Een zomer met Manon Uphoff (16) Een van de uitvoerigste studies over het werk van Manon Uphoff tot nu toe is de omvangrijke licentiaatsverhandeling Taal en werkelijkheid in het proza van Manon Uphoff uit 2007, door Lisa Van Achter. Het staat online en het is een lucide werkstuk over een mogelijk wel wat groots thema. Wat is 'de werkelijkheid'? Wat is 'de taal'? Hoe … [Lees meer...] overDiepe en ondiepe plassen van fictieloosheid
Lezen is een daad van overgave
Een zomer met Manon Uphoff (15) Je zou kunnen beweren dat het sprookje en de brief de polen vormen waartussen het proza zich beweegt, al het proza, en in ieder geval het proza van Manon Uphoff. Sprookjes zijn het domein van de fantasie en brieven dat van het verslag van het dagelijks leven. Sprookjes hebben geen waarneembare verteller en meestal ook geen aangesproken … [Lees meer...] overLezen is een daad van overgave
Laten we teruggaan naar de feiten, mijn neef is stervende
Een zomer met Manon Uphoff (14) "Beste lezer": dat zijn de eerste woorden van het eerste verhaal ('Verkloot') in De zoetheid van geweld (2013) van Manon Uphoff. De term metafictie, die Niels Mulder en Jeroen Dera gebruikten voor Uphoffs roman De spelers, is van toepassing op ieder verhaal in deze bundel. In veel verhalen is een vertaler zich er nadrukkelijk van bewust een … [Lees meer...] overLaten we teruggaan naar de feiten, mijn neef is stervende
Connie Palmen bijvoorbeeld, daar heb je er minimaal drie van
Een zomer met Manon Uphoff (13) "Tegen sommige besprekers zou je willen zeggen:", schreef Manon Uphoff in 2011 in De Groene, "haal dat boek maar weer eens weg van die straat, neem het mee naar huis." Uphoff heeft zich vaker in deze zin uitgelaten – als een tegenstander van het straatrumoer in de literatuur, van de Grote Boeken Die Onze Tijd Duidden, als een voorstander … [Lees meer...] overConnie Palmen bijvoorbeeld, daar heb je er minimaal drie van
De straat verandert in een dode arm
Een zomer met Manon Uphoff (12) Er moet een moment komen dat de romans Gemis, Koudvuur en Vallen is als vliegen van Manon Uphoff samen in één band verschijnen (ook als ebook). "De drie familieromans" zal daar op staan. De boeken zijn duidelijk zeer nauw aan elkaar verwant. Alle drie beschrijven ze het leven van een groot gezin, een man en een vrouw die allebei al een gezin … [Lees meer...] overDe straat verandert in een dode arm
Nee, uit mijn mond geen klacht
Een zomer uit Manon Uphoff (11) Het boekje Dit zijn mijn woorden niet is in een aantal opzichten een uitzondering in het werk van Manon Uphoff. Het is, voor zover ik weet, haar enige theatertekst (ze schreef wel een aantal scenario's), in 2008 geschreven in opdracht van het Kamerkoor Capella Brabant in Den Bosch. Het is haar enige fictietekst over een historische figuur, … [Lees meer...] overNee, uit mijn mond geen klacht
Een oog dat fileerde als een mes
Een zomer met Manon Uphoff (10) Ogen spelen een belangrijke rol in het werk van Manon Uphoff. Ik wees er eerder al op dat het zicht het enige zintuig is dat ze echt behandelt in haar boek over het menselijk lichaam Het moet eten, slapen, ademhalen. Ik heb ook al uitgelegd dat de visuele vorm van haar proza zelf een belangrijke rol speelt – meer misschien dan de klank. … [Lees meer...] overEen oog dat fileerde als een mes
Wetenschapsdans
Ik heb even moeten nadenken over de bundel 'wetenschapspoëzie' En dat was kennis, zeg je dan die is samengesteld door de Vereniging voor Wetenschapscommunicatie en -journalistiek Nederland (VWN). Dat komt niet zozeer door de relatie tussen wetenschap en poëzie, want ik ben ervan overtuigd dat poëzie overal over kan gaan, en omgekeerd dat wetenschappelijk inzicht op allerlei … [Lees meer...] overWetenschapsdans
