Ja, kunstmatige intelligentie is verbazingwekkend goed. Ja, de computer spreekt allerlei talen min of meer vloeiend. Maar er zijn nog duizenden talen op de wereld waar hij totaal geen kaas van gegeten heeft. Wat doen we daaraan? Het is een vraag waarover een groep informatici en taalkundigen, onder aanvoering van een onderzoeker bij Google, zich onlangs gebogen heeft (hier … [Lees meer...] overSpreken chatbots Kalamang?
Doofpot
De schokkendste mededeling in de documentaire die het radioprogramma Argos werd misschien wel helemaal aan het eind gedaan: de redactie van De Gelderlander wilde niet op het programma reageren. Dit voorjaar pakte de krant groot uit met een onthulling: rector Han van Krieken had zich in 2017 'seksueel intimiderend' uitgelaten tegenover een toenmalig medewerkster. En de zaak zou … [Lees meer...] overDoofpot
Het eerste kwart: Hafid Bouazza, Paravion (2003)
Het is een vreemde ervaring als je een boek anders leest dan de meeste andere mensen kennelijk doen. En al helemaal als de schrijver van het boek weinig tekenen heeft gegeven dat jouw interpretatie door hem bedoeld is. Maar ik kan er niet omheen dat ik Paravion van Hafid Bouazza minstens deels een humoristisch boek vind. Het verscheen in 2003, een jaar dat het debat … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Hafid Bouazza, Paravion (2003)
Inleiding in de morfologie (5/10): Samenstelling
Deze weken publiceer ik hier een tiendelige inleiding in de woordstructuur van het Nederlands voor studenten (Nederlandse) taalwetenschap. Vandaag: samenstelling (compositie). … [Lees meer...] overInleiding in de morfologie (5/10): Samenstelling
Het sociaal contract als politieke pragmatiek
Een belangrijk inzicht uit de twintigste-eeuwse taalwetenschap is dat iedere taaluiting twee niveaus van betekenis heeft: een semantische en een pragmatische. De semantische betekenis is de letterlijke, los van de context. Semantisch is 'het is koud hier' een observatie over de temperatuur op een plaats dicht in de buurt van de spreker. De pragmatische betekenis is wat de … [Lees meer...] overHet sociaal contract als politieke pragmatiek
Het alfabet ontdekken
In het boek Van huis tot hashtag, van ossenkop tot apenstaart was er een moment waarop ik even mijn adem inhield. Hier werd iets gezegd dat ik zelf had kunnen bedenken, maar nooit had bedacht. Dat we deel uitmaken van een traditie die terugvoert op de Feniciërs. Het alfabet! En dan in het bijzonder de volgorde waarin we de letters plaatsen: a-b-c. Iedere Nederlandstalige … [Lees meer...] overHet alfabet ontdekken
Een tekst voor een relatief vergeten gemeenschap
Ik ben niet bepaald een bibliofiel, maar deze wilde ik wel hebben: Arnon Grunbergs tekst 'Over de verheerlijking van de pedofiel'. in Amsterdam uitgegeven in een op;age van slechts honderd exemplaren, gesigneerd door de auteur, en met een kaft van Thais handgeschept papier. En dit alles in het Jiddisch. De tekst is namelijk alleen in het Jiddisch te verkrijgen – de … [Lees meer...] overEen tekst voor een relatief vergeten gemeenschap
Leefde Theo Thijssen nog maar
Wat zou Theo Thijssen (1879-1943) ervan gevonden hebben? Niet veel soeps, vermoed ik. Niet van het onderwijs, niet van de voorgestelde vernieuwingen in het onderwijs, in ieder geval. Volgens de ondertitel van Peter-Paul de Baars biografie was Thijssen 'schrijver, schoolmeester, socialist'. Maar het schrijverschap en het socialisme stonden allebei bij hem uitdrukkelijk in … [Lees meer...] overLeefde Theo Thijssen nog maar
Het boek dat mijn opa schreef, ligt hier op tafel
Een van de wonderlijke eigenschappen van menselijke taal, is dat dezelfde vorm soms verschillende dingen kan betekenen. Een taal als het Nederlands heeft genoeg klinkers en medeklinkers om ieder woord verschillend te maken van ieder ander woord, en toch zitten we opgescheept als woorden met bank dat minstens twee verschillende dingen betekent: waarom noemen we de financiële … [Lees meer...] overHet boek dat mijn opa schreef, ligt hier op tafel
