• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Moeluke woorden in de neerlandistiek

7 september 2023 door Marc van Oostendorp 4 Reacties

Afbeelding: Ed Tech Jargon, Giulya Forsyth. Flickr

De redactie van Neerlandistiek krijgt af en toe e-brieven als we een Engels of anderszins ongebruikelijk woord gebruiken. “Hoort codeswitching tot de neerlandistiek?” schreef van de week nog iemand, naar aanleiding van een aankondiging van een lesbrief. Ja, dat hoort inderdaad tot de neerlandistiek. Het is een woord voor het veranderen van taal binnen een zin, zoals vloeiend meertaligen onderling vaak doen: “Ik heb zin in een giallo, perché sono stanco”, dat soort werk. Dat heet codeswitching, en je kunt daar natuurlijk een ‘echt Nederlands woord’ voor bedenken (taalschakelen), maar dan begrijpt vervolgens eigenlijk niemand wat je bedoelt. Tenzij je het uitlegt, maar het kenmerk van communicatie een vakgebied is ook wel een beetje dat je niet de hele tijd allerlei basisbegrippen uitlegt aan elkaar.

Het viel me ook op in de discussie rondom de onverkwikkelijke Volkskrant-column van afgelopen zaterdag, waarin onze college Els Stronks werd verweten dat ze het in een project had over shared reading. Zelfs de collega’s die Stronks bijvielen zoals Coen Peppelenbos vonden het nodig om zich te distantiëren van dat gebruik van jargon:

De Rek heeft wel een punt als het gaat om het jargon en het gebruik van het Engels dat met dit soort onderzoeksaanvragen gepaard gaat.

Collega Jos Joosten schreef ook een stukje over de kwestie op deze website dat hij ook op Facebook plaatste. Daar stelde de literatuurbeschouwer Rutger H. Cornets de Groot de vraag:

Maar toch even de kern: wat is de noodzaak om die Engelse toevoeging tussen haakjes toe te voegen aan die zin?

Er is, kortom, een grote consensus, ook onder geletterde mensen, dat je natuurlijk geen moeluke woorden moet gebruiken, en al helemaal niet als die woorden ook begrepen worden door iemand die Engels kent. En dan op zijn helemaalst als het gaat over taal en literatuur. Waarom dat zo zou zijn, hoeft niet eens nader te worden toegelicht.

Alles wat een mens verzinnen kan, kan waarschijnlijk worden uitgedrukt in een basiswoordenschat van 137 woorden. In plaats van sinaasappel kun je zeggen ‘roodgele vrucht met sap’, om het moeilijke woord oranje te omzeilen. De reden dat we – ook in het dagelijks leven – er de voorkeur aan geven wat meer woorden te gebruiken is dat sinaasappel (a) korter is en (b) veel preciezer. Tel uit je winst! En lang leve de grote woordenschat.

Binnen een vakgebied praten mensen over het algemeen veel meer, en in veel meer detail, over kwesties dan in het dagelijks leven. De zogeheten geïnteresseerde leek zal over het leesonderwijs hooguit af en toe zeggen ‘dat het zo erg is allemaal tegenwoordig’. Maar als je er dieper induikt, begin je allerlei vormen van lezen te onderscheiden, en van manieren om kinderen de lol van het lezen te laten inzien, en zo meer. En dan is het handig als je bepaalde termen gebruikt. En nog handiger als die termen gesteld zijn in de internationale taal van jouw vakgebied – en dat is in dit geval toevallig het Engels – want dan kun je met nog meer specialisten over deze problemen praten.

En natuurlijk, als je het allemaal vervolgens uitlegt aan je hoogbejaarde buurman of als je een column schrijft in de Volkskrant, vertaal je het allemaal naar hun taal: je zegt het wat omslachtiger en wat minder precies, want je hoeft toch niet in veel detail te treden en je publiek wil toch niet alle details leren kennen. Maar dat is toch wel weer wat anders dan net doen alsof iemand die een vakterm gebruikt iets raars heeft gedaan.

Mijn eigen neiging is om als ik een woord niet ken, dat woord op te zoeken en niet te gaan zitten mokken. Het is misschien een beetje excentriek gedrag van mij, maar ik kan het iedereen aanraden. En zo zou ik omgekeerd ook dat vermijden van jargon niet tot zo’n gouden regel maken, zelfs niet bij het schrijven van teksten voor zogeheten ‘geïnteresseerde leken’. Want soms zoeken die ook naar precisie.

En natuurlijk snap ik ook wel dat er een aanstellerige vorm van jargongebruik is – een manier om met een overvloed aan lettergrepen te imponeren. Maar het lijkt me niet goed om er bij voorbaat vanuit te gaan dat dit is wat er aan de hand is, als je ook iets kunt leren.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: jargon, wetenschapscommunicatie

Lees Interacties

Reacties

  1. Coppens Jean-Pierre zegt

    7 september 2023 om 07:16

    Willy Roggeman vertelde me ooit dat men hem beschouwt als een moeilijke auteur, in werkelijkheid is hij niet moeilijk omdat hij om.een gedacht precies uit te drukken hij het juiste woord gebruikt.
    In bovenstaande bijdrage Marc van Oostendorp vind ik dezelfde geest.

    Beantwoorden
  2. René Appel zegt

    8 september 2023 om 09:58

    In de Aulapocket ‘Sociolinguïstiek’ van R. Appel, G. Hubers en G. Meijer uit 1976 wordt in plaats van ‘codeswitching’ al het woord ‘kodewisseling’ gebruikt.

    Beantwoorden
    • Els Stronks zegt

      8 september 2023 om 13:26

      Ja, mooi alternatief, maar kennelijk niet opgepikt door de massa. Dat oppikken verloopt soms heel grillig, leuk genoeg. ‘Close reading’ was tot voor kort een term die ik alleen onder ingewijden gebruikt zag (letterkundig onderzoekers met name). Nu is het dé term in vernieuwing van leesonderwijs op basisscholen.

      Beantwoorden
    • Gijsbert Rutten zegt

      8 september 2023 om 18:26

      Klopt. Desondanks is “kodewisseling” niet echt ingeburgerd geraakt. Overigens staat in het bedoelde didactisch materiaal “codeswitching (ook wel codewisseling)”. Maar dat had u vast al gezien.

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jan van Harten • Boeket

Na zijn heengaan bleef mijn moeder
goed verzorgd achter. Soms was ze druk
bezig om losse gedichten van mij
te lezen om ze daarna te verscheuren.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

FATUM

De hond drinkt uit zijn spiegelbeeld
het hele plasje leeg.
 

Bron: Barbarber, december 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

22 mei 2025

➔ Lees meer
25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1920 Cyriel Moeyaert
➔ Neerlandicikalender

Media

Memory, War and Translation

Memory, War and Translation

22 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d