Wat een roofmoord op Kerstavond zegt over de Russische ziel
Een zomer met Manon Uphoff (9) Ik ben blijven nadenken over het mogelijke verwijt van 'balkanisme' tegen Manon Uphoff: de neiging om 'de ander', in dit geval afkomstig van de Balkan, te zien in cliché-beelden en niet voor wat die ander werkelijk is. Ik denk dat iedereen die weleens een relatie heeft gehad met iemand uit een andere cultuur – want daarover ging het in de … [Lees meer...] overWat een roofmoord op Kerstavond zegt over de Russische ziel
Als haar huid in contact kwam met de buitenwereld schrok hij zich een ongeluk
Een zomer met Manon Uphoff (8) Het gezinsleven wordt, in ieder geval in de Nederlandse letteren – over de wereld daarbuiten weet ik niets – meestal gezien door puberogen. Het werk van Manon Uphoff is daar geen uitzondering op; als ze over haar gezin schrijft is dat het gezin waarin ze kind was, niet dat waarin ze moeder was (of is). Intuïtief valt dat gemakkelijk te … [Lees meer...] overAls haar huid in contact kwam met de buitenwereld schrok hij zich een ongeluk
De dwingende n
Nene leert Nederlands Waar je nooit iemand over hoort: dat je als vader ook veel leert over je eigen taal als je goed luistert naar je dochter. Bijvoorbeeld over het gebruik van de slot-n. Na een toonloze e kun je de n over het algemeen wel of niet uitspreken: mensen zeggen lopen of lope, deken of deke. Het maakt niet zoveel uit welk van die vormen je kiest, maar … [Lees meer...] overDe dwingende n
Het Rotte Boek
Een zomer met Manon Uphoff (7) Is er een goede manier om naar een ander te kijken? Bijvoorbeeld als die ander van de Balkan komt? Daarover gaat De spelers van Manon Uphoff. Niels Mulder en Jeroen Dera wijdden er een artikel aan in een recent nummer van het vakblad Internationale Neerlandistiek, op basis van de scriptie van de eerste. Mulder en Dera wijzen erop dat … [Lees meer...] overHet Rotte Boek
Hij raakte verstrikt in de fuik van de taal
Een zomer met Manon Uphoff (6) In het werk van Manon Uphoff wemelt het van de passages die je zou kunnen gebruiken bij een inleiding in de sociolinguïstiek. Uit onderzoek bleek een aantal jaar geleden dat het gemiddelde Nederlandse romanpersonage zeer hoogopgeleid is, maar Uphoff drukt dat percentage naar beneden. In het begin van haar carrière zei ze wel dat het haar … [Lees meer...] overHij raakte verstrikt in de fuik van de taal
Is hy aerm, hy en sal niet rijcken,
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (21) - Die gheen pluymen en can strijcken Anthonis de Roovere (1430-1482) laat zich in zijn werk van allerlei zijden zien: als religieus man én als cynicus, als lyricus én als denker. Dat alles heel vaardig en ambachtelijk gegoten in de dichtvormen die in het Frans waren en ontstaan en die de rederijkers in de … [Lees meer...] overIs hy aerm, hy en sal niet rijcken,
In memoriam Richard Bank (1969-2022)
Vanochtend is, in de leeftijd van 52 jaar en na een ziekbed, Richard Bank (1 augustus 1969-7 juli 2022) overleden. Richard was een man met heel veel talenten. Hij promoveerde in 2015 in Nijmegen op een proefschrift over de rol van mondbewegingen in gebarentaal, en was als professioneel fotograaf actief. Samen met zijn vrouw Saskia Aukema maakte hij bijzondere projecten … [Lees meer...] overIn memoriam Richard Bank (1969-2022)
(Mijn vader doodde mijn moeder.)
Een zomer met Manon Uphoff (5) Dat Manon Uphoff zich ook als beeldend kunstenaar ontwikkeld heeft, is in een aantal opzichten goed te begrijpen. Haar vader maakte in zijn vrije tijd ook beeldend werk en in interviews heeft ze uitgelegd dat hij haar ook kennis liet maken met andermans werk. Ze is dus met die kunstvorm opgegroeid. (Muziek speelt hoegenaamd geen rol en, … [Lees meer...] over(Mijn vader doodde mijn moeder.)
