Vanavond begint de achtdelige serie Dat is andere taal (Nederland 2, 19:35 - 20:05). Ik ben op een aantal manieren betrokken bij die serie: ik heb de redactie geholpen bij het vinden van onderwerpen en van de geïnterviewden, voor zover dat geen 'Bekende Nederlanders' waren. Ik treed zelf in twee afleveringen op en heb meegeschreven aan het boek dat de de serie begeleidt. … [Lees meer...] overTe populair
Klankencyclopedie van het Nederlands (10): de [y]
[y] De [y] (in onze spelling geschreven als u, zoals in nu) is een klinker halverwege de [i] (ie) en [u] (oe). Dat blijkt uit de manier waarop je hem maakt: plaats je tong alsof je een [i] gaat zeggen (dat wil zeggen, de voorkant van je tong omhoog), maar plaats je lippen in de vorm van de [u] (dat wil zeggen, tuit ze een beetje). Dan zeg je automatisch een … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (10): de [y]
Dapper roepen maar niets lezen
Over het VerkavelingsvlaamsHet komt niet vaak voor dat een academisch boek over taal onmiddellijk tot discussie in de krant leidt, maar de Antwerpse taalkundigen Kevin Absillis, Jürgen Jaspers en Sarah Van Hoof is het gelukt met hun boek De manke usurpator. Over Verkavelingsvlaams, dat donderdag verscheen.De Vlaamse kranten stonden er vol van. Allerlei schrijvers … [Lees meer...] overDapper roepen maar niets lezen
Hetzelfde anders zeggen
Je kunt nooit het ene woord straffeloos vervangen door het andere. Zelfs wanneer ze precies hetzelfde betekenen – fiets en rijwiel –, zijn er nog verschillen: het een is deftiger, of platter, of dichterlijker, of ouderwetser, dan het ander. Zodra twee vormen samen dreigen te vallen, gaan mensen ze verschillende connotaties geven, of een van de twee reserveren voor bijzondere … [Lees meer...] overHetzelfde anders zeggen
De perfecte uitspraak van de r
Met de uitspraak van de Nederlandse r is al een tijdlang van alles aan de hand. Er moet een periode zijn geweest dat alle Nederlandstaligen hem op dezelfde manier uitspraken – zeer waarschijnlijk met een rollende tongpunt, zoals bijvoorbeeld nu in het Spaans nog algemeen is. Maar in de loop van de tijd verandert daar van alles aan: je krijgt de zogenoemde … [Lees meer...] overDe perfecte uitspraak van de r
Het einde van de poëzie
Sinds Nel Benschop zeven jaar geleden overleed, is de poëzie verdwenen uit de alledaagse taal. Dertig jaar geleden vlogen haar bundels en die van Toon Hermans nog de winkels uit. Ik heb niet de indruk dat ze zijn opgevolgd door andere succesdichters. Iemand als Jean-Pierre Rawie is bij hen vergeleken een sappelaar.Bekende Nederlanders maken … [Lees meer...] overHet einde van de poëzie
Ziet Elsje nu eens d’uyers trekken
De 'eerste Nederlandse opera' als vrolijke verkleedpartijAls ik u was, dan wist ik het wel: dan ging ik vanavond naar De triomerende min, de opera uit 1678 die op het Festival Oude Muziek in Utrecht in premiere gaat. Ik zag gisterenavond de try-out en had een prachtige avond.Vanaf het begin heeft de Nederlander zijn identiteit altijd gemodelleerd op voorbeelden van elders; … [Lees meer...] overZiet Elsje nu eens d’uyers trekken
Het Nederlands uit Turkije
De beroemde schrijver en piloot Adriaan Viruly vertelde toen hij al heel oud was eens hoe hij zo lenig van geest bleef: door dagelijks de kranten te lezen. Alleen de artikelen over luchtvaart sloeg hij over. 'Want daar klopt nooit iets van.'Zo kan een onderzoeker geen wetenschapskatern doornemen. U heeft het vast ook gelezen: deze week werd alom bericht over de … [Lees meer...] overHet Nederlands uit Turkije
Klankencyclopedie van het Nederlands (9): de [t]
[t] Vlak achter de boventanden loopt een richeltje. Je kunt het makkelijk voelen met je tong: het verhemelte loopt heel even min of meer gelijkvloers voor het snel omhoog gaat. De [t] maak je door met je tongpunt op dat richeltje de luchtstroom even af te sluiten voor je het met een plofje loslaat.De [t] is in één opzicht de minst bijzondere medeklinker van het Nederlands: het … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (9): de [t]
Waarom spreken Vlamingen beter Nederlands?
