Er is een 'stijlfout' die Tante Betje of de tantebetjeconstructie heet. Ik kan nooit onthouden wat die fout ook weer precies is. Dat komt natuurlijk doordat de naam niets te maken heeft met wat de fout feitelijk is. (Tante Betje zou een tante zijn geweest van de taalpurist Charivarius, en zij zou de desbetreffende fout vaak hebben gemaakt.) Opzoeken is makkelijk: de … [Lees meer...] overWie waren Tante Betje?
Beseffen en mijmeren
Aan het lijstje Nederlandse woorden dat lastig te vertalen is in andere talen – gezellig wordt meestal genoemd, mijn favoriet is uitwaaien – voegt de filosoof Cornelis Verhoeven (1928-2001) er één toe. In zijn boek Het besef. Woorden voor denken en zeggen (Ambo/Baarn, 1991) merkt hij op dat de betekenis beseffen heel moeilijk precies in andere talen weer te geven is. Wat … [Lees meer...] overBeseffen en mijmeren
Klankencyclopedie van het Nederlands (23): [j]
[j] De [j] wordt op vrijwel precies dezelfde manier uitgesproken als de [i]. Het voornaamste verschil is dat de [j] wat korter is.De [j] onderhoudt dan ook een bijzondere relatie met die [i]. Wanneer er een klinker onmiddellijk na een [i] komt, voegt zich onwillekeurig een [j] in: piano wordt pi[j]ano (zie verder het lemma over de [i]). Soms wordt de i in … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (23): [j]
Taalkunde volgens een boekhandelaar
Ooit, nog niet eens zo heel lang geleden, was Athenaeum in Amsterdam de beste Nederlandse boekwinkel op het gebied van de taalwetenschap. Helaas, dat is allang niet meer zo. Op zijn website publiceerde de winkel nu een lijstje met de top-3 van taalkundeboeken van 2012 die laten zien dat er echt niemand meer werkt die ook maar een notie heeft van taalkunde: … [Lees meer...] overTaalkunde volgens een boekhandelaar
Echter
Mijn Utrechtse collega Jacomine Nortier wees onlangs op een taalverandering die ze opmerkte in de werkstukken van haar studenten. Die schrijven: - Echter heb ik dat nog niet gedaan. Ik ben een oude man, want ik kan dat ook niet zeggen, geloof ik (voor de duidelijkheid: ik zou zeggen Echter, ik heb dat gedaan of beter nog ik heb dat echter nog niet gedaan). Waar komt … [Lees meer...] overEchter
De Gebroeders Grimm en de atomen van de taal
Het heeft bijna tweehonderd jaar geduurd, maar deze maand besteedt het tijdschrift Onze Taal dan toch aandacht aan de Wet van Grimm. De gebroeders Jacob en Wilhelm Grimm werden beroemd door hun sprookjesverzameling, maar ze hadden meer in hun mars. Met name Jacob zou een van de belangrijkste taalwetenschappelijke ontdekkingen op zijn naam schrijven: die Wet. … [Lees meer...] overDe Gebroeders Grimm en de atomen van de taal
Taaltrots
Waarom vinden wij Nederlanders het toch zo moeilijk om Nederlands te spreken met buitenlanders? Dat is nu een aspect van de Nederlandse cultuur dat ik niet begrijp, ook al maak ik er zelf deel van uit. Want ik heb het zelf ook: met een buitenlander praat ik stiekem vaak liever een andere taal. Alleen als die buitenlander echt héél goed Nederlands spreekt, en stug volhoudt, … [Lees meer...] overTaaltrots
Uitgeluld in onze kuttaal
Nederlands doceren in Jeruzalem, dat is ook niet makkelijk. Mieke Daniëls-Waterman schrijft erover in een stukje op de website van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek.Wat is het probleem? Daniëls wordt af en toe 'beschroomd' van het taalgebruik van Nederlandse auteurs. Die gebruiken namelijk zinnen als "Pas toen de tong was uitgeluld en als een slap blaadje … [Lees meer...] overUitgeluld in onze kuttaal
Klankencyclopedie van het Nederlands (22): [o]
[o] De [o] maak je door je lippen te ronden en je tong iets op te tillen – niet zo hoog dat je een [u] krijgt, maar toch hoog genoeg dat je geen [ɔ] maakt.In de krochten van het internet woedt al minstens vijftien jaar een discussie over de vraag of deze klinker niet eigenlijk zou moeten worden opgeschreven als [oʷ]. (Hier staat bijvoorbeeld een discussie uit 1997 over dit … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (22): [o]
Sinds 1668 voor ’t eerst beschikbaar: een profaan en goddeloos boek
Het werk van Adriaen Koerbagh is sinds deze week voor het eerst sinds eeuwen weer verkrijgbaar. Sinds zijn woordenboek Bloemhof van allerley lieflijkheyd in 1668 verboden werd, is het nooit meer in de handel geweest. Er schijnt nog hooguit een handjevol exemplaren in bibliotheken te liggen. Maar sinds deze week kan iedereen kennis nemen van Koerbaghs verboden "profane … [Lees meer...] overSinds 1668 voor ’t eerst beschikbaar: een profaan en goddeloos boek
