Af en toe schrijft Hans me een mailtje. Hij geeft Nederlandse les aan een paar Japanners en Pakistanen die soms zomaar met de wonderlijkste puzzels komen. Die schrijft Hans dan op: [1] De kans is groot om te regenen Dat is niet goed. Waarom niet? Immers, wel goed is de tweelingzin: [2] De kans is groot om te slagen. Terwijl beide wel tweelingen zijn in: [3] De kans is groot … [Lees meer...] overHet het dat regent
Kerkvorst
"Het ANP noemt de paus steevast 'kerkvorst'", schrijven de auteurs van het Geel-witte boekje in hun voorwoord, "terwijl dit voor katholieken zo ongeveer vloeken in de kerk is." Het boekje – geel-wit omdat dit de kleuren van Vaticaanstad en de paus zijn – wil daarom volgens het voorwoord 'het correcte gebruik of de correcte interpretatie' van katholieke begrippen uitleggen. … [Lees meer...] overKerkvorst
Twintig jaar Neder-L
Vandaag precies twintig jaar geleden stuurde Ben Salemans de eerste aankondiging Neder-L de wereld in - een eerste teken van leven van een elektronische nieuwsbrief die sindsdien iedere maand nieuws, aankondigingen, berichten en columns uit de neerlandistiek verzorgt. (De bijdragen aan de discussielijst werden toen nog verzameld; de eerste verzamelaflevering verscheen op 21 … [Lees meer...] overTwintig jaar Neder-L
Echt Nederlands: de Olympusschotel
Afgelopen dinsdagavond at ik in een Grieks restaurant met de Taalprof. Dat kon natuurlijk niet lang goed gaan: terwijl we het menu aan het bestuderen waren, vroeg de prof ineens aan mij: 'Die Olympusschotel, zou die nu in ieder restaurant hetzelfde zijn? Of zeggen ze maar wat?' Die vraag bleek, eenmaal thuisgekomen, vrij gemakkelijk te beantwoorden: ja en nee. … [Lees meer...] overEcht Nederlands: de Olympusschotel
Klankencyclopedie van het Nederlands (1): [u]
Vanaf vandaag presenteert Neder-L af en toe en met onregelmatige tussenpozen afleveringen van de Klankencyclopedie van het Nederlands: we gaan alle klinkers en medeklinkers van onze taal stuk voor stuk behandelen. Omdat ik geen idee heb welke systematiek ik zou moeten volgen om een volgorde te bepalen, doe ik dat ook willekeurig. Daar gaan we. Ik schrijf de klankvorm van … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (1): [u]
Kunststofsongs: cd van het jaar gratis
Een van de beste luisteraars van Nederland is Tom America. Die Tilburgse muzikant zet gesproken woord op muziek. Het begon vijftien jaar geleden met gedichten van Jan Hanlo, die hijzelf voordroeg. De mus werd beroemd doordat Van Kooten en De Bie het als de tune van hun programma gebruikten: In de jaren erna verfijnde America zijn techniek en begon hij te werken met de … [Lees meer...] overKunststofsongs: cd van het jaar gratis
Links van de rode muur
Heb je taal nodig om te kunnen denken? Wel als je abstracter wil zijn dan een rat of een mier. Dat blijkt uit onderzoek in Nicaragua dat deze week gepresenteerd werd tijdens een congres in Leiden waar ik bij mocht zijn. In dat land werden dove kinderen tot zo'n dertig jaar geleden niet naar doveninstituten gebracht en leerden daardoor geen taal: een gesproken taal pik je als … [Lees meer...] overLinks van de rode muur
De uitspraak van ‘lychee’
Hoe spreek je het woord lychee uit? Laten we zeggen dat je het 'correct' wil doen, wat moet je dan beginnen? In de eerste plaats: je erbij neerleggen dat er geen centrale autoriteit die over dit soort dingen beslist. Er is geen Groen Boekje voor de uitspraak. We moeten het dus een beetje voor onszelf uit zien te vissen. Ik geloof dat er in Nederland twee groepen zijn: … [Lees meer...] overDe uitspraak van ‘lychee’
Ben gebiedend
