Door Marc van Oostendorp Waarom dichten de dichters niet regelmatiger? Jacob Israël de Haan, bijvoorbeeld, waarom schreef die de regel: Beleeft in den herfsttijd zijn laatste bloei Waarom schreef hij niet: Beleeft in herfsttijd zijnen laatsten bloei of: Beleeft in tijd van herfst zijn laatste bloei of: Beleeft in herfstgetij zijn laatste bloei In die … [Lees meer...] overDe hartslag van de dichter
Een felbegeerde, onlogische badge
Mijn avonturen in de KB (1)Door Marc van OostendorpWie zou er nu geen kamer willen hebben in een bibliotheek? Dat de eerste boekenkasten nog geen drie meter van je verwijderd zijn, en dat je desalniettemin een deur hebt die je dicht kunt doen. Dat je miljoenen boeken onder handbereik hebt, dat alle kranten iedere ochtend bezorgd worden. En dat je zelf mag bedenken wat je … [Lees meer...] overEen felbegeerde, onlogische badge
Klankencyclopedie van het Nederlands (39): [au]
Door Marc van Oostendorp[au] De [au] is samen met de [ɛi] en de [ʌy] een van de drie tweeklanken van het Nederlands. In zo'n tweeklank, of diftong, zit altijd beweging: in het geval van de [au] begin je met de kaak omlaag (zoals bij de [a]), en eindig je met de kaak nogal ver omhoog en je lippen gerond (zoals bij de [u]).Door een uit te spreken, laat je bovendien … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (39): [au]
De woordenlijst als de hele wereld
Door Marc van OostendorpWat is de relatie tussen godsdienst en woordenboeken? Vorig jaar lag er een Geelwit Boekje op mijn bureau, waarin de taal van de Nederlandse (en Vlaamse) katholieken aan de orde kwam. Nu ligt er Bewogen woorden, een Klein apostolisch woordenboek dat zijn woorden betrekt van het Apostolisch Genootschap, volgens Wikipedia 'een vrijzinnig religieuze … [Lees meer...] overDe woordenlijst als de hele wereld
Meld zich aan!
Door Marc van OostendorpWe waren gisterenmiddag aan het roddelen over de gebiedende wijs (ja, dat doen wij nu eenmaal graag op vrijdagmiddag), toen we ineens op de volgende puzzel stootten: waarom kun je de eerstvolgende zin wel zeggen, en de tweede niet?- Meld u aan!- Meld zich aan! [uitgesloten] Je kunt de vraag ook op een andere manier stellen: wat voor functie heeft … [Lees meer...] overMeld zich aan!
Hoe de taal dicht gaat slibben
Het taalnieuws van het jaarDoor Marc van OostendorpHet belangrijkste taalnieuws van het jaar staat deze week ergens achteraf in een donker hoekje van Onze Taal, alsof het er helemaal niet toe doet. In een artikel dat verder gaat over het curieuze verschijnsel dat tekstschrijvers soms expres woorden afwijkend spellen op webpagina's om hoger in de ranking van Google te komen … [Lees meer...] overHoe de taal dicht gaat slibben
Hoe de huig-[R] oprukt in Vlaanderen
Door Marc van OostendorpVan alle klanken in menselijke talen, trekt de [r] ongetwijfeld de meeste belangstelling. Dat is ook terecht: er is inmiddels bijna overal wel iets mee aan de hand, bijvoorbeeld in de manier waarop hij wordt uitgesproken, of juist niet.In het nieuwe boek Rhotics, New Data and Perspectives staan artikelen over de manier waarop Franse kinderen en … [Lees meer...] overHoe de huig-[R] oprukt in Vlaanderen
Een opstapeling van onbeschofte meningen? Slecht boek!
Door Marc van OostendorpWanneer iemand recht in je gezicht brult dat hij 'vreselijk kwaad!' is, schrik je misschien een beetje. Maar dat effect gaat daarna allicht teloor als hij zegt: 'Ten eerste', en zijn bezwaren keurig opsomt.Dat is wat de schrijver Christophe Van Gerrewey doet in een polemische bijdrage die gisteren in De Morgen stond. Hij noemt het nieuwste boek, … [Lees meer...] overEen opstapeling van onbeschofte meningen? Slecht boek!
