• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Zo lief, zo rustig, zo bloeiend

24 maart 2015 door Marc van Oostendorp 2 Reacties

Door Marc van Oostendorp

Herman Gorter was een meester van het zo. Vooral als hij verliefd was kon hij er wat van: “Zie je ik hou van je, / ik vin je zoo lief en zoo licht — / je oogen zijn zoo vol licht” dichtte hij dan. En ook de liefdesbrieven in de onlangs verschenen bundeling Geheime geliefden staan vol zo‘s. “Daardoor kan ik ook zoo heerlijk bij je zijn,” schreef hij aan Ada Prins, “daardoor is je omgeving en je aanraking zoo veel, zoo iets voor mij wat ik wel voelen maar niet noemen kan, daardoor word ik zoo rustig en zoo bloeiend bij je, en mijn hoofd en mijn lichaam zoo heel anders.”

Wat bedoelde hij daarmee? Hoe rustig en hoe bloeiend werd hij precies?

Meestal betekent zo, volgens het WNT, ‘in een bepaalde mate, of op een bepaalde manier die uit de context blijkt’. Ook in dat zo was Gorter natuurlijk de ongekroonde koning. Als hij in Mei schrijft “zóó wil ik dat dit lied klinkt”, dan is daar een uitgebreide specificatie aan voorafgegaan van hoe dan precies (“als het geluid dat ik eens hoorde op een zomernacht”).

Maar in de liefde ontbreekt die specificatie. Je bent zo lief en zo licht, zonder dat ik erbij zeg hoe dan.

Het is helemaal geen ongebruikelijke manier van zeggen: niet alleen dichters doen het, twitteraars ook:

lisa is echt zooo lief man, zo zo zo
— love Daphne (@Naomi_Navarro) 20 februari 2015

Natuurlijk wordt zo hier steeds gebruikt om een hoge graad weer te geven, en als een soort synoniem van heel of erg. Toch klinken “Zie je ik hou van je / ik vin je heel lief en heel licht” of “lisa is heel lief man, heel heel heel” heel anders dan het oorspronkelijk – krachtelozer.

Ik denk dat dit zo is doordat zo de lezer of luisteraar er meer betrekt. Wanneer ik jullie nu vertel dat ik heel heerlijk bij jullie ben, dan spreek ik mijn eigen oordeel uit, dat jullie eventueel voor kennisgeving aannemen. Maar wanneer ik zeg dat het zo heerlijk is, ga je toch even op zoek naar vergelijkingsmateriaal en word je gedwongen die heerlijkheid meer voor ogen te zien.

Het is een beetje als het (van) die mensen die dat sommige mensen graag gebruiken (“van die mensen die gaan klappen als het vliegtuig geland is”). Ook die wijst normaal gesproken een bepaalde groep uit waarover de contekst uitsluitsel is gegeven. Maar er wordt bij deze uitdrukking helemaal geen eerder genoemde groep aangehaald. Maar juist door het die wordt een band gecreëerd met de lezer: oh ja, zulke mensen ken ik ook!

Met het creëren van zo’n band is Gorter in correspondentie met zijn geliefden de hele tijd bezig. “Weet je nog…” is een zin die hij ook de hele tijd gebruikt. Zo zet hij op een subtiele manier de hele tijd hun eigen fantasie in werking: ja, ik weet het nog! Ja, zo anders is zijn lichaam! En wat jezelf bedenkt maakt altijd meer indruk.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: letterkunde, poëzie, pragmatiek, stijl

Lees Interacties

Reacties

  1. janien zegt

    24 maart 2015 om 08:11

    Zelfreflectie. Betrap me erop dat ik zo-even in familiale correspondentie al n overvloed aan zoooo's heb gebruikt. Manmanman, ten overvloede. Altijd met toegevoegde o's voor nog meer kracht. Geen dag zonder zo. Zo is dat.

    Beantwoorden
  2. Olivier van Renswoude zegt

    24 maart 2015 om 23:04

    Dat herinnert me aan een van de redenen waarom het Oudengels mij zo kan bekoren: het veelvuldige en veelzijdige gebruik van swá (de weerga van Nederlands zo), vaak in constructies waarin het andermaal of vaker wordt gebruikt:

    Swá ealde swá híe ðá wǽron híe gefuhton.
    “Zo oud als ze toen waren vochten ze.”

    Þá wæs hé swá feor norþ swá þá hwælhuntan firrest faraþ.
    “Toen was hij zo ver noord als de walvisjagers ten verste varen.”

    Swá háttra sumor, swá mára ðunor and líget.
    “Hoe heter de zomer, hoe meer donder en bliksem.”

    Gewurðe ðín willa on eorðan, swá swá on heofenum.
    “Geschiede uw wil op aarde, zo zoals in de hemel.”

    En mijn lieveling:

    Nim swá wuda swá wyrt swá hweðer swá ðú wille.
    “Neem hout of kruid of wat je wil.”

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Van zomers die wij niet kennen
ritselen de blaren,
in winters die wij niet kennen
sneeuw onhoorbaar valt.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1933 Aad Nuis
sterfdag
1994 Jacob Drewes
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d