Marcel Möring noemde Marten Toonder gisteren in NRC Handelsblad 'misschien de grootste schrijver van de afgelopen honderd jaar'. Hoog tijd dus voor onderzoek! Onder andere Laurens Jz. Coster besteedde aandacht aan de honderdste verjaardag van de taalmeester, met een van Toonders wonderlijke nonsensverzen: … [Lees meer...] overMarten Toonders lettergrepen
Woorden die je lijf doen trillen
Waaraan dacht iemand in 1909 bij de woorden zoet, zuur, koud of zwaarte? Wie dat wil weten kan sinds gisteren terecht in de Digitale Bibliotheek van de Nederlandse Letteren. Onder veel meer moois staat daar namelijk sinds gisteren een, volgens mij volkomen vergeten, artikel uit 1908 over 'het oproepend vermogen van de woorden' door de Vlaamse volkskundige Amaat Joos. Joos legde … [Lees meer...] overWoorden die je lijf doen trillen
Er is de bordewisser
Het nieuwe nummer van Nederlandse Taalkunde (2012-1) paste bijna niet in de brievenbus en staat weer boordevol van alles waarvan wij op de NederL-burelen smullen, zoals een artikel waarin Henk Verkuyl laat zien dat niemand het Nederlandse systeem van werkwoordstijden beter begrepen heeft dan L.A. te Winkel in een artikel uit 1857 en een onderzoek van Evie Coussé en Albert … [Lees meer...] overEr is de bordewisser
De methode Moszkowicz
Liever rechtop sterven dan op je knieën leven van Abraham Moszkowicz is verrassend genoeg voor alles een boek over taal. Doorlopend is de advocaat bezig precies uit te pluizen wat anderen zeggen. Meestal gaat het daarbij om de vraag of iets niet krenkend is, voor de advocaat zelf of voor zijn clienten. Toen de rechter tegen Geert Wilders zei dat het 'erop leek' dat hij nu ook … [Lees meer...] overDe methode Moszkowicz
Lindes lijst
Eerder deze week nam Linde van den Bosch afscheid als Algemeen Secretaris vam de Nederlandse Taalunie. Sinds 2004 was ze de hoogste ambtenaar in dit Vlaams/Nederlands/Surinaams overheidsorgaan dat al net beleid op het gebied van de Nederlandse taal en literatuur beheert: van subsidie voor docenten aan buitenlandse universiteiten tot geld voor toegepast onderzoek naar … [Lees meer...] overLindes lijst
Lepels en vorken
Je kunt de dingen beter begrijpen dan ze uit je hoofd te leren. Een lezing op het congres over Germaanse talen waar ik dezer dagen ben, ging over hoe je het beste aan Amerikaanse studenten kunt uitleggen hoe ze een Nederlands woord in het meervoud moeten zetten. Het probleem voor buitenlanders is dat het Nederlands twee veelvoorkomende manieren heeft om een meervoud te maken: … [Lees meer...] overLepels en vorken
Taalverloedering in de middeleeuwen
Dezer dagen bezoek ik een Amerikaans congres over Germaanse talen. Het is een rare gewaarwording: inclusief het wachten op vliegvelden bijna 16 uur reizen vanuit Leiden en dan gaat de eerste lezing, van een groep Amerikaanse geleerden, over het dialect van Leiden en uitdrukkingen als dezer dagen. Ik heb daar dan meteen ook wel iets geleerd: dat migratie ook in de late … [Lees meer...] overTaalverloedering in de middeleeuwen
Dubbele dubbelepunt
De roman Vallende ouders van A.F.Th. van der Heijden is verschenen in 1983 en is inmiddels aan zijn 26e druk toe. De uitgever heeft hem onlangs ook als digitaal boek uitgebracht. Terwijl ik die onlangs herlas viel me de volgende zin op: Maar het was al niet meer nodig: rond de zevende slag van de klok werd er gescheld: een hoog belletje tussen twee sombere gongslagen. … [Lees meer...] overDubbele dubbelepunt
Vrolijk mooie zinnen tellen
Als je ervoor in de stemming bent, kun je behoorlijk vrolijk worden van het artikel You had me at hello: How phrasing affects memorability van Cristian Danescu-Niculescu-Mizil en anderen. In dat artikel ondernemen de schrijvers een op het eerste gezicht hopeloze taak: met de computer bepalen wat een zin in een film precies zich in het geheugen doet nestelen. Als Jean-Luc Picard … [Lees meer...] overVrolijk mooie zinnen tellen
