Hoe spreek je het woord lychee uit? Laten we zeggen dat je het 'correct' wil doen, wat moet je dan beginnen? In de eerste plaats: je erbij neerleggen dat er geen centrale autoriteit die over dit soort dingen beslist. Er is geen Groen Boekje voor de uitspraak. We moeten het dus een beetje voor onszelf uit zien te vissen. Ik geloof dat er in Nederland twee groepen zijn: … [Lees meer...] overDe uitspraak van ‘lychee’
Ben gebiedend
'Ben de eerste om een vraag te stellen'. Zo'n rare gebiedende wijs, dat vond een vriend van me deze week echt iets voor mij. Via de e-mail stuurde hij me het bovenstaande plaatje. En er is inderdaad iets mee, met die gebiedende wijs van zijn. 'Wees de eerste...' zou het moeten luiden volgens de schoolmeesters, maar dat klinkt ook mij een beetje plechtig in de oren. Daar … [Lees meer...] overBen gebiedend
Onterecht Engels
De Nederlandse taal is hot, in de politiek. Gisteren was bijvoorbeeld her en der te lezen dat Halbe Zijlstra voortaan tegen onnodig Engels is op de universiteiten (terwijl hij zelf zijn hand niet omdraait voor een toespraak in het Engels). Als de accreditatiecommissie, die iedere opleiding bezoekt om de kwaliteit te toetsen, vindt dat het niet nodig is om een bepaalde master … [Lees meer...] overOnterecht Engels
Djoegoe-dinges
Karel van het Reve heeft weleens op de radio verteld wat zijn grote wetenschappelijke droom was: heel nauwkeurig vast leggen wat een gemiddelde mens (westerling, Nederlander) zoal allemaal weet en denkt en gelooft. Je laat een aantal onderzoekers maandenlang met een aantal representatieve proefpersonen verkeren en ze eenvoudigweg alles opschrijven: mannen hebben meer haar op … [Lees meer...] overDjoegoe-dinges
Ze kunnen niet meer schrijven tegenwoordig
Slechts één keer in mijn leven heb ik een nota geschreven: toen ik mijn propedeuse Nederlands deed in Leiden. We moesten toen oefenen om een wetenschappelijke tekst te schrijven en dat gebeurde dus in de vorm van die nota — geen idee waarom dit zo genoemd werd. Van Dale Hedendaags Nederlands kent die betekenis niet. Ik was enorm braaf in die tijd, en de nota was een … [Lees meer...] overZe kunnen niet meer schrijven tegenwoordig
Arnon Grunberg doet zijn stijl weg
Moderne schrijvers willen niet opvallen door hun stijl. Ze willen verhalen vertellen die je zo kunt begrijpen, zonder afgeleid te worden door het taalgebruik. Neem Arnon Grunberg. Volgens de Utrechtse hoogleraar Geert Buelens zijn de grote drie van de Nederlandse literatuur – Hermans, Mulisch en Reve – inmiddels vervangen door één persoon, Grunberg. Om dit te bewijzen heeft … [Lees meer...] overArnon Grunberg doet zijn stijl weg
Hielden de hippies wél van korrekt spellen?
Volgens Hans van Driel, cultuurwetenschapper in Tilburg, veranderen de tijden. Vroeger vond Van Driel het nog belangrijk dat er correct gespeld werd, schrijft hij in Taalschrift, het tijdschrift van de Taalunie, maar nu ziet hij 'de urgentie ervan steeds minder in'. Dat Van Driel zijn rode pen heeft opgeborgen komt niet doordat hij zelf is gaan inzien dat het allemaal onzin … [Lees meer...] overHielden de hippies wél van korrekt spellen?
