Een redelijke samenvatting van mijn leven – tot nu toe! – is dat ik altijd in de schoolkrant heb geschreven, want wat is Neerlandistiek anders dan een uit de hand gelopen schoolkrant? En zo schreef ik veertig jaar geleden in het St. Janskruid, het officieel orgaan van het St. Janslyceum in Den Bosch, en maakte de oudervereniging boos. Hoe het precies zat, wie zal het weten, … [Lees meer...] overBij de dood van een boekhandelaar
Een achterhoedegevecht voor de eentaligheid
Het tij begint voorzichtig te keren. Waar het Nederlandse onderwijs de afgelopen decennia heeft gezucht onder een puur door de politiek afgedwongen eentaligheid – op school moest iedereen altijd en alleen maar Nederlands spreken, we waren toch potdorie in Nederland! – met rampzalige resultaten, begint men nu voorzichtig in te zien dat wat aandacht voor de realiteit – kinderen … [Lees meer...] overEen achterhoedegevecht voor de eentaligheid
‘Ook wanneer iemand volkomen onuitstaanbaar is mogen we geen vlasdraad om hun nek binden’
Over Magenta van Nadia de Vries Opmerkelijk, hoe weinig een flaptekst soms te maken heeft met het boek waarvan het de flap siert. "Magenta is een beklemmende novelle over de gelijkenissen tussen mens en beest", staat op de achterkant van het nieuwe, door Uitgeverij Oevers uitgegeven, boekje van Nadia de Vries. Dat het boek Magenta heet valt lastig te … [Lees meer...] over‘Ook wanneer iemand volkomen onuitstaanbaar is mogen we geen vlasdraad om hun nek binden’
Leven zonder lezen
Een goede manier om iets alledaags te begrijpen is: situaties zoeken waar dat alledaagse ontbreekt. Hoe anders ziet de wereld er dan uit? Wat is het leven zonder water, hoe leven mensen die geen emoties uiten in het openbaar, wat gebeurt er in relaties waarin de partners elkaar niet aanraken? Dat lijkt de gedachte te zijn die de schrijfster en journaliste Rineke van Houten … [Lees meer...] overLeven zonder lezen
Toen schrijvers nog kerels waren
""Ik merkte", schrijft Nico Keuning aan het begin van zijn heerlijke nieuwe boek Een innerlijk vuur, "dat zodra ik met een literair onderwerp bezig was, mijn verlegenheid en schroom verdwenen. Het onderwerp legitimeerde mij iemand aan te spreken, aan te bellen, op te bellen, een brief te schrijven." Het is niet wonderlijk dat iemand op wie literaire onderwerpen dat effect … [Lees meer...] overToen schrijvers nog kerels waren
Het wegkwijnen van de afdeling Nederlands
Een vriend van Neerlandistiek stuurde ons dit weekeinde, dit filmpje over het verval van de English Department, met de vraag of we het over het equivalent daarvan in de Lage Laden niet ook eens moeten hebben. Want het verval van de studie van de moedertaal en misschien nog wel meer van de literatuur is een fenomeen in de hele westerse wereld, maar de spreker in dit filmpje, de … [Lees meer...] overHet wegkwijnen van de afdeling Nederlands
Wiskie met Bordo
Nederland heeft een bijzonder ontspannen taalcultuur. Wanneer het begonnen is, weet ik niet precies, maar inmiddels verschijnen er bij ons voor zover ik kan zien – en anders dan in andere culturen – eigenlijk geen boeken waarin eindeloos gemopperd wordt over de teloorgang van de taal. J.L. Heldring (1917-2013) was misschien wel de laatste columnist die een hele rubriek kon … [Lees meer...] overWiskie met Bordo
Een scherp en allesbehalve bang verstand
Om te vieren dat Hedendaagsch fetischisme dit jaar 100 jaar geleden verscheen, heb ik het herlezen. Het is een heel wonderlijk gestructureerd boek, dat eigenlijk de indruk wekt niet gestructureerd te zijn. Het eigenlijke onderwerp, de taal wordt in de eerste 70 bladzijden af en toe aangekondigd, maar komt dan voortdurend niet op gang omdat in plaats daarvan een heel … [Lees meer...] overEen scherp en allesbehalve bang verstand
It may happen tomorrow?
