Mijn collega Hans Broekhuis heeft een aardig artikel op het internet geplaatst over een van mijn favoriete zinsconstructies van het Nederlands: ik ben vissen.Over die constructie is al eerder geschreven, en Hans vat dat goed samen. Zo kun je de constructie X is Y alleen gebruiken als het onderwerp van de zin, X, de met Y benoemde handeling ook uit eigen vrije wil kan … [Lees meer...] overIk ben uit vissen
Klankencyclopedie van het Nederlands (15): [s]
[s] De [s] maak je door het puntje van je tong op te tillen, bijnal alsof je een [t] maakt – alleen raakt dat puntje het verhemelte net niet precies aan. De lucht die je uit je longen naar buiten perst, begint daardoor te suizen en te wervelen – dat is het geluid van de [s].Van alle medeklinkers is de [s] waarschijnlijkst het flexibelst. … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (15): [s]
De motor waar de verhaspeling op drijft
Een goede verhaspeling is goud waard. Leest u in de krant de zin 'de minister-president is de kluit aan het begraven', dan kunt u kiezen waar u uw vondst heen stuurt. Er is de Facebook-groep taalvoutjes en de Twitter-account @verhaspeling. Het tijdschrift Onze Taal plaatst zulke kronkels al heel lang op de achterpagina. Er zijn ook allerlei boekjes, onder andere van Onze Taal. … [Lees meer...] overDe motor waar de verhaspeling op drijft
Ik, je en hij bij Gerrit Komrij
Door Marc van Oostendorp Als ik jou was, en jij was een student letterkunde en die zocht een scriptieonderwerp, zou ik me buigen over Boemerang en andere gedichten, de postume bundel van Gerrit Komrij. Het eerste gedicht is, heel onkarakteristiek, geschreven zonder hoofdletters en zonder punten. Het heet psalm en begint als volgt: de avond vrees je en het grote krimpen de … [Lees meer...] overIk, je en hij bij Gerrit Komrij
Verdediging van de d/t-fout
Af en toe komt er per ongeluk iemand hier op Neder-L terecht, ziet in de linkerhoek 'tijdschrift voor neerlandistiek' staan en ziet daarin een aanleiding om zich vreselijk op te winden over een zogenoemde 'dt-fout' die hij ergens op deze pagina's aantreft. Ik wil niet zeggen dat zulke mensen allemaal dom zijn. Veel van hen zijn ook eenvoudig te goedgelovig en accepteren te … [Lees meer...] overVerdediging van de d/t-fout
Geschiedenis van de woordfrequentie
Frequentie is in de taalwetenschap al een tijdje een toverwoord. Woorden die vaak voorkomen, die hoogfrequent zijn, zijn bijzonder. Ze zijn bijvoorbeeld gemiddeld korter dan laagfrequente woorden volgens een van de bekendste wetten van de taalwetenschap, de Wet van Zipf. Ook spreken sprekers dit soort woorden vaak wat achtelozer uit: omdat ze zo vaak voorkomen, voegen ze minder … [Lees meer...] overGeschiedenis van de woordfrequentie
Hu! Een hypothese!
Een Nijmeegs persbericht over een nieuw proefschrift houdt me al een paar dagen bezig – zou die (aanstaande) jonge doctor dat nu echt menen? "Ik had vooraf geen hypothese over de mogelijke verschillen", zegt Karen Keune in dat persbericht (dat ook op Neder-L verscheen, met commentaar over de spelling, maar niet over de inhoud. "Ik heb echt gekeken naar wat er uit het materiaal … [Lees meer...] overHu! Een hypothese!