Vij
Gedoe in Zweden: de gezaghebbende encyclopedie NE.se heeft een lemma opgenomen voor het 'sekse-neutrale' persoonlijk voornaamwood hen. Is dat nu een goed idee of niet? In ieder geval geeft de taalgeschiedenis een degelijke poging weinig kans van slagen. Het kunstmatig en van hogerhand introduceren van nieuwe woorden is toch al bijna altijd tot mislukken gedoemd en dat geldt al … [Lees meer...] overVij
Schaduwbingo
Ik weet een fijn gezelschapsspel voor tijdens de komende verkiezingscampagne: we gaan tellen hoe vaak politici zeggen dat ze over hun eigen schaduw stappen of springen. De uitdrukking speelt al een tijdje een rol in het politieke taalgebruik (zie bijvoorbeeld dit stukje op de website van HP/De Tijd van bijna twee jaar geleden), maar de afgelopen dagen hoorde ik hem gebruikt … [Lees meer...] overSchaduwbingo
Louis Maria Nanet, christelijk dichter
Christelijke symbolen in onze cultuur, het lijkt soms of we afscheid van ze hebben genomen, maar dan duiken ze ineens weer op, op plaatsen waar je ze niet Louis Maria Nanet, een creatie van de schrijver David Pefko, is de afgelopen maanden nogal wat aandacht besteed (zie bijvoorbeeld dit verhelderende artikel in NRC Next). De Facebook-pagina van Nanet bestaat op het eerste … [Lees meer...] overLouis Maria Nanet, christelijk dichter
Pools als geheimtaal
Een taal leren wordt langzamerhand een illegale activiteit. Terwijl universiteitsbestuurders overal bezig zijn om 'onrendabele' talenstudies af te schaffen, berichtte De Telegraaf gisteren dat er in Den Haag op straat tegenwoordig Pools geleerd wordt. Volgens de krant gaat het hierbij om 'Marokkaanse bendeleden', maar het is moeilijk voor te stellen dat Marokkanen de enigen … [Lees meer...] overPools als geheimtaal
Of het nou hij is.
Waarom zijn Litouwers Europees kampioen doorfluisteren? En hebben Italianen zoveel woorden om vrouwen te verkleinen, liefkozen en minachten? Hoe zet je een nies op papier? Het zijn maar een paar van de vele, vele vragen die Gaston Dorren beantwoordt in zijn verukkelijke boek Taaltoerisme. Feiten en verhalen over 53 Europese talen. Het is een vrolijk boek geworden, in zekere … [Lees meer...] overOf het nou hij is.
Derde landstaal
De provincies in het noorden en het oosten van het land laten het er niet bij zitten. Nadat een verzoek tot erkenning van het Nedersaksisch vorige maand door minister Spies werd afgewezen, is men nu een handtekeningenactie begonnen om de minister tot andere gedachten te brengen. Zo'n erkenning is vooral een politieke kwestie. Taalkundige argumenten ervoor of ertegen zijn er … [Lees meer...] overDerde landstaal
De nalatenschap van Harmen Siezen
Door Marc van Oostendorp Toen enkele weken geleden bekend werd dat het journaal voortaan 'richting spreektaal' zou 'opschuiven', bleef het opvallend stil in Nederland. Terwijl dit misschien weleens een van de belangrijkste taalgebeurtenissen van 2012 zal blijken te zijn, een teken van een ingrijpende, langdurige verandering van onze opvatting over taal. Jan Kuitenbrouwer … [Lees meer...] overDe nalatenschap van Harmen Siezen
Waarom twittert Geert Wilders nooit over roze koeken?
Gisteren was het de dag van zeg mij welke woorden u gebruikt en ik zeg u wie u bent in NRC Handelsblad. Marjolijn Februari fantaseerde in haar wekelijkse column over de mogelijkheid om haar bijdragen door een computer te laten schrijven: Een pakket software dat wekelijks op deze plek een politieke analyse genereert door tamelijk willekeurig een aantal zinnen achter elkaar te … [Lees meer...] overWaarom twittert Geert Wilders nooit over roze koeken?