F en v
In het Taalportaal proberen we alle beschikbare wetenschappelijke kennis vast te leggen over het Nederlands. Dat gaat soms over subtiliteiten. Wat is precies het verschil tussen een f en een v in het Nederlands? Je zou soms bijna denken dat het er niet is. Bij veel sprekers — vooral die uit de Randstad, maar zeker niet alleen maar bij hen — valt het verschil bijna niet te … [Lees meer...] overF en v
De Jan Roelands-club
Het is inmiddels al 23 jaar geleden dat Jan Roelands overleed, de man met de mooiste spreekstem ooit, de man die jarenlang op de radio een taalprogramma maakte, dat onder meer De Taalshow, Wat een Taal en NOS Taal heette — een programma dat mij in ieder geval op het spoor van de taalwetenschap zette. (Ik heb er hier, hier en hier over geschreven.) We kunnen geloof ik niet … [Lees meer...] overDe Jan Roelands-club
Het gaat allemaal om mij
Gisteren kreeg ik weer een mail van Hans, een leraar Nederlands als tweede taal die mij af en toe vragen doorspeelt die hij van zijn studenten kreeg. Deze keer vroeg hij: - Het gesprek gaat om hem - Het gesprek gaat over hem Is daar verschil tussen? Meestal betekent Het gaat om X: Het belangrijkste is X (bijv.: Het gaat om de knikkers, niet om het spel) Maar is er ook een … [Lees meer...] overHet gaat allemaal om mij
Taaltoets Krakkemikkig Nederlands
Het faculteitsbestuur van Rechten van de Universiteit Leiden sprak onlangs harde woorden over de ‘taaltoets Juridisch Nederlands’ die eerstejaarsstudenten enkele maanden geleden aflegden. Een meerderheid van de studenten was gezakt voor die toets en dat was onacceptabel, zei Pauline Schuyt, portefeuillehouder onderwijs, in Mare(24april 2012): ‘Eigenlijk moet je Nederlands … [Lees meer...] overTaaltoets Krakkemikkig Nederlands
Schijnkeuzen
Gisteren was ik in Dublin, waar ik onlangs benoemd ben tot 'External Examiner' van de afdeling taalwetenschap. Dat is een functie die wij niet hebben, maar de Engelstalige wereld wel: je bent als buitenstaander verantwoordelijk voor alle examens die er in een jaar worden afgelegd. In het kader daarvan werd ik opgesloten in een kamer vol met papieren, alle antwoorden die de … [Lees meer...] overSchijnkeuzen
De Prins Claus van de spelling
Soms heb ik zin om die hele Nederlanse spelling eens met een botte beil te lijf te gaan. Altijd die dwang dat als je schrijfd iedere letter ineens 'correct' moet zijn! Ik wil dan sgrijven zoals in me opkomt: ook niet helemal fonetisch, maar gewoon, naar willekeur. Ik geloof dat je dat verder bij geen enkele vorm van menselijk gedrach hebt, zo'n nouw keurslijf. Ja, héél lang … [Lees meer...] overDe Prins Claus van de spelling
De koning van Frankrijk onderzoeken
De filosoof Bertrand Russell (1872-1970) dacht zo'n honderd jaar geleden jarenlang na over een zin, maar had misschien niet voorzien dat er aan het begin van deze eeuw nog steeds over zou word nagedacht. Toch zag ik onlangs op een congres een presentatie van twee Hongaarse collega's die er helemaal gewijd aan was en waar ik sindsdien over nadenk: - De huidige koning van … [Lees meer...] overDe koning van Frankrijk onderzoeken
Dialect en liefde
'Wat zijn dat nu voor mensen die in Amsterdam een cursus Gronings doen?' vroeg ik gisterenmiddag aan Jan die de afgelopen jaren dat soort cursussen gegeven heeft. 'De meeste hebben Groningse wortels,' zei hij. 'Ze komen er zelf vandaan, of ze gaan er in ieder geval ieder jaar met vakantie. Maar niet iedereen.' … [Lees meer...] overDialect en liefde
Verdwijnt het Fries?
Verdwijnt het Fries als universitaire studie in Groningen? Die indruk kon je gisterenavond makkelijk krijgen: allerlei media (van Elsevier tot Editie-NL) brachten het nieuws. Het klonk allemaal schokkend, een teken aan de wand waarin het eigen cultuurgoed over boord gegooid wordt: volgens het bericht zou de hoogleraar Fries, dr. Goffe Jensma, hebben gezegd dat de … [Lees meer...] overVerdwijnt het Fries?