Klankencyclopedie van het Nederlands (14): [ɣ]
[ɣ] De [ɣ] maak je door de achterkant van je tong op te tillen tot hij dichtbij het zachte verhemelte komt - niet dichtbij genoeg om de uitstromende genoeg helemaal te blokkeren (dan maak je een [k]), maar dichtbij genoeg om de lucht flink te laten wervelen. Dat wervelgeluid levert de [ɣ] op, de klank die in het schrift meestal wordt weergegeven met de letter … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (14): [ɣ]
Het leven van een ploert
Door Marc van Oostendorp Mijn collega-blogger hier op Neder-L, Gert de Jager, is de wandelende indolentie en een ploert en hij kan beter voor zijn tante een colibri gaan kopen. Hij heeft zich immers een paar weken geleden op dit weblog uitgesproken tegen de biografie. "Met wetenschap heeft het niets te maken en met literatuur evenmin," schrijft Gert. "Al die levens: ze zijn … [Lees meer...] overHet leven van een ploert
De geheimen van de Leidse [ɻ]
Het is vandaag drie oktober, de dag van een groot volksfeest in Leiden. In de stad zelf zeggen ze [dɻi ɔktoʷbəɻ], met een 'Amerikaanse' [ɻ] die je verder in geen enkel Nederlands dialect hoort, zeker niet voor een klinker (u kunt hem hier beluisteren). Waar die [ɻ] vandaan komt, weet niemand. De Leidse taalgeleerde Hans Heestermans heeft wel geopperd dat het komt doordat in … [Lees meer...] overDe geheimen van de Leidse [ɻ]
De buik vol van wetenschap
Het is wetenschapsmaand. Ik kan het weten, want ik was gisteren bij de opening van die maand, in het Museon in Den Haag, met nog vijfhonderd genodigden. Men had er kennelijk niet op gerekend dat er zovelen op de uitnodiging zouden ingaan. Dat werd ons in ieder geval een paar keer verwijtend medegedeeld: dat er zoveel genodigden waren gekomen. De zaal puilde uit en sommige … [Lees meer...] overDe buik vol van wetenschap
De hele mikmak
Hoe noemen we woorden als reutemeteut, santenkraam of -boetiek, hannekenskraam, battaklang, hottentottententententoonstelling? vroeg de twitteraar @mrlgotlucky vorige week. Die vraag heeft me vervolgens een paar dagen in zijn greep gehouden. Althans, ik denk dat op de vraag zelf geen antwoord bestaat. Meneer Gotlucky bedoelde 'uitdrukkingen die kunnen staan in de … [Lees meer...] overDe hele mikmak
Steeds weer nieuwe taalscheurtjes
De geschiedenis van BelgiëEen van de menselijke breuklijnen die al een paar duizend jaar door het Europese continent loopt is de grens tussen het gebied van de Germaanse en dat van de Romaanse talen. En op weinig plaatsen heeft die grens tot zoveel schermutselingen geleid als in België.De schrijfster Brigitte Raskin – in de jaren tachtig een van de eerste winnaars van de … [Lees meer...] overSteeds weer nieuwe taalscheurtjes
Engels lezen in vertaling
In het oktobernummer van Onze Taal staat een artikel van Bertold van Maris over een van de opmerkelijkste taalverschijnselen van de afgelopen decennia: dat Nederlanders steeds meer Engelstalige boeken lezen, ook in vertaling.Vooral dat laatste is heel opmerkelijk; de Top-10-lijsten van best verkochte boeken bestaan al lange tijd hoofdzakelijk uit Engelstalige werken in … [Lees meer...] overEngels lezen in vertaling
Klankencyclopedie van het Nederlands (13): [i]
[i] De [i] maak je door de voorkant van je tong op te tillen – zo hoog dat het puntje bijna het verhemelte vlak achter de tanden raakt. De [i] is daarom een van de drie punten van de klinkerdriehoek – de andere zijn de [a] en de [u]. (In het eerstgenoemde stukje vertel ik nog wat meer over de klinkerdriehoek.)Als je na een [i] een andere klinker plaatst, voeg je als … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (13): [i]
Gek interessant
Het nieuwe nummer van het taalkundige tijdschrift TABU staat weer vol prachtige artikelen. Zo heeft de Groningse hoogleraar Nederlands Jack Hoeksema een artikel dat gaat over gek, waanzinnig en krankzinnig als 'bijwoorden van graad', dat wil zeggen, in zinnen zoals de volgende:Het is krankzinnig duur. Het is waanzinnig duur. Het is niet zo gek duur.Zoals uit … [Lees meer...] overGek interessant
