• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Waarom vinden autisten vragen makkelijker dan beloften?

2 december 2012 door Marc van Oostendorp 8 Reacties

Ik was de afgelopen dagen in Parijs, waar ik een congres heb bijgewoond over taal in het brein. Zo was er een fascinerende lezing over taalproblemen van autisten. Een van die problemen heeft te maken met zinnen zoals de volgende:

1.- Rob vroeg Roos dat boek te lezen.

2.- Rob beloofde Roos dat boek te lezen.

Voor niet-autistische lezers is een verschil tussen deze twee zinnen onmiddellijk duidelijk: in zin 1 is Roos de beoogde lezer, maar in zin 2 is dat Rob. Met de eerste zin hebben autisten geen probleem, maar met de tweede soms wel. Hoe komt dat?

In beide zinnen is het onderwerp van lezen verzwegen. Er wordt iemand mee bedoeld die al genoemd is in de hoofdzin: het onderwerp bij vragen, het meewerkend voorwerp bij beloven. Om dat te begrijpen moet je de betekenis van die werkwoorden begrijpen. Maar dat vereist eigenlijk weer inzicht in de complexiteit van menselijke verhoudingen en dat is mogelijk waar het mis gaat voor autisten.

Vanwaar dan dat verschil tussen vragen en beloven? In veel gevallen is er een andere strategie mogelijk om het verzwegen onderwerp te achterhalen: je kiest de dichtstbijzijnde naam. Dat is Roos in deze voorbeelden en dat levert bij vragen dus het juiste onderwerp op, maar bij verzoeken niet.

In het algemeen vinden mensen het moeilijker om stukjes van een zin bij elkaar te rapen wanneer er iets tussen staat dat teveel lijkt op een van die stukjes. Zo blijken mensen vraag 3 net iets lastiger te vinden dan vraag 4.

3.- Wat hebben die vrouwen voor mannen gekust?

4.- Wat hebben die vrouwen voor boeken gelezen?

De reden is vermoedelijk dat wat in 3 hoort bij voor mannen (de vraag is wat voor mannen het zijn die gekust werden). De vrouwen staan tussen wat en mannen in en werken als storende factor. In zin 4 is het effect minder groot omdat je daar wat en voor boeken bij elkaar moet zoeken. De vrouwen staan daar nog steeds tussen, maar vrouwen hebben nu eenmaal minder met boeken gemeen dan met mannen.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: syntaxis

Lees Interacties

Reacties

  1. Max Wilting zegt

    2 december 2012 om 10:17

    Interessant onderwerp, maar ik heb eerder het idee dat de 'problemen' bij zinnen (1) en (2) toch net iets meer van taalkundige dan autistische aard zijn. Zouden neurotypische mensen niet ook net iets meer moeite hebben met (2) dan met (1)?
    Was getekend, een als taalwetenschapper afgestudeerde autist 😉

    Beantwoorden
  2. Marc van Oostendorp zegt

    2 december 2012 om 21:46

    Inderdaad lijkt her erop dat ook niet-autisten problemen hebben met beloven. Alleen komt het patroon bij autisten duidelijker aan de oppervlakte, omdat de alternatieve strategie moeilijker te gebruiken is voor hen. Ik vermoed dat het vaker zo is, dat autisme vooral een verheviging geeft van problemen die veel mensen hebben.

    Beantwoorden
  3. Carrotte zegt

    2 december 2012 om 22:19

    Antwoord op zowel vraag 3 als vraag 4: hun hand.

    Beantwoorden
  4. Andre Engels zegt

    2 december 2012 om 22:52

    Ik heb het idee dat het verschil tussen 3 en 4 iets heel anders is. In zin 3, als die nog incompleet is ("Wat hebben die vrouwen voor mannen…") komt een andere betekenis bij mij naar boven drijven, namelijk dat van "voor mannen" als belanghebbend voorwerp ("Wat hebben die vrouwen ten dienste van mannen gedaan?"). "Boeken" is veel minder logisch als belanghebbend voorwerp, en dus komt die betekenis minder naar voren. Bovendien brengt "lezen" de betekenis van "boeken" als lijdend voorwerp direct naar voren.