Hoe komt het dat ze in Vlaanderen zo goed Nederlands spreken, zelfs beter dan Nederlanders? Die vraag wordt me af en toe gesteld. Hij is moeilijk te beantwoorden omdat hij uitgaat van een premisse die op zichzelf al onbewezen is: dat Vlamingen inderdaad beter Nederlands spreken. Dat is desalniettemin inmiddels een wijdverspreid geloof onder Nederlanders. Probeer het maar: … [Lees meer...] overWaarom spreken Vlamingen beter Nederlands?
Het Rijks
Ik vermoed dat het Rijksmuseum wel op wat tumult had gehoopt bij de onthulling van het nieuwe logo. Dat ontstond dan ook meteen op Twitter en op enkele gespecialiseerde websites: er stond een spatie in dat logo!Als medewerker van het roemruchte Meertens Instituut kan ik natuurlijk niets zinnigs over deze materie zeggen. Het gaat mij echter om iets anders: de motivatie die de … [Lees meer...] overHet Rijks
Mario, Giuseppe of zoiets
De Italiaan in Nederlandse populaire muziek Wanneer je niet bekend was dat het Italiaans "een taal [is] van zon, van bloemen en azuur / de taal van wijn, van liefde en avontuur", dan ben je onvoldoende vertrouwd met het oeuvre van Willy Alberti of in het algemeen met het Nederlandse lied, want dat is doorspekt met Italië, Italiaans en Italianen en de daarmee samenhangende zon, … [Lees meer...] overMario, Giuseppe of zoiets
Nieuw woord: bijwijnen
Woordenboekmakers nemen een woord pas op als het een aantal jaar in min of meer officiële media wordt aangetroffen. Dat is een begrijpelijke vuistregel – je kunt nu eenmaal niet iedere eendagsvlieg in zo'n woordenboek gaan plaatsen, maar er is daardoor in het Nederlands lang van alles onder de radar van de lexicografen gebleven dat nu pas naar boven komt.Gisterenmiddag werd er … [Lees meer...] overNieuw woord: bijwijnen
Leve het dorre geleerdenproza
Waarom schrijven taalkundigen zo slecht? Af en toe wordt mij die vraag gesteld. Of de presuppositie van die vraag (taalkundigen schriven slecht) waar is, weet ik eigenlijk niet – de enige aanwijzing die ik heb is dat hij wel eens aan mij gesteld wordt, door mensen die verstand hebben van schrijven en die weleens, of nou ja, minstens één keer in hun leven, wat van taalkundigen … [Lees meer...] overLeve het dorre geleerdenproza
Ergernis of irritatie?
Het begon ermee dat ik gisteren in een koele kamer in de nieuwe roman van A.H,J. Dautzenberg aan het lezen was, Extra tijd. Ergens in het tweede hoofdstuk (ik lees de elektronische versie op mijn iPhone en kan daarom helaas geen paginanummer geven) staat:Het duurt niet lang voor zijn ergernis uitgroeit tot irritatie.Daar bleef mijn lezend oog haken. Een ergernis die uitgroeit … [Lees meer...] overErgernis of irritatie?
