Over het NIOD en het Meertens InstituutDoor Marc van OostendorpEen paar medewerkers van Maarten Koning vinden ergens, diep, diep in Het Bureau, een oud nummer van Vrij Nederland met een interview met A.P. Beerta. "Daar word ik ook in genoemd," zegt Maarten. De medewerkers lezen het artikel aandachtig, maar zien nergens Maartens naam. Tot hij ze wijst op de zin: … [Lees meer...] overAls een boom in een donker bos
Hoe mooi is klankkleur?
Door Marc van OostendorpTaal en muziek zijn komen allebei bij ons binnen doordat ze tegen onze trommelvliezen botsen. Ergens in onze hersenen wordt dat gerommel de ene keer herkend als woorden, en de andere keer als melodie.In sommige opzichten maken muziek en poëzie natuurlijk gebruik van dezelfde middelen – zoveel manieren om tegen een trommelvlies te botsen zijn er nu … [Lees meer...] overHoe mooi is klankkleur?
De oorzaak van mijn hoofdpijn was de moeilijke sommen
Door Marc van Oostendorp Welke werkwoordsvorm moet je plaatsen in: - De oorzaak van mijn hoofdpijn {was / waren} de moeilijke sommen. [1] Het is moeilijk te bepalen. De zinnen klinken allebei een beetje gek, hoewel ik de meervoudsvorm uiteindelijk geloof ik beter vind. De meeste Nederlandstaligen denken daar wel ongeveer hetzelfde over, zij het niet allemaal. Dat bleek uit … [Lees meer...] overDe oorzaak van mijn hoofdpijn was de moeilijke sommen
Hitler hield niet van joodse kunstenaars
We weten niet wat we met al die gegevens aanmoeten Door Marc van Oostendorp We beschikken over een schat aan informatie, een gigantische schat, een dankzij het internet almaar groter wordende schat. En we hebben geen idee wat we in hemelsnaam met die schat moeten doen. Dat is de indruk die je krijgt van het boek Uncharted. Big Data as a Lens on Human Culture van Erez Aiden en … [Lees meer...] overHitler hield niet van joodse kunstenaars
Is wijzen de oertaal?
Een nieuwe theorie over de oorsprong van taal Door Marc van Oostendorp Hoe is de menselijke taal ontstaan? Dat ingewikkelde, subtiele, rijke systeem van communiceren, dat op het eerste gezicht geen duidelijke parallel heeft in het dierenrijk – hoe heeft dat ooit kunnen evolueren? Er zijn allerlei theorieën over, maar volgens de Amerikaanse psycholoog Michael Tomasello … [Lees meer...] overIs wijzen de oertaal?
De nieuwe taaltopambtenaar stelt zich voor
Door Marc van Oostendorp"Mijn kracht is een organisatie richting te geven en met de medewerkers te komen tot praktische oplossingen en verbeteringen. Ik ben in staat een brug te slaan tussen organisatie, DIV en techniek. Resultaatgericht en gewend op strategisch en tactisch niveau problemen te analyseren en verandering vorm te geven.Ik werk graag in omgevingen waar de … [Lees meer...] overDe nieuwe taaltopambtenaar stelt zich voor
Doe normaal, man, dacht Dimitri
De ideale man in de Bouquetreeks Wie denkt dat de Bouquet-reeks het domein is van de hunkerende huisvrouw, heeft het mis. Het is het domein van de alfaman! Kijk maar, de uitgever zegt het zelf, op een pagina waar een wedstrijd voor schrijvers van nieuwe deeltjes in de onuitputtelijke reeks. Voorts meldt die uitgever dat Bouquet-boekjes 'een achtbaan van heftige emoties' … [Lees meer...] overDoe normaal, man, dacht Dimitri
Afrikaanse taalkunde: dat is nog eens taalwetenschap
Door Marc van OostendorpWij Nederlanders wonen in een aangeharkte taaltuin. Vrijwel iedereen kent de standaardtaal op zijn minst passief, en het dagelijks leven speelt zich af in diezelfde standaardtaal, of een dialect, of eventueel in het Engels. Het is een wonder dat de Nederlandse taalkunde niet saai is.Nee, dan het Afrikaans, gesproken door miljoenen heel verschillende … [Lees meer...] overAfrikaanse taalkunde: dat is nog eens taalwetenschap
Hoe het Nederlands zich afscheidde
Door Marc van Oostendorp Hoe klonk het oudste Nederlands, de taal die in onze streken in de elfde eeuw, en de eeuwen daarvoor, gesproken werd? Dat heeft mijn Leidse collega Michiel de Vaan de afgelopen jaren uitgezocht. We weten al wel redelijk veel van het zogeheten Middelnederlands dat na die tijd gesproken werd, en zelfs eigenlijk ook al wel meer van het … [Lees meer...] overHoe het Nederlands zich afscheidde
Waarom schrijven Nederlandse schrijvers niet in het Engels?
