• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Over het verband tussen taal en tellen

24 augustus 2013 door Marc van Oostendorp 2 Reacties

Voeg!  Korte cursus over de syntactische theorie van Chomsky voor Twitteraars verklaard


Door Marc van Oostendorp

Volgens Chomsky is de Voeg-operatie, die twee elementen samenneemt en tot een eenheid maakt (de en vrouw wordt {de, vrouw}), misschien het enige dat uniek is aan de menselijke taal. Andere diersoorten kunnen zich tot op zekere hoogte een beeld vormen van de wereld om hen heen; en sommige kunnen door klanken te maken allerlei ideeën communiceren. Betekenis en communicatie via klanken delen we dus met andere diersoorten. Maar geen enkel dier kan zo eindeloos allerlei ideeën aan elkaar haken in steeds weer nieuwe zinnen als de mens.

In ieder geval in theorie kunnen wij mensen  ook eindeloos doorgaan met het voegen van zinnen.
Het is gemakkelijk te bewijzen dat er geen langste zin bestaat. Stel dat je wél een langste zin zou kunnen aanwijzen. Neem dan die zin, en zet er ‘Ik vind het stom dat’ voor en je hebt een langere zin. Maar ook die zin is niet de langst mogelijke, want ook daarachter kunnen we nog een keer ‘ik vind het stom’ zetten (‘Ik vind het stom dat ik het stom vind dat ik het stom vind dat de aarde rond is.’)

Zo kun je doorgaan tot je geen speeksel meer overhebt om nog een keer het woord stom te kunnen zeggen of tot de wereld is vergaan. De grenzen van mijn taal zijn alleen de grenzen van mijn tijd van leven en mijn wereld.

Dit verschijnsel van eindeloze uitbreidbaarheid wordt recursie genoemd en de Voeg-operatie recursief: het maakt niet uit hoe ingewikkeld de dingen zijn die het aangeleverd krijgt, het voegt ze steeds weer opnieuw samen.
  
Er is nog een andere menselijke vaardigheid die recursief is, en daarom gebruik lijkt te maken van de Voeg-operatie: die van het tellen. Zoals er geen langste zin is omdat je voor iedere zin weer ‘Ik vind het stom dat’ kunt zetten, zo is er ook geen grootste getal omdat je bij ieder getal weer 1 kunt optellen. (Als jij bijvoorbeeld zegt dat 243.456.288 het grootste getal is, dan tel ik daar 1 bij op en krijg 243.456.289, en dat is een groter getal.)

Je zou het getal drie dus kunnen zien, als: het getal één, waarbij je één hebt opgeteld, waarna je bij het eindresultaat weer één hebt opgeteld. Met andere woorden: 3=1+(1+1). Of, in termen van de operatie Voeg:
{ 1, { 1, {1} } }
Dat klinkt misschien wat vergezocht, en een hopeloos ingewikkelde manier om zoiets simpels als optellen op te schrijven. Maar het is precies de manier waarop getaltheoretici zoals Giuseppe Peano (1858-1932) zo’n honderd jaar geleden probeerden de wereld van de getallen logisch te beschrijven: alleen een een operatie +1 volstaat om iedere rekenkundige bewerking te kunnen uitdrukken die je maar wilt.

Dat is precies wat Voeg doet. Tellen is dan ook net zo goed een uniek menselijke eigenschap als taal. Andere dieren kunnen kleine hoeveelheden nog wel uit elkaar houden — een duif kan nog wel het verschil zien tussen drie of vier gerstekorrels, maar boven een aantal van bijvoorbeeld 7 houdt het al snel op. Dan ziet een dier nog wel het verschil tussen veel gerstekorrels en héél veel gerstekorrels, maar niet meer het verschil tussen 288 en 289.
Je zou daarom kunnen denken dat het hier om hetzelfde aspect van het menselijk denken gaat. Taal is voegen met woorden, zoals rekenen voegen is met getallen.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Noam Chomsky, syntaxis, taalkunde, voegwoorden

Lees Interacties

Reacties

  1. plaatsman zegt

    26 augustus 2013 om 14:53

    Bij dit onderdeel van Chomsky's denken is het tegenvoorbeeld van het Pirahã inmiddels klassiek. Een kleine taal in het regenwoud zonder telwoorden doet en ook minder mogelijkheden tot recursie zou hebben. Of dat ook allemaal echt zo is blijft wel de vraag, misschien is de taal gewoon onvoldoende onderzocht, maar het zou natuurlijk wel 'n mooie falsificatie zijn.

    http://nl.wikipedia.org/wiki/Pirah%C3%A3

    Beantwoorden
  2. Marc van Oostendorp zegt

    26 augustus 2013 om 14:59

    Het Piraha speelt inderdaad een rol in deze discussie, maar uw redenering erover kan ik moeilijk plaatsen. Wanneer recursie gekoppeld is aan tellen, zou het niet zo vreemd zijn wanneer die twee dingen tegelijk ontbreken bij een volk, toch?

    De discussie is overigens inmiddels enorm ingewikkeld geworden, onder andere omdat er inderdaad bij sommigen twijfel is 'of dat ook allemaal echt zo is', maar ook doordat Everett bijvoorbeeld beweert dat er wel recursie is, maar niet op het niveau van de syntaxis (maar dat van het discours).

    Een belangrijker punt is echter dat de stelling niet zozeer gaat over talen als wel over het taalvermogen. Wanneer het Piraha in het geheel geen evidentie zou hebben voor een Voeg-operatie, zou het nog steeds geen tegenvoorbeeld zijn. Dat zou wel zijn: een mens (bijvoorbeeld een Piraha) die zelfs op jeugdige leeftijd niet in staat is om recursieve structuren aan te leren, hoewel hij of zij verder normaal functioneert.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jolanda Kooijmans • Constant

de koeien kauwend en herkauwend in het kikkerbadje
onder de hoge lucht die een zoete pudding is
met ganzen in lange slierten vloekend en tierend
in een groots verband

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LOOPMUIS

Niet eenzamer, maar even eenzaam,
welk huis hij kiest of welke plaats,
zijn poten laten hem niet los,
hij loopt, soms eet hij uit zijn poot,
hij loopt,
tot hij zijn graf haalt, inderhaast.

Bron: Enkele gedichten, 1973

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
16 mei 2025: In contact met collecties

16 mei 2025: In contact met collecties

5 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1777 Nicolaas Anslijn
1910 Jo Daan
1941 Ton van der Geest
sterfdag
2013 Marijke Spies
➔ Neerlandicikalender

Media

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Nachoem W. Wijnberg

Nachoem W. Wijnberg

11 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

10 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d