De wolken pakken zich samen in ons misdaadfeuilleton De verleden tijd van lijken Door Marc van Oostendorp Wouter Pieterse, de hoogleraar Financiële Letterkunde die door een onbegrepen ongeval veranderd was in een manager en daarna verschillende van zijn medewerkers had aangestoken, zodat zij ook allemaal managers geworden waren, gnuifde. "Joop," zei hij, "ik vind het … [Lees meer...] overDe tegenwoordige tijd van leken
Op de allereende plaats?
Door Marc van Oostendorp Er gebeurt zoveel tegelijkertijd dat je soms pas jaren later hoort over dingen die naast de deur gebeurd zijn. Zo kwam ik er gisteren toevallig pas achter wat een interessant artikel mijn collega Sjef Barbiers – hij zit hier op het Meertens Instituut twee deuren verder te typen – in 2007 geschreven heeft: een artikel over één en veel. (U moet er … [Lees meer...] overOp de allereende plaats?
De taal van leven en dood
Korte inleiding in het werk van William Labov (5)Door Marc van OostendorpMisschien is The language of life and death William Labovs laatste boek. Het zou er in ieder geval een mooie titel voor zijn, en een waardige inhoud. Hij ontleedt er een groot aantal verhalen in die mensen hem in de loop van zijn loopbaan hebben verteld: verhalen over ervaringen waar mensen dachten … [Lees meer...] overDe taal van leven en dood
De geboorte van de jambe
Door Marc van Oostendorp Het sonnet was het weblog van de zestiende en de zeventiende eeuw. Ineens kwam er een geheel nieuw genre op, en jonge mannen en vrouwen konden er mee experimenteren, om die buitenlandse vorm in te passen in de eigen cultuur en aan te passen aan de eigen taal. Ik schreef een paar maanden geleden over de manier waarop Roemer Visscher het aanpakte: … [Lees meer...] overDe geboorte van de jambe
De boekenweekgeschenkclub en het fruit
Door Marc van Oostendorp Een keer per jaar komt onze boekenweekgeschenkclub bij mekaar: op de zaterdagavond na het boekenbal. Tot een paar jaar geleden, toen het boekenbal nog midden in de week plaatsvond, hadden we dan altijd een paar dagen tijd om het boekenweekgeschenk te lezen, maar de laatste tijd hebben we alleen de zaterdag. Dat is niet erg – het betekent dat die dag … [Lees meer...] overDe boekenweekgeschenkclub en het fruit
Hoe ik een dialoog leerde schrijven
Door Marc van Oostendorp Hoe gaat het inmiddels met mijn goede voornemens? Ik ging toch beter leren schrijven dit jaar? Waarom merken jullie daar dan zo weinig van? Het kwam, mijn leraar is Ilja Pfeijffer is veel te aardig voor mijn medecursist die haar opdrachten steeds veel te laat inlevert. Affijn, ik heb dus sinds de vorige keer ook heel lang moeten wachten, maar … [Lees meer...] overHoe ik een dialoog leerde schrijven
Liegen en lasteren in de middeleeuwen
Door Marc van OostendorpHet was een populaire wijsheid in de middeleeuwen: je kon meestal maar beter je mond houden. "Spreken es dicke zere berouwen ender ter grooter scaden comen," zegt het vroeg veertiende-eeuwse wijsgerige Boec van Sidrac, "ende swigen es selden berouwen." Van spreken kwam weinig goeds, en volgens sommigen vormden de 'zonden van de tong' — onder andere … [Lees meer...] overLiegen en lasteren in de middeleeuwen
De liefde van een taalkundige voor de mensheid
Korte inleiding in het werk van William Labov (4)Afbeelding: Matthijs Sluiter/Onze TaalLabovs recentste, vorig jaar verschenen, boek heet The Language of Life and Death. Het gaat over de manier waarop mensen verhalen vertellen over hun leven. Wat voor vorm geven ze aan zo'n verhaal? Wat vertellen ze als eerste, wat laten ze weg? En zien we dezelfde technieken terug bij, … [Lees meer...] overDe liefde van een taalkundige voor de mensheid
Hoe arbeiders hun plaats houden terwijl klinkers naar voren schuiven
