• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De taal zit in de tijd

16 maart 2015 door Marc van Oostendorp Reageer

Door Marc van Oostendorp

 

Wanneer je iets bestudeert, is het prettig om te weten waar zich datgene precies bevindt. Ik ben taalkundige, en dus zou men mij de vraag kunnen stellen waar de taal precies is. En dan zou ik moeten antwoorden: ik weet het niet precies. Staat ze in boeken? Maar ik kan ook morgen een nieuw boek schrijven in het Nederlands, en dat Nederlands staat nu nog niet in een boek. Zit ze in mijn hoofd? Maar ze zit voor een deel ook in jouw hoofd. Bevindt ze zich tussen ons in, als een sociale code in de samenleving? Maar waar is die sociale code dan precies.

Voor wie dit soort fundamentele vragen interessant vindt is er nu een aardig boekje van de bekende taalkundige Nick Enfield van het Nijmeegse Max Planck Instituut: Natural causes of language. (Dat boekje is gratis; het wordt uitgegeven door de prachtige nieuwe uitgever Language Science Press die zich ten doel stelt hoogwaardige taalwetenschap voor niets onder de mensen te verspreiden via het internet.)


Het is een mooi, lucide boekje waarin Enfield probeert de verschillende vormen van taalwetenschap – onderzoek naar taalgeschiedenis en naar taal in het brein, naar sociale interactie en naar de abstractesystematiek van de taal – een plaats probeert te geven.

Whatsapp

De kwestie waar taal zich bevindt (of wat taal precies is) interpreteert hij daarbij vooral in termen van het volgende raadsel: wat zijn eigenlijk de kleinste elementen van taal? Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen dat dit woorden zijn, of woorddelen, of ook dat het kleinste element van taal het stroompje is dat van mijn hersenen naar mijn lippen loopt en dat maakt dat ik een b kan zeggen. Maar hoe je dat ook bekijkt, de volgende vraag wordt dan hoe uit een groot aantal van dat soort bouwstenen een taal ontstaat: hoe al die blokjes bij elkaar iets worden dat we als een geheel zien, een taal. Verandert het Nederlands bijvoorbeeld doordat het ’t woord whatsappen opneemt – en zo ja, hoe dan? En wordt, omgekeerd, whatsapp, door dat opnemen ‘een Nederlands woord’ en wat betekent dat dan?

Bevroren tijd

Een belangrijke rol in Enfields analyse is het begrip tijd. Bijna alle taalwetenschap gaat over het verstrijken van de tijd, zij het dat die tijd op heel verschillende schaal genomen wordt op heel verschillende schaal: de evolutionair taalkundige bekijkt hoe taal in de loop van misschien wel honderdduizenden jaren in de menselijke soort kon ontstaan, de historisch taalkundige onderzoekt de invloed van het eeuwenlang doorgeven van de taal van de een naar de ander, taalverwervingsonderzoekers onderzoeken hoe taal zich in een paar jaar in een individu ontwikkelt, conversatieanalisten onderzoeken hoe sprekers elkaar afwisselen tijdens een gesprek, de neurolinguïst onderzoekt hoeveel fracties van een seconden het duurt voor een luisteraar het woord baard herkent.

Het antwoord op de vraag ‘waar is de taal?’ wordt zo dus (bijna) ‘de taal zit in de tijd’. Een gevolg daarvan is dat een bepaalde manier van naar taal kijken wat minder goed past – wat taalkundigen synchroon noemen, de taal bekijken op één bepaald moment. Als je de tijd bevriest, blijft er natuurlijk niets over van wat alleen in die tijd bestaat.

N.J. Enfield. Natural causes of language: Frames, biases, and cultural transmission. Berlin: Language Science Press, 2014. Dit boek is open-access.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: taalfilosofie, taalkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Margriet Westervaarder • gelegen in een nest

gelegen in een nest
van dons en klein venijn
de takjes dagelijks herschikt
zacht mos en doornig groen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Van zomers die wij niet kennen
ritselen de blaren,
in winters die wij niet kennen
sneeuw onhoorbaar valt.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1933 Aad Nuis
sterfdag
1994 Jacob Drewes
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d