In het Nederlands gebeurt het gewoon morgen Kan een taal de mens onvoorzichtiger maken? De Amerikaanse econoom Keith Chen verwierf een jaar of 13 geleden faam met de bewering dat dit inderdaad zo was. Chen had een groot aantal talen in een database bekeken en daarbij steeds genoteerd of die taal al dan niet verplicht de toekomende tijd uitdrukt met het werkwoord. Voor het … [Lees meer...] overIt may happen tomorrow?
Onderscheiden alle talen dit en dat?
Voornaamwoorden zijn de leukste woorden: kleine woorden waarmee we kort de rol van deze of gene aanduiden in de conversatie. Neem de woorden dit en dat. We maken er een verschil mee waarbij we dit gebruiken voor dingen die in de buurt zijn en dat verder weg, waarbij 'dichterbij' en 'verderweg' gemeten worden vanaf degene die aan het woord is. Dat is fascinerend, en ik heb er … [Lees meer...] overOnderscheiden alle talen dit en dat?
De zeven lagen van een gedicht
Poëtica's dienen te beginnen met de constatering dat er al enige tijd geen poëtica meer is verschenen, geen overzichtswerk over vorm en betekenis van poëzie. In 1993 opende W. Bronzwaer zijn Lessen in lyriek met de constatering dat er sinds vlak na de Tweede Wereldoorlog geen poëtica's meer waren verschenen. Nu is het weer ruim 30 jaar later en publiceert Paul Claes zíj́n … [Lees meer...] overDe zeven lagen van een gedicht
De mensen thuis
De VVD-leider Dilan Yeşilgöz is een geschikt object voor een cursus framing voor beginners. Ze legt het er voortdurend zo dik bovenop dat je niet heel doorkneed hoeft te zijn in de techniek om willekeurig welk fragment een paar frames aan te kunnen wijzen. Een coalitie kan de meest radicale partners hebben en in de taal van Yeşilgöz nog steeds 'centrumrechts' zijn, terwijl … [Lees meer...] overDe mensen thuis
Pronouns en beleefdheid
Zolang er op de wereld nog een Journal of Politeness Research bestaat, is de mensheid niet verloren. In het nieuwste nummer staat bijvoorbeeld een interessant artikel van de Franse onderzoeker Sandrine Sorlin, over een belangwekkende kwestie: het pronouns-debat. Beleefdheidsonderzoek gaat over de vraagt wat geldt precies als beleefd in verschillende culturen. Het is … [Lees meer...] overPronouns en beleefdheid
Pittig goes Flanders
Als je maar lang genoeg doorschrijft, komen onderwerpen vanzelf weer terug in een nieuwe gedaante. Van de week sprak ik met een bekende en taalgevoelige Vlaming die ineens losbarstte in een klaagzang over het woord pittig. Van alles en nog wat was volgens hem in zijn vaderland maar pittig: gesprekken, opgaven, werkzaamheden, een en al pittigheden die de klok slaat in … [Lees meer...] overPittig goes Flanders
Leren van middeleeuwse toestanden
De problemen van onze tijd zijn zo groot dat we iedere goede raad kunnen gebruiken. Die uit de middeleeuwen bijvoorbeeld – een periode waarin de wereld misschien wel even onzeker was als in de huidige tijd en een periode die we desalniettemin zijn doorgekomen. De tijd dat we begonnen te beseffen dat er weinig reden is om neer te zien op de 'middeleeuwse toestanden', de tijd … [Lees meer...] overLeren van middeleeuwse toestanden
‘Op onze leeftijd ben je niet meer jaloers’
Nieuwe verhalen van Arnon Grunberg In de verhalen van Arnon Grunberg gaat het altijd mis met intimiteit. Mensen verlangen er wel naar om dichterbij een ander te komen, maar al die pogingen tot intimiteit eindigen altijd op zijn best in onverschilligheid, maar anders in wreedheid of gruwelijk misverstand. Of verraad. Ze denkt de hoofdpersoon in een verhaal in Het … [Lees meer...] over‘Op onze leeftijd ben je niet meer jaloers’
Mijn eigen taal
Kleine kinderen leren niet alleen heel gemakkelijk talen – ze vergeten ze ook weer net zo gemakkelijk. Over het wonder van de vroege taalverwerving zijn we de afgelopen decennia wel meer te weten gekomen, maar hoe dat vergeten werkt is bij mijn weten nog niet goed uitgezocht. We weten wel dat dit vergeten nooit absoluut is. Mijn Nijmeegse collega Mirjam Broersma heeft … [Lees meer...] overMijn eigen taal