Korte inleiding tot het werk van William Labov (3) Door Marc van Oostendorp Zijn meesterwerk publiceerde Labov op de leeftijd dat andere mensen met pensioen zijn – tussen 1994 en 2010 verscheen het driedelige Principles of Language Change. Daarin laat hij zien hoeveel hij van de mens en zijn taal begrijpt; hij combineert een zeer groot aantal heel verschillende … [Lees meer...] overHoe arbeiders hun plaats houden terwijl klinkers naar voren schuiven
Waarom vissers soms hun taal veranderen
Korte inleiding tot het werk van William Labov (2)Door Marc van OostendorpAls taalkundige was William Labov een betrekkelijke laatbloeier. Zijn scriptie verscheen in 1961 en zijn proefschrift drie jaar later – hij was toen dus al 36. Dat kwam doordat hij voor die tijd een aantal andere dingen had gedaan: hij had onder andere als inktmaker gewerkt bij een chemisch bedrijf, als … [Lees meer...] overWaarom vissers soms hun taal veranderen
Taalvariatie als selfie van taalverandering
Korte inleiding tot het werk van William Labov (1)De komende weken zal Marc van Oostendorp hier op Neder-L een korte reeks blogposts wijden aan het werk van William Labov. Op de Engelstalige Wikipedia-pagina over de Amerikaanse taalkundige William Labov (1927) heeft een anonymus geschreven dat de man 'in het voorjaar van 2014' met pensioen gaat. Wat is dat voor … [Lees meer...] overTaalvariatie als selfie van taalverandering
Hier is je HBC-naam
Door Diveco Hijt (vh Marc van Oostendorp) Het is een goede suggestie, die Jan Landsbergen doet in het In memoriam voor Hugo Brandt Corstius dat we vanochtend hier op Neder-L publiceerden: in plaats van een straat naar hem te noemen, zouden we beter allemaal onze door hem gesuggereerde naam kunnen gaan dragen. Brandt Corstius' idee verscheen in de eerste editie … [Lees meer...] overHier is je HBC-naam
Wat je ook doet, de semantiek gooit roet
Hugo Brandt Corstius als taalkundige Door Marc van Oostendorp In de jaren zeventig en tachtig was Hugo Brandt Corstius waarschijnlijk de beroemdste taalkundige van Nederland. Hij was iemand die er eigenhandig voor zorgde dat grote groepen Nederlanders inzagen dat je niet alleen over taal kunt mopperen, maar je er ook over verbazen en er vooral op een wiskundige manier naar … [Lees meer...] overWat je ook doet, de semantiek gooit roet
Schattig Nederlands in Vlaanderen
Door Marc van Oostendorp Wat Vlamingen niet weten: dat de meeste Nederlanders inmiddels helemaal niet meer op hun taal neerkijken, integendeel, dat het bon ton is in Holland om te menen "dat zij veel beter zijn in taal dan wij". Die mening blijkt weliswaar bij navraag vaak alleen gestoeld op het argument "dat zij altijd het Groot Dictee winnen", maar mijn ervaring is dat zelfs … [Lees meer...] overSchattig Nederlands in Vlaanderen
Een hont in de morgen
Door Marc van Oostendorp In de krochten van het Meertens Instituut staat een kast waar ik tot nu toe – ik werk bijna vijftien jaar in die krochten – nog nooit had gehoord. Een kast met de code NmK, vol boeken over lengtematen, oppervlaktematen, inhoudsmaten en munten in allerlei Europese talen en Nederlandse dialecten. Ik had gisterenmorgen ineens behoefte aan die kast. … [Lees meer...] overEen hont in de morgen
Leren dat je niet kunt schrijven
Door Marc van OostendorpEr gloort hoop! Wetenschappelijk gefundeerde hoop! Althans wanneer jullie wanhopig zijn over de schrijfvaardigheid van studenten aan de KH Leuven. Je hebt dan weliswaar, volgens onderzoekers in het tijdschrift Over taal, aan de ene kant volkomen gelijk: die studenten inderdaad niet kunnen schrijven en ze beseffen dit bovendien zelf nauwelijks.Maar … [Lees meer...] overLeren dat je niet kunt schrijven
Het is heus niet lui om ‘hij’ te zeggen!
Door Marc van OostendorpWij amuseerden ons gisterenavond met de zinnen van Bach en Peters. Zij leren ons iets over de menselijke luiheid en de betekenis van persoonlijk voornaamwoorden zoals zij en haar. Bij simpele zinnen zou je kunnen denken dat het simpel zit:- De koningin verveelt zich en zij gaat daarom vanavond lekker dansen. [1]Je zou kunnen denken: dat … [Lees meer...] overHet is heus niet lui om ‘hij’ te zeggen!