Fijne legale gratis boeken in het Nederlands
Over leesbevorderingDoor Marc van OostendorpHoe gezellig het ook is op de goed geboende redactielokalen van Neder-L, af en toe wil een mens toch wat anders. De wereld in! Dus heb ik deze zomer een serie blogs gemaakt voor het algemene, meestal meer op politiek en maatschappij gerichte weblog Sargasso. Daar kon ik ineens mijn oude socialistenhart doen spreken en me … [Lees meer...] overFijne legale gratis boeken in het Nederlands
De essentie van taal
Voeg! Korte cursus over de syntactische theorie van Chomsky voor Twitteraars verklaard (slot) Door Marc van Oostendorp De gedachten die Chomsky in de loop van zijn leven over taal ontwikkelde hebben hem beroemd gemaakt – terwijl hij zelf eigenlijk zijn werk als (links) politiek commentator altijd veel belangrijker gevonden heeft. Al meer dan vijftig jaar torent … [Lees meer...] overDe essentie van taal
Hij las wat
Voeg! Korte cursus over de syntactische theorie van Chomsky voor Twitteraars verklaard Door Marc van Oostendorp Eén eigenschap van Chomsky's Voeg-operatie heb ik nog niet onthuld. Die operatie kan twee woorden of woordgroepen samenvoegen tot een nieuwe woordgroep, hebben we de afgelopen dagen gezien. Het voorbeeld dat ik steeds gaf, was: je neemt de en … [Lees meer...] overHij las wat
Over het verband tussen taal en tellen
Voeg! Korte cursus over de syntactische theorie van Chomsky voor Twitteraars verklaard Door Marc van Oostendorp Volgens Chomsky is de Voeg-operatie, die twee elementen samenneemt en tot een eenheid maakt (de en vrouw wordt {de, vrouw}), misschien het enige dat uniek is aan de menselijke taal. Andere diersoorten kunnen zich tot op zekere hoogte een beeld … [Lees meer...] overOver het verband tussen taal en tellen
Henrieke ziet Henrieke
Voeg! Korte cursus over de syntactische theorie van Chomsky voor Twitteraars verklaard Door Marc van Oostendorp Volgens Chomsky kan de zinsbouw van menselijke taal – iedere menselijke taal – begrepen worden als het resultaat van één simpele operatie Voeg die twee elementen samenneemt (de en vrouw wordt {de, vrouw}). De volgorde van de woorden doet er … [Lees meer...] overHenrieke ziet Henrieke
Het bewijs dat we woorden niet na elkaar denken
Voeg! Korte cursus over de syntactische theorie van Chomsky voor Twitteraars verklaard Door Marc van Oostendorp Gisteren heb ik uitgelegd hoe zinnen in het minimalisme van Chomsky worden gevormd door precies twee woorden of woordgroepen (de en vrouw; mijn en oude vader) samen te voegen, in een groep te plaatsen. Dat schrijven we dan als volgt op: - … [Lees meer...] overHet bewijs dat we woorden niet na elkaar denken
Voeg! (1) Korte cursus over de syntactische theorie van Chomsky
Voor Twitteraars verklaard Door Marc van Oostendorp Het nieuwe collegejaar komt eraan en ik krijg zin om iets uit te leggen. De laatste versie van de theorieën van de beroemde Amerikaanse taalkundige Noam Chomsky, dan maar. Iedere lezer weet wel dat zoiets bestaat, en oude versies van de theorie (uit de jaren zestig en zeventig) zijn weleens eerder in min of meer … [Lees meer...] overVoeg! (1) Korte cursus over de syntactische theorie van Chomsky
Hem smelt
Twee soorten onderwerpen van een zinDoor Marc van OostendorpJe kunt van alles zeggen. 'De kok smelt de boter om de saus romiger te maken', bijvoorbeeld. Of 'De boter smelt'. Maar je kunt niet zeggen 'De kok boter smelt om de saus romiger te maken'. Waarom niet?Niet alle zinsonderwerpen zijn gelijk. Neem de volgende twee eenvoudige zinnen:Karel sterft.Mieke loopt.Er is een … [Lees meer...] overHem smelt
Tussenwerpsels, P.C. Hooft en Van Dale Nederlands-Italiaans
Door Marc van OostendorpHet Italiaans was het Engels van de zeventiende eeuw: de taal die je leerde als je jong was en op de hoogte wilde zijn van de nieuwste ontwikkelingen in cultuur en wetenschap. Er waren dan ook veel vooraanstaande Nederlandse intellectuelen die de taal leerden.Minne de Boer heeft de leerboeken en Italiaanse grammatica's bestudeerd die indertijd hier … [Lees meer...] overTussenwerpsels, P.C. Hooft en Van Dale Nederlands-Italiaans
