Voornaamwoorden zoals ik, jij en zij behoren tot de interessantste van de taal, en niet alleen omdat er voortdurend discussie over is: moet je u zeggen of jij? Hen of hij? Ook los van dat alles is het fascinerend dat menselijke taal in de grammatica verschil maakt tussen de spreker, de luisteraar en degene die geen deel uitmaakt van het gesprek. Je kunt zeggen: dat is ook zo'n … [Lees meer...] overPersoon: 1, 2, 3
‘Een vroeger misschien heroïsche houding’
Nieuw boek over Gentse schrijvers, met de strop als rode draad Een koppenmaker bij Het Nieuwsblad wist het zeker: "Nieuw boek bewijst dat Gentenaars echte rebellen zijn". Dan kunnen de inleiders van het nieuwe boek nog zo benadrukken dat het hier vooral gaat over een imago, en niet zozeer over een realiteit ('want imago's zijn veranderlijk en soms simpelweg bedenkelijk' … [Lees meer...] over‘Een vroeger misschien heroïsche houding’
Dialect en werk
De zesde aflevering van Het dialectenbureau gaat over dialect en werk. Met onder andere IJmuidense vissers, Sliedrechtse baggeraars, Huub Stapel en mijn favoriete logopedist Fransje van Luin. … [Lees meer...] overDialect en werk
Een nieuw idee bedenken
Dit weekeinde luisterde ik nog wat intensiever dan ik toch altijd al doe, naar het nieuwsoverzicht van Jeroen van Kan aan het begin van het radioprogramma De Taalstaat. Dat kwam zo: Van Kan besprak een intrigerend taalverschijnsel dat hem recent was opgevallen: mensen zeggen dingen als 'idee bedenken' of 'idee maken'. Een beetje jammer was dat Van Kan niet ontkwam aan de reflex … [Lees meer...] overEen nieuw idee bedenken
Het Regio Songfestival
Met Marlene Bakker, Noud Bongers, Koos Marsman en Fedor van Rossem Het dialectenbureau is neergezet op het NPO Luister Podcastevent in Tivoli Vredenburg Utrecht. Tijdens dit live evenement waar publiek bij aanwezig kon zijn hielden professor Marc van Oostendorp en redacteur Marc Nijhuis een officieuze voorbeschouwing op het Regio Songfestival, wat later dit jaar plaats zal … [Lees meer...] overHet Regio Songfestival
20.000
Dit is precies het twintigduizendste artikel dat we publiceren op Neerlandistiek. Dat is de oogst van ruim dertig jaar, maar die oogst is wel ongelijkmatig verdeeld: het tienduizendste bericht plaatsten we op 24 april 2019, dus iets meer dan vier jaar geleden. We zijn in die jaren dan ook enorm gegroeid. Er was om voor de hand liggende redenen een piek in de coronatijd, toen nu … [Lees meer...] over20.000
Slaagt ChatGPT voor het havo-examen Nederlands?
Gisteren liet ik ChatGPT het centraal eindexamen Nederlands voor vwo-scholieren maken. Het resultaat: het systeem zakt waarschijnlijk, nét (33 van de 60 punten). Een logische vervolgvraag is dan: lukt het op de havo wel? Daarom heb ik vandaag ook het havo-examen van vorige week ingevoerd, op precies dezelfde manier als ik gisteren beschreef. Ik heb het bovendien op dezelfde … [Lees meer...] overSlaagt ChatGPT voor het havo-examen Nederlands?