Met een ernstig gezicht ‘broem, broem’ zeggen
Wij, leden van het Cornelis Verhoeven Genootschap (ja, door dit weblog te lezen, bent u daar ineens lid van geworden; u, die altijd tegen iedereen die het horen wilde vertelde dat u van geen enkele club lid zou worden, u kijkt daar wel even raar van op, hè? Maar niks aan te doen, zo is het leven nu eenmaal!), wij mogen natuurlijk graag lezen in de enorme stapel boeken die onze … [Lees meer...] overMet een ernstig gezicht ‘broem, broem’ zeggen
Er moet meer taal op de radio!
Een van de redenen waarom de Nederlandse radio niet veel doet met taalonderwerpen, is geloof ik dat het een 'moeilijk' onderwerp gevonden wordt. Wat natuurlijk onzin is: er is niets moeilijks aan taal. Iedereen gebruikt het iedere dag, en daar wordt meestal niet erg bij getranspireerdSport is bijvoorbeeld veel moeilijker, zowel om te doen – je moet er jaren keihard voor trainen … [Lees meer...] overEr moet meer taal op de radio!
Waarom vinden autisten vragen makkelijker dan beloften?
Ik was de afgelopen dagen in Parijs, waar ik een congres heb bijgewoond over taal in het brein. Zo was er een fascinerende lezing over taalproblemen van autisten. Een van die problemen heeft te maken met zinnen zoals de volgende: 1.- Rob vroeg Roos dat boek te lezen. 2.- Rob beloofde Roos dat boek te lezen. Voor niet-autistische lezers is een verschil tussen deze twee zinnen … [Lees meer...] overWaarom vinden autisten vragen makkelijker dan beloften?
Sapies doen
Nog even over het prachtige boek Een vogel in mijn buik dat Cornelis Verhoeven in 1975 schreef over de taalontwikkeling van zijn dochter Neeltje (die zichzelf Nena noemde). Verhoeven wist duidelijk niet veel van taalkunde. Vaak is dat heel verfrissend, maar soms zou je hem willen toeroepen: Het is wel degelijk te begrijpen, Kees! Gesteld natuurlijk dat je hem Kees zou mogen … [Lees meer...] overSapies doen
Diederik Stapel als taalkundige
Door Marc van Oostendorp Stel je voor dat Diederik Stapel geen fraudeur was geweest. Dat hij wel keurig al die formulieren door honderden scholieren had laten beantwoorden en al die antwoorden had laten intikken in tabellen en die dan vervolgens nauwkeurig statistisch had laten uitrekenen. Daar had je toch ook niet aan moeten denken. Dan hadden we nu nog steeds met zijn soort … [Lees meer...] overDiederik Stapel als taalkundige
Nena (1,5 jaar): ‘Uiterst voedzaam’
"Ik weet niet of ik wel ooit voor iemand zoveel en een zo gedetailleerde belangstelling heb gehad als voor haar," schreef Cornelis Verhoeven in 1975 over zijn anderhalf jaar oude dochter Neeltje. "Ik denk eigenlijk van niet en ik meen ook dat er geen aanleiding voor geweest is: kinderen vragen een indringender belangstelling dan volwassenen."In dat jaar maakte Verhoeven bijna … [Lees meer...] overNena (1,5 jaar): ‘Uiterst voedzaam’
De functie van Hahahahahahaha
Gisterenmiddag om 16:44 heeft iemand zijn toetsenbord naar zich toegetrokken, zijn vingers gespreid en anoniem onder een stukje hier op Neder-L de volgende mededeling getypt:- HahahahahahahaU moet het maar even opzoeken: het is mij niet duidelijk wat dat lachen betekent. Het is een reactie op een reactie op een reactie, en om te beginnen lijkt mij niet evident op welke van … [Lees meer...] overDe functie van Hahahahahahaha
Klankencyclopedie van het Nederlands (21): [ɪ]
[ɪ] De [ɪ], de klinker van pit, maak je door de voorkant van je tong licht op te tillen. Dat moet heel nauwkeurig gemikt worden: de klinker moet iets hoger dan voor de [e] (ee) en iets minder hoog dan voor de [i] (ie).De ee en de ie zijn allebei zogenoemde lange klinkers, terwijl de [ɪ] kort is. Nu rijst de belangrijke vraag: is de [ɪ] een korte … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (21): [ɪ]
Hem zien, Miekes vriendje
Hoera, vandaag gaan we ontleden! In de nieuwe LIN-bundel staat een artikel van de Groningse taalkundigen Dennis Ott en Mark de Vries (het artikel staat ook op hun eigen website) over een aardig probleem: hoe ontleed je zinnen als de volgende.1. - Joop heeft ze al gezien, die nieuwe tablet-pc's.2. - Joop heeft iets moois gezien: een tablet-pc van 10,1 inch.Het probleem is … [Lees meer...] overHem zien, Miekes vriendje
Paan Paan Paan… Taan!