Door Marc van OostendorpVerhalen in het Engels schrijven! 'Ik vind het bedroevend, dat een Nederlands schrijver zijn eigen taal en zijn eigen nationaliteit verloochent. Ik zie er een symptoom in van de ziekte, die ons volk heeft aangetast.'Deze woorden sprak P.H. Ritter in 1956 over het enige boek van een vooraanstaande Nederlandse schrijver dat ooit in het Engels … [Lees meer...] overWaarom schrijven Nederlandse schrijvers niet in het Engels?
π-zinnen in het Nederlands
Door Marc van OostendorpDus u wilt u heden vertreden? Dan gaan we eens zwelgen in nutteloze taalweetjes. Of, althans, ik ga dat doen: zien jullie maar of je zin hebt om mee te doen. De aanleiding is een blogpost van Milfje Meulskens van vorige week. Zij legde daarin een nieuw spel uit:Men neme een sequentie cijfers: 4 5 6 3 2 5 2 Men make een grammaticaal kloppende zin … [Lees meer...] overπ-zinnen in het Nederlands
Oratie Nicoline van der Sijs online
Gisterenmiddag sprak prof. dr. Nicoline van der Sijs in Nijmegen haar oratie uit, De voortzetting van de historische taalkunde met andere middelen.In haar oratie gaat Van der Sijs in op de E-Humanities en de nieuwe toekomst van oude teksten. Digitale onderzoeksmethoden zijn binnen de geesteswetenschappen sterk in opkomst. De verwachtingen zijn hooggespannen, zowel bij … [Lees meer...] overOratie Nicoline van der Sijs online
Het einde van de straatnaam
Door Marc van OostendorpIk woon in Leiden op de Rijn en Schiekade. Moet er geen streepje achter Rijn staan? Nee, dat moet niet. Waarom niet? Daarom niet, die kade heet nu eenmaal zo en wanneer jullie erover willen discussiëren, meld je je maar bij de Taalprof. Klaar.Gisteren had ik desalniettemin een discussie over straatnamen. Zijn die niet ten dode opgeschreven?En waarom … [Lees meer...] overHet einde van de straatnaam
Slavoj Zizek en de neerlandistiek
Angstaanjagende ontwikkelingen in ons managersgruwelfeuilleton De verleden tijd van lijkenDoor Marc van Oostendorp'Mensen,' zei prof. dr. W. Pieterse, hoogleraar Financiële Letterkunde, 'Ik heb goed nieuws! We gaan verhuizen! En wel naar het prachtigste pand van deze universiteitsstad.'Joop niesde en Rie Veld sperde haar ogen open. 'Het voormalige garnizoensmuseum!' riep W. … [Lees meer...] overSlavoj Zizek en de neerlandistiek
Men artikel is gedoan wè né
Door Marc van OostendorpIedere zin is een pakketje. In het binnenste zit een gedachte; laten we zeggen 'mijn artikel is af'. Die gedachte vormt zich ergens in het binnenste van je hoofd, en wil eruit - zich nestelen in andermans hoofd.Maar dat gaat zomaar niet! Zodra zo'n zin van mij naar jou moet, moet er pakpapier omheen: het pakpapier van de sociale conventie. Er moeten … [Lees meer...] overMen artikel is gedoan wè né
Al die kerken in al die wijken. Die?
Door Marc van OostendorpHet interview dat de theologe en oud-parlementariër Mirjam Sterk vorige week voor de radio hield met de jonge hippe predikant Ruben van Zwieten, blijkt een feest voor de taalliefhebber.Dat komt allereerst door het accent van Van Zwieten, die een ontmoetingscentrum is begonnen op de Amsterdamse Zuidas en die veel meer klinkt als een verdwaalde vennoot van … [Lees meer...] overAl die kerken in al die wijken. Die?
Lees dikke boeken die niet over je vak gaan!