Topsectoren
Wordt het Nederlands bedreigd door het Engels? Er zijn weinig tekenen die er concreet op wijzen, maar tegelijkertijd wordt de kwestie ook niet onderzocht. We maken onmiskenbaar een interessante tijd mee, met een internationale taal die langzaam maar zeker een steeds steviger positie inneemt in sommige deelgebieden van het leven. Dat gebeurt nagenoeg onopgemerkt, in ieder geval … [Lees meer...] overTopsectoren
Abent omnes uolucres
Over het oudste Nederlandse zinnetje Hebban olla uogala nestas hagunnan hinase hi(c) (a)nda thu uuat unbidan uue nu is al van alles en nog wat geschreven. Dat het helemaal niet het oudste Nederlandse zinnetje is. Dat het geen Nederlands is. Dat het een liefdesgedicht is. Dat het een religieus gedicht is. Dat het door een monnik geschreven is. Dat het door een vrouw geschreven … [Lees meer...] overAbent omnes uolucres
Horlepiep als doodsbedreiging
In de discussie die is ontstaan over het vorige week gepubliceerde gedicht van de Duitse Nobelprijswinnaar Günther Grass heeft zich nu ook de Nederlandse schrijver Leon de Winter gemengd. Hij doet dat op zin beurt ook weer met een (Duitstalig) gedicht, waarin hij nogal zware beschuldigingen uit: de Nobelprijswinnaar zou een antisemiet zijn en uit zijn op de vernietiging van … [Lees meer...] overHorlepiep als doodsbedreiging
Het eerste Nederlands op Twitter?
Het zou eigenlijk makkelijk moeten zijn: taalarcheologie op het internet, maar het blijkt nog geen sinecure. Wat is bijvoorbeeld het oudste Nederlands dat op het internet gebruikt wordt? In 2004 schreef de toenmalige redactie van Taalpost daarover een prijsvraag uit over die vraag. Het antwoord dat onze lezers toen vonden was 'Nederlandse Vereniging voor Kunstmatige … [Lees meer...] overHet eerste Nederlands op Twitter?
Dure woorden in de 18e eeuw
Indruk maken met 'dure' woorden is van alle tijden. Je zou bijna denken dat andere talen ervoor zijn uitgevonden om ons van voldoende moeilijke woorden te voorzien om indruk te maken. Maar lachen om mensen die proberen moeilijke woorden uit vreemde talen te gebruiken maar dat net verkeerd doen is waarschijnlijk even precies even oud. Ha, kijk hem eens plechtig doen! Deze week … [Lees meer...] overDure woorden in de 18e eeuw
‘Zijn koffie zwart drinken’ is dubbelzinnig
Jan-Wouter Zwart denkt dat de zinsbouw van menselijke taal heel eenvoudig in elkaar zit. Dat is vermoedelijk de reden waarom het interview in NRC Handelsblad afgelopen zaterdag geen eenvoudige lectuur was. Een simpel idee kan in zijn uitwerking heel ingewikkeld zijn. Het is overigens wel een prettig stuk om te lezen, vind ik, al is het maar omdat er eens wordt afgerekend met … [Lees meer...] over‘Zijn koffie zwart drinken’ is dubbelzinnig
Te moeilijk voor natuurkundigen
In een interview met het Amerikaanse webtijdschrift Slate zei de taalkundige Noam Chomsky deze week: Neem nu de natuurkunde. Dat vak beperkt zich tot extreem eenvoudige vraagstukken. Als een molecule te ingewikkeld wordt, geven ze het door aan de scheikundigen. Als het te ingewikkeld wordt voor de scheikundigen, geven die het door aan de biologen. En als het systeem ook voor … [Lees meer...] overTe moeilijk voor natuurkundigen
Een vet accent
"Dat taalachterstand aan de basis ligt van alle integratieproblemen, is een misvatting", schreef David Pinto gisteren in de Volkskrant. Je zou zeggen, nogal wiedes: alle integratieproblemen, die hebben natuurlijk toch niet een unieke oorzaak. Pinto reageert met zijn stuk op een eerder artikel van de Amsterdamse wethouder Lodewijk Asscher (PvdA). Nu is het een beetje overdreven … [Lees meer...] overEen vet accent