Hoe onderzoek je de taal van een kind van 4 maanden oud? In Nijmegen laten ze het naar een eindeloze rij plaatjes kijken, waarbij ze vertellen dat de ene een paan heet en de andere een taan. Zo'n kind vindt dat kennelijk in eerste instantie nog amusant ook en kijkt gespannen naar de eindeloze rijen panen en tanen.En dan, op een bepaald moment, als de aandacht van het … [Lees meer...] overPaan Paan Paan… Taan!
Meet hier uw eigen stijl
Doordat ik de afgelopen week zoveel positieve gevoelens heb gehad, en over mijn lichamelijke toestand heb geschreven, én zo vaak het woordje het heb gebruikt – door dat alles weet een computer in Antwerpen dat mijn schrijfsels tot het genre van de non-fictie gerekend moeten worden.Ik heb zojuist mijn Neder-L-stukjes van de afgelopen week gevoerd aan een demoversie … [Lees meer...] overMeet hier uw eigen stijl
De taal van de Nederlandse Spoorwegen
De NS praat tegen de reizigers als een vermoeide echtgenoot. Gisterenavond zat ik in de trein en wist ik het ineens. Er is in het verleden eigenlijk veel te veel voorgevallen tussen de NS en ons. U kent die echtparen wel. Zij is zich gaandeweg aan alles gaan ergeren wat hij zegt: 'daar heb je hem weer'. Daarom begint hij zich voorzichtig uit te drukken, maar hij doet dat net … [Lees meer...] overDe taal van de Nederlandse Spoorwegen
Taalkunde moet gratis zijn! En vrij!
Gisteren is het tijdschrift Taal en Tongval online gegaan. Vanaf nu gaat de redactie alle nummers – twee per jaar – integraal en gratis op het internet zetten. Ook de oude nummers zullen langzaam maar zeker op het internet verschijnen.Zo moet het. Ik hoop dat andere tijdschriften snel volgen. (Internationale neerlandistiek is sinds kort ook al zo ver.) Wij wetenschappers … [Lees meer...] overTaalkunde moet gratis zijn! En vrij!
Kletskoppen van Harry Mulisch
64+1 is een aardige nieuwe verzameling voetnoten bij De ontdekking van de hemel door de schaker en schrijver Jan Timman. De opmerkingen gaan over van alles en nog wat: de gebroeders Karamazov, de personen Harry Mulisch en Jan Hein Donner, de vraag hoeveel mensen hun kinderen tegenwoordig nog Quinten noemen, en zo verder.Het is niet Timmans bedoeling om een geheel nieuwe … [Lees meer...] overKletskoppen van Harry Mulisch
Het nieuwe slaaplied
Ik vraag me af of de gemiddelde Nederlander wel genoeg slaapt. Populaire cultuur is volgens sommigen een graadmeter van hoe het gaat met een samenleving. Welnu, het is een en al slapeloosheid, hier aan het eind van 2012.Die conclusie trek ik uit de recentste Top-10 van Nederlandse liedjes, die bijna helemaal bestaat uit liedjes over slapen en dromen, en vooral het … [Lees meer...] overHet nieuwe slaaplied