Een zondagochtendmanifest Door Marc van Oostendorp "Wat dik!" Mijn toch zeer belezen collega D. schrok toen hij het boek zag dat ik hem cadeau wilde geven. "Wanneer moet ik dat lezen?" D. heeft weliswaar al lang een vaste baan en, sterker nog, het pensioen is al zo nabij dat hij echt nooit meer ontslagen kan worden en toch heeft hij het idee dat hij geen tijd mag … [Lees meer...] overLees dikke boeken die niet over je vak gaan!
Kikapoem
Drie taalnerds in een Haagse school op vrijdagavond Door Marc van OostendorpTwee jongens waren er gisterenavond gekomen naar de laatste lezing die ik ooit gegeven heb: om 22:40 begon het praatje dat ik gaf over mensen die hun eigen talen maken in het Festival Haganum, dat ieder jaar georganiseerd wordt door leerlingen van het Haagse gymnasium. De andere leerlingen waren al … [Lees meer...] overKikapoem
Het karakollenprobleem
'Hij wierp zwijgend een blik op zijn schouder en liep plotseling schuddend verder' als de ideale romantekstDoor Marc van OostendorpWelke woorden kun je het beste eerst in je hoofd stampen wanneer je Nederlands gaat leren? Het hangt er maar vanaf wat je wilt.Wanneer je het liefst romans leest, kun je het best beginnen met blik, schouder, raam, zwijgen, stoel, glas, knikken, … [Lees meer...] overHet karakollenprobleem
De [t] van Bonita Avenue
Door Marc van Oostendorp De vraag die Nederland én Vlaanderen nu al jaren in zijn greep houdt: hoe dienen we de t uit te spreken in de romantitel Bonita Avenue? Als de korte, d-achtige klank waarmee Amerikanen het woord Bonita zouden uitspreken (een tap, [ɾ] in het internationale fonetische alfabet)? Of als een Nederlandse, langere [t]? De radio is nu … [Lees meer...] overDe [t] van Bonita Avenue
De taal aan verandering onderheven
Door Marc van OostendorpTerwijl wij mensen door het park wandelen, een potje klaverjassen of onze neuzen snuiten, gaat de taal door met veranderen. Studentenwerkstukken zijn daarbij voor iedere academicus een bekende, zij het in publicaties om ethische redenen bijna onbruikbare bron. Gisteren aan het nakijken en vond daarbij de volgende zin: "Zij wilden de taal aan verandering … [Lees meer...] overDe taal aan verandering onderheven
De literatuur als zandbak
Door Marc van OostendorpHugo Claus wilde het steeds anders. Van veel van zijn gedichten zijn veel verschillende varianten overgebleven; als hij maar even de kans had, herschreef Claus een gedicht, of bracht op zijn minst kleine correcties aan.Ook van het werk van anderen bleef Claus niet af. Hier is bijvoorbeeld het begin van het gedicht 'At Melville's Tomb' van Hart Crane, en … [Lees meer...] overDe literatuur als zandbak
In plaats van een kattenfilmpje
Door Marc van OostendorpWeten jullie wat het is, het internet geeft soms tegenstrijdige adviezen. Zo kwam deze week eerst de gerespecteerde Nederlandse uitgever en reclamestem Wouter van Oorschot beweren dat weblogs het einde van de beschaving inluiden. Een paar dagen later verscheen er op de Amerikaanse Al Jazeera een artikel van Corey Robin waarin werd beweerd dat weblogs nu … [Lees meer...] overIn plaats van een kattenfilmpje
De opmars der genitieven
Door Marc van OostendorpEen dik en groen boek over de genetivus in het Nederlands en het Duits – ja, ik weet wel waarop ik mij een zaterdagmiddag trakteer, terwijl ik net doe alsof het helemaal niet heel guur is op een terras.De 'tweede naamval' heeft in het Nederlands een vreemde geschiedenis gehad. Net als andere naamvallen begon hij in de veertiende eeuw of daaromtrent … [Lees meer...] overDe opmars der genitieven
Mensen zijn aardrijkskundige dieren
Korte inleiding in het werk van William Labov (6 en slot)Door Marc van OostendorpTaal bewijst dat mensen aardrijkskundige dieren zijn, dieren voor wie het belangrijk is waar ze precies vandaan komen, wat hun territorium is. Zangvogels zijn ook van dat soort geografische dieren, die met hun liedjes afbakenen wat hun gebied is. Veel zangvogels kennen dan ook dialecten: het ene … [Lees meer...] overMensen zijn aardrijkskundige dieren
