mogelijk om je heen te kijken of er iemand is die nog … [Lees meer...] overModerne 06-relaties
Het leven: een toneelstuk zonder regisseur
Door Marc van Oostendorp Gehaast maakte Ilja Leonard Pfeijffer, de dichter met de lange manen en de poëtensnor, de romancier die ooit naar Genua fietste om daar in vrijwillige ballingschap te leven, de toneelschrijver van wie zojuist een fonkelend stuk in premiere was gegaan, gisterenavond een buiging. Hij wist van verlegenheid niet hoe snel hij van het toneel moest … [Lees meer...] overHet leven: een toneelstuk zonder regisseur
De burgers dreigt een vreselijk lot
Door Marc van Oostendorp Een nieuwe stap in de ontwikkeling van het werkwoord dreigen werd deze week mogelijk gemaakt door een koppenmaker van de Volkskrant: 'Burgers Aleppo dreigt vreselijk lot' schreef deze boven een artikel over de situatie in Syrië. Over het werkwoord dreigen hebben Nederlandse taalkundigen tamelijk veel geschreven (zie hier bijvoorbeeld wat … [Lees meer...] overDe burgers dreigt een vreselijk lot
De innerlijke stem…
Door Marc van Oostendorp Als ik wat mensen onder de hersenscanner zou mogen leggen, dan zou ik geloof ik proberen uit te vinden hoe het zit met de innerlijke stem. Hoe vaak klinkt hij in een mensenhoofd? En vooral: hoe? We weten inmiddels iets over de innerlijke stem tijdens het lezen, bijvoorbeeld uit Amerikaans onderzoek van een paar jaar geleden. Bij lezen is het … [Lees meer...] overDe innerlijke stem…
Wetenschap van de nonsens
Inhoudswoorden zonder inhoud van Louis Th. LehmannDoor Marc van OostendorpHoe moet je leven? Misschien als L.Th. Lehmann (1920-2012), die volgens het omslag van het nieuwe, aan hem gewijde nummer van De Parelduiker 'dichter, prozaïst, essayist, criticus, jurist, scheepsarcheoloog, muzikant, tekenaar, danser, componist' en vertaler was.In sommige hoekjes van het tijdschrift … [Lees meer...] overWetenschap van de nonsens
Een manifest tot behoud van het Engels aan de Nederlandse universiteit
Door Marc van OostendorpVier argumenten geeft het Manifest tot behoud van het Nederlands van enkele Amsterdamse docenten in de Geesteswetenschappen – maar vier argumenten waarvoor of waartegen? Je zou gegeven de titel misschien denken: voor het Nederlands, maar bij nadere beschouwing blijkt het vooral te gaan tegen het Engels in het universitair onderwijs. En dat lijkt me … [Lees meer...] overEen manifest tot behoud van het Engels aan de Nederlandse universiteit
Ben ik eigenlijk wel Vlaams genoeg?
Door Marc van Oostendorp Sommige van mijn vrienden dachten dat er sprake was van een complot. Waarom zou de De Standaard, ooit een van de bastions van het ABN in Vlaanderen, nu ineens zo groots uitpakken met het nieuws dat eigen Vlaamse woorden en zinswendingen in het Standaardnederlands inmiddels geen taboe meer zijn? En daarbij ook nog een toetsje presenteren waar je zelf … [Lees meer...] overBen ik eigenlijk wel Vlaams genoeg?
Mokums woordenboek: wat een ongein
Door Marc van Oostendorp Waarom wordt het Amsterdams zo weinig serieus genomen? Waarom bestaan er zoveel slordige boekjes over? Nu is er weer een Mokums woordenboek verschenen, van de lexicografen Hans Heestermans en Ditte Simons. Het voorwoord grossiert al in aantoonbaar onjuiste opmerkingen. "Het is maar de vraag of de dialectwoorden over vijftig jaar nog steeds … [Lees meer...] overMokums woordenboek: wat een ongein