Het eerste kwart: Kristien Hemmerechts, Donderdagmiddag. Halfvier
Wat de roman Donderdagmiddag. Half vier van Kristien Hemmerechts te bieden heeft is: een stomp in de maag. Enerzijds zou je kunnen zeggen dat het komt doordat in het boek een gebeurtenis centraal staati dat een stomp in de maag is van iedereen, hoe je het ook presenteert: een kind dat zomaar ineens (op donderdagmiddag om half vier) om het leven komt doordat een auto zomaar … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Kristien Hemmerechts, Donderdagmiddag. Halfvier
Inleiding in de morfologie (5/10): Samenstelling
Deze weken publiceer ik hier een tiendelige inleiding in de woordstructuur van het Nederlands voor studenten (Nederlandse) taalwetenschap. Vandaag: samenstelling (compositie). … [Lees meer...] overInleiding in de morfologie (5/10): Samenstelling
Ciao kiosk
Als kind was ik al gefascineerd door de kiosken in de straten van Mediterrane landen: de bonte kleuren van de tijdschriften, en de grote stapels verse kranten. Hoeveel er niet te lezen en te besnuffelen viel – en dat allemaal op de straat! En dan midden van al die pracht een man of vrouw van wie je dat allemaal kopen kon. Ik herinner me dat ik ze als kind namaakte: een … [Lees meer...] overCiao kiosk
Neem de tijd voor het schoolvak
Het is een stevige brief, die het bestuur van Levende Talen Nederlands gisteren verstuurde. Waar het proces naar een nieuw eindexamenprogramma het laatste anderhalf jaar eindelijk rustig verliep, trekt nu de belangrijkste organisatie van docenten aan de bel. Ze maken zich zorgen over de 'eindtermen' die er nu worden geformuleerd – de lijst eisen die aan eindexamenkandidaten van … [Lees meer...] overNeem de tijd voor het schoolvak
De vraag hoe het met je gaat
Een zomer vrij van nut (16) Tot nu toe in Een zomer vrij van nut: haar nieuwe baan als universitair docent Nederlandse taal en cultuur stort de universitair docente Sanne de Bree in het voorjaar van 2027 in een identiteitscrisis. Wat voor zin heeft studeren of doceren nog in tijden van chatbots? En de literatuur als chatbots beter kunnen schrijven dan de beste … [Lees meer...] overDe vraag hoe het met je gaat
De trui van Sacha Bronwasser
Het is op het eerste gezicht volkomen onduidelijk wat Ilja Leonard Pfeijffer bezield heeft om een column te wijden aan een video op YouTube. In de column spreekt hij er ook herhaaldelijk zelf zijn verbazing over uit dat hij dat heeft gedaan. Het gaat hier immers slechts om 'een dunbevolkte niche van het internet', de video in kwestie is slechts '547 keer' bekeken en wordt naar … [Lees meer...] overDe trui van Sacha Bronwasser
Iedereen verouderd, op Piet Paardekooper na
De taalwetenschap van 50 jaar geleden In sommige opzichten was de taalwetenschap van vijftig jaar geleden echt fijner dan die van nu. Piet Paardekooper (1920-2013) leefde bijvoorbeeld nog en schreef artikelen zoals Op je oudste broer op één na na – ja, puzzel gerust even op die titel – die ging over de Nederlands constructie op X na. Zoals gebruikelijk deed Paardekooper … [Lees meer...] overIedereen verouderd, op Piet Paardekooper na
Het eerste kwart: De langverwachte, Abdelkader Benali (2002)
De langverwachte (2002) van Abdelkader Benali is een heel jong boek. Dat komt in de eerste plaats door de jeugd van de schrijver. Een deel van de titelverklaring is weliswaar dat de schrijver het gevoel had dat iedereen al lang op deze tweede roman had gewacht, maar dat kwam ook omdat Benali al op zijn 20e debuteerde, met het indrukwekkende Bruiloft aan zee. Toen De … [Lees meer...] overHet eerste kwart: De langverwachte, Abdelkader Benali (2002)
Inleiding in de morfologie (4/10): Flexie
Deze weken publiceer ik hier een tiendelige inleiding in de woordstructuur van het Nederlands voor studenten (Nederlandse) taalwetenschap. Vandaag: flexie (vervoeging en verbuiging). … [Lees meer...] overInleiding in de morfologie (4/10): Flexie
Wie mag er eigenlijk iets vinden van de spelling?