Onderzoek bewijst: taaldiversiteit zorgt voor verkeersongelukken
Door Marc van OostendorpHoe meer talen er in een land gesproken worden, des te groter is de kans op verkeersongelukken. In landen waar acacia's groeien, wordt veel vaker gebruik gemaakt van toonhoogte om betekenisverschil te maken tussen woorden. En hoe meer siësta's de mensen houden, des te minder naamvallen, vervoegingen en verbuigingen gebruiken ze in hun taal.Het zijn … [Lees meer...] overOnderzoek bewijst: taaldiversiteit zorgt voor verkeersongelukken
‘Zigeunersaus’
"Daar gaan we weer", schrijft het weblog GeenStijl vanavond. "Het Sinti en Roma Forum heeft producenten van ZIGEUNERSAUS gevraagd om te stoppen met de naam ZIGEUNERSAUS." Als grappig alternatief komt de website vervolgens met een aantal alternatieven voor het woord zigeuner, zoals steeltokkie en Uitkering + Mercedes 500.Ook elders op het internet proef ik vooral meewarigheid. … [Lees meer...] over‘Zigeunersaus’
Eerste herdruk van Wandelingen door Bourgogne (1789)
Wolff en Deken vallen van hun geloof aan vooravond Franse RevolutieDe schrijfsters Betje Wolff en Aagje Deken, bekend van hun briefromans, waaronder Sara Burgerhart, verlieten Nederland in 1788 en trokken naar Frankrijk. Daar vestigden zij zich in Trévoux, vlakbij Lyon. In 1789 waren ze zodoende ooggetuigen van de Franse Revolutie. In het Revolutiejaar … [Lees meer...] overEerste herdruk van Wandelingen door Bourgogne (1789)
Dode bomen omhakken
Ook de Rotterdamse bibliotheek wordt vernield door een manager Door Marc van Oostendorp Nu is ook de bibliotheek van Rotterdam in handen gevallen van een manager. Gisteren stelde hij zichzelf voor in een interview met NRC Handelsblad: Gert Staal, afkomstig uit het bedrijfsleven, en aldaar 'gespecialiseerd in innovatiemanagement'. Het lijkt me het einde van die ooit zo mooie … [Lees meer...] overDode bomen omhakken
100 machientjes in 100 minuten
Door Marc van Oostendorp Het Internationale Congres voor Taalkundigen (CIL) is een grote snoepwinkel waar ik een week lang — deze week — mag rondlopen! Sinds 1933 wordt het congres een keer in de vier jaar gehouden, en dit jaar lopen er 1500 taalkundigen van over de hele wereld in Genève rond. Wat een prachtig leven heb je als je daar bij mag zijn! Er is zoveel te ontdekken … [Lees meer...] over100 machientjes in 100 minuten
Ho tiu voĉo de Steyn!
'Van oude menschen...' vertaald in het EsperantoDoor Marc van OostendorpZolang er mensen zijn die Couperus in het Esperanto vertalen, vind ik dat we in een fijne wereld leven. In Rijswijk woont de internationaal bekende Nederlandse schrijver en vertaler Gerrit Berveling. Tientallen titels vertaalde en schreef hij, naast zijn werk als leraar klassieke talen en Italiaans en … [Lees meer...] overHo tiu voĉo de Steyn!
De taal van Mart Smeets
Door Marc van OostendorpMart Smeets is de schoolmeester van Nederland. Dat ga ik bewijzen.Op school zitten pubers de hele dag een stel volwassenen te observeren – alles wat zo iemand zegt of doet wordt genadeloos geobserveerd en ontleed en bediscussieerd en belachelijk gemaakt.Iedere schoolkrant heeft een rubriek waarin de grappigste uitspraken van de raarste leraren op een … [Lees meer...] overDe taal van Mart Smeets
Fouten, misgrepen en tekortkomingen
Heibel in de literatuurwetenschapDoor Marc van OostendorpVan sommige recensies van boeken die je zelf gelezen hebt, kijkt een mens op. Voor mij was het venijnige artikel dat Jaap Goedegebuure schreef over Thomas Vaessens in Trouw van dit weekeinde, een voorbeeld. Ging dat wel over hetzelfde boek dat ik gelezen had?De lezer van dit weblog weet inmiddels wel dat Thomas … [Lees meer...] overFouten, misgrepen en tekortkomingen