Wendy van Dijk (41) lacht niet meer
De taal van PartyEen reden waarom ik het tijdschrift Party moeilijk lezen kan, is dat de redactie iedere persoonsnaam consequent vet én schuin drukt:Ferry heeft zich (...) al laten ontvallen dat hij hoopt met Nuno iets blijvends op de bouwen voor de toekomst. Aan zijn buitenlandse avontuur met Nuno hoeft Ferry niet veel woorden vuil te maken.(Menno Smit. 'Ferry Doedens heeft … [Lees meer...] overWendy van Dijk (41) lacht niet meer
Klankencyclopedie van het Nederlands (8): [ʋ]
[ʋ] De [ʋ] is het symbool voor de Nederlandse manier om een w uit te spreken: met de boventanden op de lippen – een beetje als de [v], maar dan zonder dat de lucht tot wrijving wordt gebracht. Bijna overal elders spreekt men de w anders uit: met beide lippen, als een soort korte oe (oeapperen). Het fonetische symbool daarvoor is [w]. Ook … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (8): [ʋ]
Ik zal wat hij wil vragen
De zomervakantie zal wel voorbij zijn, want ik kreeg een e-mail van Hans, die Nederlandse les geeft aan een groepje buitenlandse studenten. Die zijn weer bij elkaar gekomen en hadden weer een ingewikkelde vraag bedacht:Een cursist schreef Ik zal wat hij wil vragen in plaats van het juiste Ik zal vragen wat hij wil.Haar argument was: Ik zal iets … [Lees meer...] overIk zal wat hij wil vragen
Ander woord voor luistertaal
De website Taalschrift pakt deze maand uit met een goed idee voor internationale communicatie: luistertaal. Waarom zouden tijdens een gesprek alle deelnemers dezelfde taal moeten spreken? Waarom zou je er niet naar streven om mensen hun eigen taal te laten spreken, of een taal die ze beter ligt – ook als die ander die taal niet spreekt maar wel kan verstaan? En … [Lees meer...] overAnder woord voor luistertaal
De schoonheid van de niet-afgemaakte zin
Het Nederlandse liedje van dit jaar, ja, van de afgelopen paar jaar, is, is Het regende zon van Ellen ten Damme. Dat komt onder andere door de tekst, een gedicht van Remco Campert (dat op de website van Poetry International staat). Campert gebruikt in dat gedicht een procédé waar hij een meester in is: de poëzie van de onafgemaakte zin. … [Lees meer...] overDe schoonheid van de niet-afgemaakte zin
Neerlandistiek studeren
Voor het komende studiejaar hebben zich aan de Nederlandse universiteiten samen 4400 studenten ingeschreven om psychologie te gaan studeren en 340 voor Nederlandse taal- en letterkunde. De cijfers staan in de zogenoemde aanmeldingsmonitor van 6 augustus jl.; bij mijn weten staat die niet online, maar hij wordt onder hoogleraren verspreid en is geloof ik ook niet geheim.4400 … [Lees meer...] overNeerlandistiek studeren
Geil in de U-bocht
Christelijke huisvrouwen geilen op hun eigen echtgenoot, had er in juli in NRC Handelsblad gestaan. Een lezer had zich daaraan gestoord en de 'ombudsman' van de krant, Sjoerd de Jong, schreef er daarom gisteren een stukje over (Opiniebijlage, pagina 25).De Jong rekent in zijn stukje voor dat het gebruik van het woord geil in de krant de afgelopen decennia een beetje is … [Lees meer...] overGeil in de U-bocht
Je tong bekijken met ultrasound
Iedereen met jonge kinderen, kent ultrasound: je houdt een apparaatje tegen de buik van een vrouw die in verwachting is en op een computerscherm kun je de foetus zien. Op YouTube zijn er allerlei voorbeelden te vinden.Maar met die ultrasound kun je meer doen, zoals het bovenstaande Schotse filmpje laat zien. Behalve tegen een zwangere buik kun je hem ook tegen je kaak houden en … [Lees meer...] overJe tong bekijken met ultrasound
Hij loopd
Gisteren bleek Jan de Spellingman ineens met vakantie. Jan is de naam van een robot die automatisch een berichtje stuurt aan twitteraars die een spelfout maken en bijvoorbeeld hij probeerd schrijven in plaats van hij probeert. (Je kunt zien dat het een robot is doordat hij altijd dezelfde zinnetjes verstuurt en wel zo regelmatig en inmiddels al zo langdurig dat … [Lees meer...] overHij loopd
Klankencyclopedie van het Nederlands (7): de [v]
[v] De [v]-klank maak je door je boventanden op kleine afstand boven je onderlip te houden. De lucht die uit de longen geperst wordt, kan daardoor niet vrij naar buiten stromen: de luchtdeeltjes beginnen te wervelen en daardoor ontstaat het kenmerkende ruisende geluid. De [v] lijkt hierin veel op de [f]. Het voornaamste verschil is, op het eerste gehoor, in de stembanden: … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (7): de [v]