ChatGPT maakt het vwo-examen Nederlands
Hoe goed is ChatGPT nu echt met taal? De ultieme test, zou je kunnen zeggen, is het centrale vwo-eindexamen Nederlands, zoals dat gisteren bij enkele tienduizenden leerlingen is afgenomen. Dat examen bestaat zoals bekend uit een aantal opiniërende teksten uit kranten en tijdschriften en vragen waarmee het begrip van die teksten wordt getoetst. Ik heb de teksten ingevoerd en de … [Lees meer...] overChatGPT maakt het vwo-examen Nederlands
De huid is een gewaad van ruis en puls
Waarom Piet Gerbrandy lezen? Naar nieuwe bundels van Piet Gerbrandy kijk ik altijd uit – er is geen dichter die zo'n fascinerende vorm heeft, een die heel strak voelt zonder dat je er echt regels in kunt ontdekken, een waarvan de regels gebeeldhouwd lijken met een pikhouweel in plaats van een beitel. Een willekeurig voorbeeld uit de DBNL: Dit kot waar je boezems … [Lees meer...] overDe huid is een gewaad van ruis en puls
Wat we leren over de mens uit de uitspraak van de l en de r
De fonetiek is het ultieme vak voor wie het kleine eert, het vak waarin je heel precies nagaat hoe een klinker klinkt en hoe iemand zijn tong beweegt om die klank te maken. Etske Ooijevaar, die gisteren in Nijmegen promoveerde, weet daar alles van. Ze schreef ruim 440 pagina's over de manier waarop ze in Volendam de r en de l maken, en hoe dat dan klinkt. (Ik was een van de … [Lees meer...] overWat we leren over de mens uit de uitspraak van de l en de r
Geloof en dialect
Je kan op verschillende manieren praten met God. Met afstand, en daarmee met gebruik van een ‘heilige’ taal die veraf staat van de alledaagse taal: het Latijn bijvoorbeeld. Aan de andere kant is er behoefte aan het uitdrukken van grote vertrouwdheid, in het dialect. Een intiemere relatie met God kennen veel gelovigen niet. We reizen naar katholieke en protestantse plekken in … [Lees meer...] overGeloof en dialect
Het gesprek aangaan vanuit een welwillende gelijkwaardigheid
Wat een mooi vak de mediëvistiek is, dat blijkt uit het essay dat Bram Caers schreef voor de bundel Spiegelingen die morgen verschijnt. De bundel is samengesteld en volgeschreven door prominenten uit het vak, ter gelegenheid van het afscheid van Frits van Oostrom aan de Universiteit Utrecht, maar het bevat geen rechtstreekse eerbetonen aan Van Oostrom, maar aan een keur van … [Lees meer...] overHet gesprek aangaan vanuit een welwillende gelijkwaardigheid
Taalproevers en de sandwich van de rechter
Rechten zijn een bijzonder vak, zeker voor de taalkundige: een vak waarin een hele wereld gemaakt wordt met taal, de taal van de wet en die van de advocaten en de jurisprudentie. Zonder taal is een groot deel van het menselijk bestaan ondenkbaar, maar dat geldt zeker voor het recht. Allerlei filosofische problemen worden praktisch ineens urgent in de context van het recht. … [Lees meer...] overTaalproevers en de sandwich van de rechter
Je woorden ordenen om verwarring te voorkomen?
Hoe orden je je woorden? Dat is een van de vragen waarvoor de mensheid zich gesteld ziet. In de loop van de tijd zijn we in verschillende uithoeken van de wereld tot verschillende oplossingen gekomen. Nu zijn er ook nogal wat mogelijkheden. Neem de volgorde van het onderwerp (subject, S), werkwoord (verbum, V) en lijdend voorwerp (object, O). Drie dingen kun je logischerwijs … [Lees meer...] overJe woorden ordenen om verwarring te voorkomen?
mijn stukke, favoriete theemok
Waarom gedichten van Ruth Lasters lezen? Zoals klassieke pianisten na hun concert een jazzcafé induiken om ook nog eens te kunnen genieten van muziek, zo leest de taalkundige gedichten. De hele dag ben je alles aan het rationaliseren en bedenken, dan wil je je aan de randen van de dag ook nog wel vertreden. En omdat taal in al haar veelvormigheid en rijkheid het enige is … [Lees meer...] overmijn stukke, favoriete theemok
Frits van Oostrom (3): Vakkundig
Welkom bij deze driedelige video podcast met Frits van Oostrom,. Met zijn boeken over de Middeleeuwse Nederlandse literatuur zorgde hij niet alleen voor belangrijke nieuwe wetenschappelijke inzichten, maar bereikte hij ook een breed publiek. Op 12 mei 2023 neemt deze 'meester van de middeleeuwe'n afscheid van de universiteit. Daarom een gesprek over de drie V's van Van … [Lees meer...] overFrits van Oostrom (3): Vakkundig