Het zachte, kwetsbare vlees
Een zomer met Manon Uphoff (4) Als je me maar laat schrijven laat een heel andere stem van Manon Uphoff horen dan haar literaire werk. Het boekje bestaat uit brieven die ze tussen september 2009 en augustus 2010 schreef aan een stervende vriend, haar collega-schrijver Herman Franke. Er staan ook wat brieven van Franke in, maar deze zijn kort en lijken vooral bedoeld omdat … [Lees meer...] overHet zachte, kwetsbare vlees
Een survivalpakket van mannelijkheid
Een zomer met Manon Uphoff (3) De spelers (2009) valt onder andere te lezen als een roman over de macht van de taal en de macht van het lichaam. Dat is soweiso een centraal thema in Manon Uphoffs werk: de kracht van het abstracte, lichaamloze woord, de sterkte van het concrete, warme lichaam. Maar nergens wordt het zo tot in detail uitgewerkt als in De spelers. Het boek … [Lees meer...] overEen survivalpakket van mannelijkheid
Ouders passen hun woorden aan hun kinderen aan
Dat mensen anders tegen kleine kinderen spreken, weet iedereen die in de buurt van een wieg haar oren open heeft gezet: mensen praten hoger, en langzamer en mogelijk ook duidelijker. Het is vermoedelijk een biologisch automatisme: het is vrijwel onmogelijk om tegen een klein kindje op dezelfde manier te praten als tegen een vijftigjarige. Er is een onderzoeksgebied dat … [Lees meer...] overOuders passen hun woorden aan hun kinderen aan
Ende bij den drollen int weer weghen
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (20) – Nu noch Nu noch is een van de bekendste kluchten uit de late middeleeuwen. Een man klaagt bij zijn buurman over zijn vrouw die altijd ruziemaakt. Wat moet hij doen? Zijn buurman zegt: je moet vanaf nu als ze iets zegt, alleen nog maar zeggen ‘nu noch’ . Dat doet de man, maar het leidt natuurlijk vooralsnog … [Lees meer...] overEnde bij den drollen int weer weghen
Zijn denken en communiceren hetzelfde?
Een van de vele discussies die de taalwetenschap al eeuwen splijt is die van de functie van taal. Dat de mens taal heeft, kost op zijn minst moeite – moeite om de taal te leren, moeite om de hersenen te pijnigen bij het zoeken van woorden, het plaatsen van die woorden in zinnen enzovoort. Waarom doen we dat? Er zijn twee belangrijke kampen: taal is om in te denken, en taal … [Lees meer...] overZijn denken en communiceren hetzelfde?
Sonja Barend kon Gerrit Komrij niet interviewen
Ik had net de mooie biografische deelstudie van Gerrit Komrij gelezen die Arie Pos heeft gepubliceerd (De wording van Komrij), toen op YouTube een oud interview (1993) met de schrijver verscheen, door Sonja Barend, naar aanleiding van het verschijnen van zijn roman Dubbelster. Sonja Barend is nu oud en wordt beschouwd als een eerbiedwaardig iemand, een voorbeeld van iemand … [Lees meer...] overSonja Barend kon Gerrit Komrij niet interviewen
Een houder die de harige kant van de borstel aan het zicht onttrekt
Een zomer met Manon Uphoff (2) Een redacteur moet veertien jaar geleden een bijzonder goed idee hebben gehad. In de verantwoording van haar essaybundel Het moet eten, ademhalen, slapen schrijft Manon Uphoff "Eind 2008 werd ik door Uitgeverij Contact benaderd met de vraag of ik geïnteresseerd zou zijn om persoonlijk commentaar te verzorgen bij wat de uitgeverij een reeks … [Lees meer...] overEen houder die de harige kant van de borstel aan het zicht onttrekt
Knap
Taal is gevoelig voor emoties. In het nieuwste nummer van Nederlandse Taalkunde laat de Groningse hoogleraar Nederlandse taalkunde Jack Hoeksema zien hoe psychologische theorieën licht kunnen werpen op sommige verschijnselen in het Nederlands. Het is een rijk artikel, ik haal er één verschijnsel uit. Dat betreft het bijwoord knap. Hoeksema vertelt dat je emoties kunt … [Lees meer...] overKnap
Nochtan moet emmer ghestorven sijn
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (18) – Egidius-lied Het bekendste Middelnederlandse lied is inmiddels waarschijnlijk het Egidius-lied, ons overgeleverd in het zogeheten Gruuthuse-handschrift en geschreven rond het jaar 1400 in Brugge. Dat het lied zo aanspreekt komt waarschijnlijk doordat het in betrekkelijk eenvoudige taal van een universele emotie … [Lees meer...] overNochtan moet emmer ghestorven sijn