Intrinsiek slecht in 1875
Bram Moskowicz heeft een opvallende gevoeligheid voor taal. Je krijgt het idee dat er weinig mensen zijn die woorden zozeer pijn kunnen doen als deze beroemde advocaat. Doorlopend is hij tot in het obsessieve bezig om de woorden van anderen op een goudschaaltje te wegen om te zien of er niet één grammetje krenking in kan worden gewogen. Je kunt dat lezen in zijn boek Liever … [Lees meer...] overIntrinsiek slecht in 1875
Een nieuw mwah
Is mwah een Nederlands woord? Het werd tot enkele jaren geleden weinig geschreven en het is een tussenwerpsel – een woord dat wanneer het gebruikt wordt min of meer op zichzelf staat en niet in de zin geïntegreerd wordt. Het is daarom de aandacht van de woordenboekmakers ontsnapt. Wie het woord opzoekt in de duizenden berichten die iedere seconde voorbijflitsen, vindt heel … [Lees meer...] overEen nieuw mwah
Schrijfwijzer
Voor de bezoekers die Neder-L vandaag via NRC Handelsblad gevonden hebben en nieuwsgierig zijn naar de discussie van deze zomer over de Schrijfwijzer van Jan Renkema:Schrijfwijzer (1): 'Goed geprobeerd, maar het werkt niet'Schrijfwijzer (2): De rouwadvertentieSchrijfwijzer (3): De eeuwige taalvraagSchrijfwijzer (4): TussenbalansSchrijfwijzer (5): Digitaal en … [Lees meer...] overSchrijfwijzer
Plat praten in de Fabeltjeskrant
Doordat Ger Smit een paar dagen geleden overleed, stond De Fabeltjeskrant de laatste dagen weer in de belangstelling. Smit nam in die serie de stemmen van onder andere Gerrit de Postduif, Bor de Wolf, Lowieke de Vos, Meneer de Raaf, Meindert het Paard en Ed Bever voor zijn rekening.Arjen Fortuin lanceerde in zijn column van vrijdag de Bor de Wolf-prijs. Bor was volgens … [Lees meer...] overPlat praten in de Fabeltjeskrant
De Griekse klinkeroorlog
We leven in een tijd waarin wetenschappers het hebben gedaan – ook als ze alleen maar de waarheid zeggen. U herinnert zich misschien de discussie nog wel van een paar jaar geleden tussen Helen de Hoop en Ronald Plasterk. De Hoop had met haar onderzoeksgroep vastgesteld dat 'hun' niet alleen steeds vaker als onderwerp werd gebruikt, maar dat dit vooral gebeurt als het onderwerp … [Lees meer...] overDe Griekse klinkeroorlog
Allochtoon
Soms moet ik even met vakantie van de Nederlandse taal en heb ik behoefte aan een ander onderwerp. Dan geef ik me over aan mijn hobby: de studie van de Griekse dialecten. Dezer dagen ben ik in Gent op een congres over dat onderwerp: volle dagen met discussies over de manier waarop je vragen maakt in het Pontisch en een rare nieuwe intonatie in het Cypriotisch.Het is enerzijds … [Lees meer...] overAllochtoon
Marino tegen de zure mensengeur
Ik moet toegeven dat ik een tijdlang niet wist wat ik eigenlijk aan moest met de nieuwe dichtbundel van Jean-Pierre Rawie, De tijd vliegt, maar de dagen gaan te traag. Op het eerste gezicht is het een gemakzuchtig vervolg op zijn eerdere, goedverkopende bundels: een heleboel expliciet benoemde melancholie en vergankelijkheid en berusting van een man van zestig die inmiddels … [Lees meer...] overMarino tegen de zure mensengeur
Klankencyclopedie van het Nederlands (12): [p]
[p] De [p] maak je door je lippen op elkaar te houden en daarmee de naar buiten stromende lucht tegen te houden. Wanneer je je lippen uiteindelijk loslaat, komt de lucht er met een plofje uit. Aan dat plofje herkent de luisteraar dat je een [p] gezegd hebt. De [p] is waarschijnlijk de minst opmerkelijke van alle Nederlandse spraakklanken. Er lijkt in de afgelopen eeuwen … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (12): [p]
Drie keer knijpen
De mooiste zin van 2011 kennen we nu ook, dankzij het onvolprezen literaire weblog Tzum:Ik zou mijn moeder nog wel eens in die dikke Velsense vissersneus van haar willen knijpen, een neus die van geen ophouden wist, in tegenstelling tot mijn moeders nieren, die het begaven onder de druk van alle medicijnen – nu ja, niet echt knijpen, want een beetje zoon die … [Lees meer...] overDrie keer knijpen