Lof van de meertaligheid
Geachte collega's, Hoeveel talen hebt u vandaag gesproken? Ik hoop voor u dat het er in ieder geval meer zijn geweest dan twee. Ja, ik weet wel: ik ben hoogleraar bij de afdeling Nederlands aan deze universiteit en velen zullen denken dat ik daarom hier sta als een strijder voor de moedertaal van de meeste mensen die hier geboren zijn. Dat ik dus wel heel tevreden zal … [Lees meer...] overLof van de meertaligheid
Kinderen van anderhalf weten wat een vraag is
Een van de vele, vele dingen die je weet als spreker van het Nederlands, is het verschil tussen de volgende twee zinnen: De eerste zin heeft een licht andere vorm dan de tweede – de persoonsvorm staat ergens anders. Hij heeft ook een andere betekenis: de eerste is een bewering en de tweede een vraag. Ja, allemaal nogal wiedes, maar stel je voor dat je dit allemaal moet … [Lees meer...] overKinderen van anderhalf weten wat een vraag is
Frits van Oostrom (2): Verleidelijk
Waarom kennis lust is In deze tweede aflevering gaan we in op het thema 'Verleidelijk'. Frits van Oostrom deelt zijn inzichten over kennis als lust, het woordje ‘ik’ in de wetenschap en wat Reynaert ons leert over de politiek. Frits vertelt over de kunst van het schrijven voor een breed publiek en waarom kennis lust is. Samen met Marc van Oostendorp bediscussieert hij … [Lees meer...] overFrits van Oostrom (2): Verleidelijk
Lezen en schrijven in dialect
Het Dialectenbureau, aflevering 4 Dialect is toch een spreektaal? Toch floreert aan het begin van de eenentwintigste eeuw het dialect juist ook in geschreven vorm. We gaan langs bij de Beslisbomenmaker Des Vaderlands, Dichter des Vaderlands én de uitgever van het kinderboek Des Vaderlands. In Friesland, Zeeland en Utrecht. Steven Sterk geeft de verhalen van Nijntje in … [Lees meer...] overLezen en schrijven in dialect
Vlamsch of Nederlands in Frankrijk?
Het artikel dat de Vlaamse journaliste Jolien De Bouw voor het nieuwe nummer van Septentrion schreef is een toonbeeld van goede journalistiek. Septentrion is het (toch al prachtige) Franstalige blad dat wordt uitgegeven door de lage landen (De Bouwers artikel staat ook online). Normaliter gaat dat blad over de cultuur in Nederland en Vlaanderen, maar deze keer is een belangrijk … [Lees meer...] overVlamsch of Nederlands in Frankrijk?
Frits van Oostrom: Verantwoordelijk
In deze eerste aflevering van een driedelig interview met Frits van Oostrom – die volgende week vrijdag afscheid neemt van de Universiteit Utrecht – duiken we in het thema 'Verantwoordelijk'. Frits deelt zijn inzichten over de voordelen van een liberale opvoeding, de betekenis van Umberto Eco en het belang van bestuurders. Wat is de bestuurlijke verantwoordelijkheid van de … [Lees meer...] overFrits van Oostrom: Verantwoordelijk
Fries en Stellingwerfs
Reis door het Nederlands 1 In het najaar van 2022 bracht Tsead Bruinja De eerste bloemlezing van de Nederlandse poëzie uit. Die aanleiding was voor een serie luistermiddagen in het Vredeskerkje van Bergen aan Zee. Op zondag 23 april 2023 was de eerste editie van ‘Reis door het Nederlands’. ‘Reis door het Nederlands’ voert je in vijf luistermiddagen mee door het … [Lees meer...] overFries en Stellingwerfs
Een bibliotheek is een plaats voor mensen
Mira Feticu is een auteur van de liefde – voor het Nederlands in haar vorige boek, dat dan ook Liefdesverklaring aan de Nederlandse taal heet, en nu voor het Nederlands in een nieuw boek Geheugen, geschiedenis, beschaving dat als ondertitel heeft Lofzang op de bibliotheek. Feticu heeft jarenlang in een bibliotheek gewerkt, die van Den Haag. Haar lofzang is niet … [Lees meer...] overEen bibliotheek is een plaats voor mensen
Van Ostaijen deed nooit zomaar wat
Waarom Matthijs de Ridders biografie van Paul van Ostaijen zo goed is Terwijl er in het Nederlands nauwelijks nog boeken voor een algemeen publiek verschijnen over literatuur, bloeit de schrijversbiografie. Over het werk van schrijvers willen de mensen – in ieder geval volgens de uitgevers – niet meer lezen, maar hun levens! Ja, daar wordt kennelijk van gesmuld. Wie als … [Lees meer...] overVan Ostaijen deed nooit zomaar wat