    Beantwoorden
  5. Marc van Oostendorp zegt

    3 december 2012 om 09:00

    Grappig! Maar eigenlijk komt dit op hetzelfde neer. De interpretatie waarbij 'wat' en 'voor mannen' bij elkaar horen, wordt lastiger (komt minder snel in je op) wanneer er 'vrouwen' tussen staat. Daardoor komt een andere betekenis dan bovendrijven.

    In de experimenten waarop ik het bovenstaande baseer werden die alternatieve lezingen wel min of meer uitgesloten door de context: het was duidelijk dat die vrouwen mannen kusten en boeken lazen.

    Beantwoorden
  6. Anoniem zegt

    5 december 2012 om 11:42

    Wat een stuk onzin zeg… De autisten die ik ken, mezelf incluis, zijn zelfs beter in het ontleden van dergelijk taalgebruik dan niet-autisten.

    Beantwoorden
  7. Marc van Oostendorp zegt

    5 december 2012 om 15:12

    Tja, de vraag is dan natuurlijk of 'de autisten die u kent' een representatievere steekproef vormen dan degenen die aan dit onderzoek meededen. Dat u anoniem blijft, maakt het niet gemakkelijker om die vraag te beantwoorden.

    Beantwoorden
  8. Han Driever zegt

    10 januari 2013 om 01:25

    Het spectrum

    Ben het volkomen met 'Anoniem' eens. En met Max Wilting.

    Ik heb de twee zinnen voorgelegd aan mijn eigen autisten ('n stuk of drie). Een glasheldere zinsontleding. Statistisch is dit –mijn waarneming– natuurlijk ook absoluut geen valide steekproef.

    Marc, je schrijft: "Ik vermoed dat het vaker zo is, dat autisme vooral een verheviging geeft van problemen die veel mensen hebben."
    Nu zeg ik iets dat misschien onterecht is: ik zou je willen aanraden alleen over een incidentele, interessante lezing over taal(problemen) en autisme te schrijven als je (wat) meer weet over ASS. Maar nogmaals, misschien weet je er heel veel over. Dan verontschuldig ik me bij dezen.

    'Anoniem' schrijft: "Wat een stuk onzin zeg… De autisten die ik ken, mezelf incluis, zijn zelfs beter in het ontleden van dergelijk taalgebruik dan niet-autisten."
    Dat is ook mijn ervaring.
    Je schrijft terug: "Tja, de vraag is dan natuurlijk of 'de autisten die u kent' een representatievere steekproef vormen dan degenen die aan dit onderzoek meededen. Dat u anoniem blijft, maakt het niet gemakkelijker om die vraag te beantwoorden."
    Dat laatste begrijp ik niet.

    Hoeveel mensen deden er mee aan het onderzoek dat in dat congres gepresenteerd werd? En hoeveel met welke vorm van autisme?

    PS De autist vat alles letterlijk op. Dat is de gangbare stelling. Die gaat vaak niet op.
    Bij mijn oudste kind nam ik vanaf zijn tweede of derde jaar een heel apart soort gevoel voor taal waar: een perfect semantisch inzicht en een honger naar woorden, alsmaar meer en zo veel mogelijk woorden, om profijt te hebben van zo veel mogelijk nuances. Doel: de precieze formulering.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

M. Vasalis • Afsluitdijk

De bus rijdt als een kamer door de nacht
de weg is recht, de dijk is eindeloos
links ligt de zee, getemd maar rusteloos,
wij kijken uit, een kleine maan schijnt zacht.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

RAG

Een web van één draad lang
waarin een spin voer vangt,
waarop een vlieg kort zit,
beweegt, zijn poten wast,
wegvliegt en keert, niet weet
waarvoor die draad zich spant.

Bron: Enkele gedichten, 1973

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1894 Edgard Blancquaert
sterfdag
1849 Barthold Lulofs
1984 Leonardus Michels
1986 W.A.P. Smit
➔ Neerlandicikalender

Media

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d