Een interessant argument, dat Marc Kregting eerder deze week te berde bracht tegen mijn stelling dat we niet zo zwaar moeten hechten aan de spelling: Daarnaast weet Van Oostendorp – hoogopgeleid, erudiet, enz. –al dat ‘trein’ de voorkeur geniet boven ‘trijn’. En mocht hij bij een tijdschrift of uitgeverij een typoscript inleveren waarin hij een tikfoutje maakt, dan is daar … [Lees meer...] overWie mag er eigenlijk iets vinden van de spelling?
In het hart
We zijn in Nijmegen inmiddels al twee jaar afscheid aan het nemen van Jos Muijres: op 31 mei 2022 schreef mijn collega Jos Joosten al een stukje over hem en op diezelfde dag keek Jos M. zelf ook terug. Maar gisteren vierden we zijn afscheid opnieuw. Er werd een boek gepresenteerd dat een aantal collega's te zijner ere geschreven hebben, met essays over eenentwintigste-eeuwse … [Lees meer...] overIn het hart
Een masterclass gedichten lezen
Het is altijd interessant om dichters te lezen over het dichten, vooral als het dichters zijn die net zo goed kunnen lezen als schrijven: dichters die net zo gemakkelijk kunnen uitleggen hoe ze zelf te werk gaan als zien wat anderen doen, en waarom. Dichters zoals Jan Kuijper. In de loop van zijn leven heeft Kuijper niet heel veel essays geschreven, maar heel veel daarvan … [Lees meer...] overEen masterclass gedichten lezen
Ken je nie normaal prate!
Het is tegen de impliciete beroepscode onder taalkundigen om je te ergeren aan andermans taalgebruik. Zo'n ergernis belemmert dat je goed luisteren en de hele dag goed luisteren naar wat je taalgenoten zeggen behoort tot de maatschappelijke taken van de taalwetenschapper. Iemand moet toch horen en zien hoe de taal dag na dag steeds een klein beetje verandert! Dan kun je niet … [Lees meer...] overKen je nie normaal prate!
Het raadsel Anjet Daanje
50 jaar oud is het begrip anxiety of influence nu, invloedsangst. De Amerikaanse criticus Harold Bloom muntte het in 1973 om een voortduwende stroom in de letterkunde te beschrijven: iedere schrijver is weer op zoek naar een eigen stem en moet daarom in gevecht treden met de voorgangers die hem tegelijkertijd een traditie hebben geschonken waarop die voortbouwen kan. Bloom … [Lees meer...] overHet raadsel Anjet Daanje
Het eerste kwart: Peter Verhelst, Memoires van een luipaard
Memoires van een luipaard vertelt het verhaal van een obsessie. Degene die aan het woord is, is zo geobsedeerd met tekenen dat zelfs als het niet mogelijk is om een pen op papier te zetten – omdat diens ouders dat verbieden, bang voor de obsessie – doorgaat met tekenen met diens vinger op het lichaam van zichzelf of dat van anderen. Iemand die een relatie begint, en dan zo … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Peter Verhelst, Memoires van een luipaard
Inleiding in de morfologie (3/10): Afleiding
Deze weken publiceer ik hier een tiendelige inleiding in de woordstructuur van het Nederlands voor studenten (Nederlandse) taalwetenschap. Vandaag: afleiding (derivatie). … [Lees meer...] overInleiding in de morfologie (3/10): Afleiding