Omgekeerde taalverloedering
Het leuke van iedere dag een stukje schrijven in Neder-L is dat ik af en toe een vraag krijg van Hans. Hij is gepensioneerd en geeft in zijn vrije tijd Nederlandse les aan immigranten. Ik vind dat nobel werk, maar ik begin na een aantal van zijn mails ook wel in te zien wat de aardigheid ervan is: je kunt zoveel leren door je eigen taal te bezien met de ogen en oren van een … [Lees meer...] overOmgekeerde taalverloedering
Een taalvernieler in het woordenboek
In mijn ideale wereld zou er iedere dag een boekje verschijnen als Zolang de lijm niet loslaat van Ton den Boon: een schitterend uitgegeven boekje met indrukwekkende illustraties en een goed geschreven essay waarin in detail wordt gepeuterd aan de taal van één dichter. De ondertitel van het boekje is Invloeden van Lucebert op de Nederlandse taalschat. Den Boon is uitgever én … [Lees meer...] overEen taalvernieler in het woordenboek
Vijf video’s over taalwetenschap
Op videowebsites zoals YouTube verschijnen de laatste tijd steeds meer Nederlandstalige video's waarin een taalkundig onderwerp op een toegankelijke manier wordt uitgelegd. Omdat het vandaag een soort vrijdag is, heb ik vijf aardige voorbeelden uitgezocht. Ik heb daarbij gekozen voor een aantal verschillende genres, van huisgemaakte filmpjes tot video's die door PR-afdelingen … [Lees meer...] overVijf video’s over taalwetenschap
Semantisch semantisch
Door Marc van Oostendorp Er zijn woorden waarvan de betekenis overeenkomt met de vorm: kort is een kort woord, français een Frans woord en meerlettergrepig een woord met meer dan een lettergreep. Zo zijn er ook woorden die zichzelf tegenspreken zoals lang, französisch en eenlettergrepig. Hoe zit het in dit verband met semantisch? … [Lees meer...] overSemantisch semantisch
Zoniet
"Wij worden bij de verkiezingen op 12 september de grootste partij", zei Geert Wilders dit weekeinde, "zoniet een van de grootste." Dat vond ik een opvallende uitspraak, in ieder geval naar de vorm. Ik zou zelf zeggen "Wij worden een van de grootste partijen, zoniet de grootste". Zoniet X betekent voor mij in dit geval 'als X dan niet het geval mocht zijn'. Als iemand zegt 'Y, … [Lees meer...] overZoniet
Okselhuid
Het woord van deze week voor mij was okselhuid. Ik had het nog nooit gehoord en ineens dook het overal om me heen op. Nivea heeft kennelijk een middeltje ontwikkeld waarmee we eindelijk eens aandacht kunnen besteden aan dat deel van het lichaam dat tot nu toe zo karig bedeeld bleef in onze lichaamsverzorging. Op het eerste gehoor is het een van de onsmakelijkste woorden sinds … [Lees meer...] overOkselhuid
Roetstrookjes
Voor het meinummer van Onze Taal heb ik een artikel geschreven over Jac. van Ginneken (1877-1945), de kleurrijkste Nederlandse taalwetenschapper ooit. Ik heb vaker over Van Ginneken gepubliceerd, bijvoorbeeld in het boek Fonologie. Uitnodiging tot de klankleer van het Nederlands dat ik in 2002 samen met Jan Kooij publiceerde (dat stukje staat hier). Maar ik ben nog lang niet … [Lees meer...] overRoetstrookjes
Wat betekent een zachte g?
Vandaag gaan we in Maastricht vieren dat Leonie Cornips, mijn collega aan het Meertens Instituut, de komende paar jaar aan de universiteit in haar geboortestreek verbonden is. Ze aanvaardt er vandaag het ambt van hoogleraar Taalcultuur in Limburg. Voorafgaand aan haar oratie heeft ze een klein congresje georganiseerd, waar ik ook iets mag vertellen. Mijn onderwerp wordt de … [Lees meer...] overWat betekent een zachte g?
Hé, professor!
Zou het iets met de crisis te maken hebben, of word ik een oude man? Ik heb het gevoel dat mensen vaker u tegen elkaar zeggen dan, pakweg, tien of twintig jaar geleden. Ik klaag er niet over, ik probeer eraan te wennen. Maar dat valt niet altijd mee. Ik geef toe, mijn empirische basis voor deze bewering is gering en in wezen alleen maar autobiografisch. U of jij zeggen is al … [Lees meer...] overHé, professor!