Ikke weese dinkie joe sa weese Kos or
Een voornaamwoord in de tropen Voor een goed voornaamwoord kun je me 'altijd's nachts wakker maken. Ze zijn me allemaal even leven en allemaal even intrigerend: het ik waarmee een zin verwijst naar degene die de zin uitspreekt, alsof dat een samenhangend individu is, het jullie dat zowel onderwerp, lijdend voorwerp als bezitter kan zijn, het hij dat zijn genderneutraliteit … [Lees meer...] overIkke weese dinkie joe sa weese Kos or
Een taalrijke prie
Wie wil laten zien wat de waarde is van zijn taal kan er de bijbel in vertalen, maar als dat eenmaal is gedaan, is Shakespeare vaak een logische keuze. Zijn werk wordt algemeen gezien als het diepzinnigste dat de Westerse literatuur heeft voortgebracht, en tegelijkertijd is het taalgebruik, bijvoorbeeld omdat het bedoeld is voor het toneel, niet te ontoegankelijk. Vorig jaar … [Lees meer...] overEen taalrijke prie
De chatbot als eerstejaarsstudent
Dat chatbots zinnen, alinea's en teksten aan elkaar kunnen haken die in ieder geval qua vorm heel behoorlijk zijn, al zijn ze qua stijl meestal nogal plastic en qua inhoud nogal hol, dat weten we nu wel. Maar kunnen ze ook redeneren over taal? Zouden ze bijvoorbeeld een eerstejaarstentamen in de taalkunde succesvol kunnen afleggen? Dat het heel behoorlijk lukt, blijkt uit … [Lees meer...] overDe chatbot als eerstejaarsstudent
Waarom ik mijn beste vriendin heb doodgemaakt
Leeslogboek oktober 2025 Waarom zouden lezers zich zo richten op verse boeken? Je kunt nog zeggen dat een boek van 100 jaar geleden wat lastiger te lezen is, maar een boek van 10 jaar geleden kan toch net zo aangrijpend of onderhoudend zijn als een boek van nu? Het is bovendien vaak goedkoper – je kunt het zo uit de minibieb meenemen – en de papierkwaliteit en de redactie … [Lees meer...] overWaarom ik mijn beste vriendin heb doodgemaakt
Misschien is taal plotseling ontstaan
Andrea Moro over Lucretius Andrea Moro is langzaam op weg de Umberto Eco van de taalwetenschap te worden: een onderzoeker die door zijn onderzoek geïnspireerd wordt tot fictie en literaire essays. Dat onderzoek gaat over 'onmogelijke talen' – met hersenscans heeft Moro laten zien dat mensen die een verzonnen taal krijgen aangeleerd met regels zoals die ook in bestaande … [Lees meer...] overMisschien is taal plotseling ontstaan
Kleuters die Calippo’s eten
Ik denk dat we in een periode zijn aanbeland van het prozagedicht. Iemand zou het serieus moeten onderzoeken, want het recency effect ligt altijd op de loer – het effect dat je denkt dat iets dat jou recent is opgevallen daarom ook recent is. In ieder geval valt het me op in Verzachtende omstandigheden van Lotte Dodion. Didion gebruikt … [Lees meer...] overKleuters die Calippo’s eten
Op wie te stemmen?
Sinds 2017 heb ik bij iedere verkiezingen op een rijtje gezet wat er in de verkiezingsprogramma's stond over taal. Ik ben heel blij dat Heleen de Vries het dit jaar heeft willen doen, want ze deed het beter dan ik zou kunnen. En ik kon me er niet meer toe zetten: neutraal beschrijven hoe pakweg BBB denkt over de erkenning van streektalen. Er is de afgelopen jaren te veel … [Lees meer...] overOp wie te stemmen?
Groet aan Jozef Deleu
Het woord cultuurdrager wordt vaak ironisch gebruikt, maar er zijn mensen die je niet beter dan zo kunt beschrijven. Mensen op wie een deel van de cultuur vanaf een bepaald moment rust, en van wie je je afvraagt hoe het verder moet als zij niet langer kunnen of willen steunen. Zo iemand is Jozef Deleu, schrijver, dichter, en oprichter van twee van de belangrijkste culturele … [Lees meer...] overGroet aan Jozef Deleu