'Ben de eerste om een vraag te stellen'. Zo'n rare gebiedende wijs, dat vond een vriend van me deze week echt iets voor mij. Via de e-mail stuurde hij me het bovenstaande plaatje. En er is inderdaad iets mee, met die gebiedende wijs van zijn. 'Wees de eerste...' zou het moeten luiden volgens de schoolmeesters, maar dat klinkt ook mij een beetje plechtig in de oren. Daar … [Lees meer...] overBen gebiedend
Onterecht Engels
De Nederlandse taal is hot, in de politiek. Gisteren was bijvoorbeeld her en der te lezen dat Halbe Zijlstra voortaan tegen onnodig Engels is op de universiteiten (terwijl hij zelf zijn hand niet omdraait voor een toespraak in het Engels). Als de accreditatiecommissie, die iedere opleiding bezoekt om de kwaliteit te toetsen, vindt dat het niet nodig is om een bepaalde master … [Lees meer...] overOnterecht Engels
Djoegoe-dinges
Karel van het Reve heeft weleens op de radio verteld wat zijn grote wetenschappelijke droom was: heel nauwkeurig vast leggen wat een gemiddelde mens (westerling, Nederlander) zoal allemaal weet en denkt en gelooft. Je laat een aantal onderzoekers maandenlang met een aantal representatieve proefpersonen verkeren en ze eenvoudigweg alles opschrijven: mannen hebben meer haar op … [Lees meer...] overDjoegoe-dinges
Ze kunnen niet meer schrijven tegenwoordig
Slechts één keer in mijn leven heb ik een nota geschreven: toen ik mijn propedeuse Nederlands deed in Leiden. We moesten toen oefenen om een wetenschappelijke tekst te schrijven en dat gebeurde dus in de vorm van die nota — geen idee waarom dit zo genoemd werd. Van Dale Hedendaags Nederlands kent die betekenis niet. Ik was enorm braaf in die tijd, en de nota was een … [Lees meer...] overZe kunnen niet meer schrijven tegenwoordig
Arnon Grunberg doet zijn stijl weg
Moderne schrijvers willen niet opvallen door hun stijl. Ze willen verhalen vertellen die je zo kunt begrijpen, zonder afgeleid te worden door het taalgebruik. Neem Arnon Grunberg. Volgens de Utrechtse hoogleraar Geert Buelens zijn de grote drie van de Nederlandse literatuur – Hermans, Mulisch en Reve – inmiddels vervangen door één persoon, Grunberg. Om dit te bewijzen heeft … [Lees meer...] overArnon Grunberg doet zijn stijl weg
Hielden de hippies wél van korrekt spellen?
Volgens Hans van Driel, cultuurwetenschapper in Tilburg, veranderen de tijden. Vroeger vond Van Driel het nog belangrijk dat er correct gespeld werd, schrijft hij in Taalschrift, het tijdschrift van de Taalunie, maar nu ziet hij 'de urgentie ervan steeds minder in'. Dat Van Driel zijn rode pen heeft opgeborgen komt niet doordat hij zelf is gaan inzien dat het allemaal onzin … [Lees meer...] overHielden de hippies wél van korrekt spellen?
F en v
In het Taalportaal proberen we alle beschikbare wetenschappelijke kennis vast te leggen over het Nederlands. Dat gaat soms over subtiliteiten. Wat is precies het verschil tussen een f en een v in het Nederlands? Je zou soms bijna denken dat het er niet is. Bij veel sprekers — vooral die uit de Randstad, maar zeker niet alleen maar bij hen — valt het verschil bijna niet te … [Lees meer...] overF en v
De Jan Roelands-club
Het is inmiddels al 23 jaar geleden dat Jan Roelands overleed, de man met de mooiste spreekstem ooit, de man die jarenlang op de radio een taalprogramma maakte, dat onder meer De Taalshow, Wat een Taal en NOS Taal heette — een programma dat mij in ieder geval op het spoor van de taalwetenschap zette. (Ik heb er hier, hier en hier over geschreven.) We kunnen geloof ik niet … [Lees meer...] overDe Jan Roelands-club
Het gaat allemaal om mij
Gisteren kreeg ik weer een mail van Hans, een leraar Nederlands als tweede taal die mij af en toe vragen doorspeelt die hij van zijn studenten kreeg. Deze keer vroeg hij: - Het gesprek gaat om hem - Het gesprek gaat over hem Is daar verschil tussen? Meestal betekent Het gaat om X: Het belangrijkste is X (bijv.: Het gaat om de knikkers, niet om het spel) Maar is er ook een … [Lees meer...] overHet gaat allemaal om mij