Praten met je hond
Door Marc van Oostendorp "Leg nu onmiddellijk de Telegraaf neer!" Wie weleens boos iets heeft geroepen tegen zijn hond, weet dat Fikkie op dat moment ineenkrimpt. Hoe kan dat? Kunnen honden menselijke taal verstaan? Nieuw onderzoek van de vorig jaar in Nijmegen gepromoveerde Hongaar Attila Andics laat zien dat er in zijn brein iets gebeurt dat lijkt op hoe de menselijke … [Lees meer...] overPraten met je hond
Onteren
Door Marc van OostendorpIk heb de afgelopen dagen op kosten van de Italiaanse belastingbetaler (en nu niet zeggen: hij bestaat) een aantal lezingen gegeven in Verona, en een ervan ging over de woorden onteren en oneindig.Wat is er aan de hand? Beide woorden bestaan uit een voorvoegsel (ont, on), een stam (eer, eind) en een achtevoegsel (en, ig). Er is een belangrijk … [Lees meer...] overOnteren
De zon komt erbij
Door Marc van OostendorpHet irritante van taal is dat ze verandert waar je bij staat. Je keek net even de andere kant op en ineens blijkt er zich alweer ergens een nieuwe constructie te hebben gevormd. Zo meldde iemand op Meldpunt Taal deze week ineens het bestaan 'de zo'n komt erbij' als equivalent voor 'de zo'n breekt door'. Gelukkig hebben we sinds kort Delpher, de … [Lees meer...] overDe zon komt erbij
De Romaans-Germaanse grens
Door Marc van OostendorpDwars door Europa kronkelt een fascinerende grens: de Germaans-Romaanse, die de Germaanse talen in het noorden en het oosten zoals het Nederlands, het Fries en het Duits scheidt van de Romaanse in het zuiden en het westen, zoals het Frans en het Italiaans. In ons knusse hoekje van Europa denken we graag aan een specifiek stukje van die grens, namelijk de … [Lees meer...] overDe Romaans-Germaanse grens
‘Niet moeten’ is niet gelijk aan ‘moeten niet’
Door Fred Weerman Een brandende kwestie op Neder-L: Mag Marc van Oostendorp nu wel of niet van taal houden? Hij raakt inexistentiële onzekerheid naar aanleiding van een passage uit een interview van Milfje Meulkens met mij, die hij als volgt samenvat (ik verbeter de typfouten): Waar het vroeger dus als een aanbeveling gold om van taal te houden, geldt het tegenwoordig … [Lees meer...] over‘Niet moeten’ is niet gelijk aan ‘moeten niet’
Ik kan je heel goed verstaan!
Door Marc van OostendorpIk had al wel gehoord dat het buitenlanders overkomt, maar deze week maakte ik het in levenden lijve mee. Mijn Italiaanse gezelschap verontschuldigde zich bij haar gesprekspartner voor de kwaliteit van haar Nederlands, en toen zei die ander ineens: "Ik kan je heel goed verstaan!"Er zit een wereld verborgen achter die opmerking. In de eerste plaats is het … [Lees meer...] overIk kan je heel goed verstaan!
De terugkeer van het huwelijken
Door Marc van Oostendorp "Mendy en haar man", schreef de Leidse universiteitskrant Mare vorige week in een artikel over studenten die getrouwd zijn, "werden aangestoken door stelletjes om hun heen, die bij bosjes aan het huwelijken sloegen." Aan het wat? Het woord huwelijken komt, anders dan het afgeleide woord uithuwelijken, nauwelijks voor in het … [Lees meer...] overDe terugkeer van het huwelijken
Liefde voor taal
Door Marc van Oostendorp Mag je als taalkundige van taal houden? Die vraag rijst bij het interview met de Amsterdamse hoogleraar Nederlandse taalkunde Fred Weerman dat Milfje Meulskens vrijdag op zijn weblog publiceerde. Weerman zegt dat zijn belangstelling voor taal 'vooral intellectueel' is: Ik herinner me dat toen ik Nederlands ging studeren een oudere medewerker van … [Lees meer...] overLiefde voor taal