Taaltoets Krakkemikkig Nederlands
Het faculteitsbestuur van Rechten van de Universiteit Leiden sprak onlangs harde woorden over de ‘taaltoets Juridisch Nederlands’ die eerstejaarsstudenten enkele maanden geleden aflegden. Een meerderheid van de studenten was gezakt voor die toets en dat was onacceptabel, zei Pauline Schuyt, portefeuillehouder onderwijs, in Mare(24april 2012): ‘Eigenlijk moet je Nederlands … [Lees meer...] overTaaltoets Krakkemikkig Nederlands
Schijnkeuzen
Gisteren was ik in Dublin, waar ik onlangs benoemd ben tot 'External Examiner' van de afdeling taalwetenschap. Dat is een functie die wij niet hebben, maar de Engelstalige wereld wel: je bent als buitenstaander verantwoordelijk voor alle examens die er in een jaar worden afgelegd. In het kader daarvan werd ik opgesloten in een kamer vol met papieren, alle antwoorden die de … [Lees meer...] overSchijnkeuzen
De Prins Claus van de spelling
Soms heb ik zin om die hele Nederlanse spelling eens met een botte beil te lijf te gaan. Altijd die dwang dat als je schrijfd iedere letter ineens 'correct' moet zijn! Ik wil dan sgrijven zoals in me opkomt: ook niet helemal fonetisch, maar gewoon, naar willekeur. Ik geloof dat je dat verder bij geen enkele vorm van menselijk gedrach hebt, zo'n nouw keurslijf. Ja, héél lang … [Lees meer...] overDe Prins Claus van de spelling
De koning van Frankrijk onderzoeken
De filosoof Bertrand Russell (1872-1970) dacht zo'n honderd jaar geleden jarenlang na over een zin, maar had misschien niet voorzien dat er aan het begin van deze eeuw nog steeds over zou word nagedacht. Toch zag ik onlangs op een congres een presentatie van twee Hongaarse collega's die er helemaal gewijd aan was en waar ik sindsdien over nadenk: - De huidige koning van … [Lees meer...] overDe koning van Frankrijk onderzoeken
Dialect en liefde
'Wat zijn dat nu voor mensen die in Amsterdam een cursus Gronings doen?' vroeg ik gisterenmiddag aan Jan die de afgelopen jaren dat soort cursussen gegeven heeft. 'De meeste hebben Groningse wortels,' zei hij. 'Ze komen er zelf vandaan, of ze gaan er in ieder geval ieder jaar met vakantie. Maar niet iedereen.' … [Lees meer...] overDialect en liefde
Verdwijnt het Fries?
Verdwijnt het Fries als universitaire studie in Groningen? Die indruk kon je gisterenavond makkelijk krijgen: allerlei media (van Elsevier tot Editie-NL) brachten het nieuws. Het klonk allemaal schokkend, een teken aan de wand waarin het eigen cultuurgoed over boord gegooid wordt: volgens het bericht zou de hoogleraar Fries, dr. Goffe Jensma, hebben gezegd dat de … [Lees meer...] overVerdwijnt het Fries?
Omgekeerde taalverloedering
Het leuke van iedere dag een stukje schrijven in Neder-L is dat ik af en toe een vraag krijg van Hans. Hij is gepensioneerd en geeft in zijn vrije tijd Nederlandse les aan immigranten. Ik vind dat nobel werk, maar ik begin na een aantal van zijn mails ook wel in te zien wat de aardigheid ervan is: je kunt zoveel leren door je eigen taal te bezien met de ogen en oren van een … [Lees meer...] overOmgekeerde taalverloedering
Een taalvernieler in het woordenboek
In mijn ideale wereld zou er iedere dag een boekje verschijnen als Zolang de lijm niet loslaat van Ton den Boon: een schitterend uitgegeven boekje met indrukwekkende illustraties en een goed geschreven essay waarin in detail wordt gepeuterd aan de taal van één dichter. De ondertitel van het boekje is Invloeden van Lucebert op de Nederlandse taalschat. Den Boon is uitgever én … [Lees meer...] overEen taalvernieler in het woordenboek