De Multatulileescursus (32) [dubbeldikke aflevering] Door Marc van Oostendorp - Nu we deze derde bundel Ideën uit hebben, wil ik zeggen: dit is Multatuli op zijn best. Als iemand mij vraagt, wat mijn lievelingsboek van deze schrijver is, zeg ik: de derde bundel Ideën. - Dat klinkt een beetje excentriek. Het is toch maar een stukje van een groter geheel. - Dat is achteraf het … [Lees meer...] overWie ’t betwyfelt, wordt veroordeeld tot het opzetten van ’n zwemschool voor jonge eenden
voordat de vangboot van helder weer uitvaart
Over het werk van b. zwaal Door Marc van Oostendorp "Beschouw jij jezelf als een oeuvrebouwer?" vroeg Arnoud van Adrichem van het literaire tijdschrift Parmentier in 2006 aan de dichter b. zwaal. "Ik bouw graag," antwoordde zwaar, "en voeg voortdurend dezelfde stenen toe, niet aan een kathedraal maar aan een dijk van een waterkering. Handgevormde stenen, omwille van hun … [Lees meer...] overvoordat de vangboot van helder weer uitvaart
Waarom zou je op de universiteit werken?
Door Marc van Oostendorp Voor de Franse filosoof Albert Camus was de belangrijkste vraag die de mens zich moest stellen waarom hij eigenlijk geen zelfmoord pleegt. Als het leven toch absurd is, waarom er dan geen einde aan gemaakt? Zo is de belangrijkste vraag in de carrière van de hedendaagse medewerker van een universiteit: waarom neem ik geen ontslag? Die vraag is … [Lees meer...] overWaarom zou je op de universiteit werken?
Ironie en samen naar een concert gaan
Door Marc van Oostendorp Een van de fascinerendste verschijnselen in de communicatie is ongetwijfeld de ironie. Het is typisch menselijk: ik geloof niet dat er diersoorten zijn die elkaar ironisch bejegenen, en kunstmatige intelligentie is er bij mijn weten ook nog niet aan toe. Het is alleen de vraag hoe je het gebruik van ironie precies moet begrijpen. De klassieke … [Lees meer...] overIronie en samen naar een concert gaan
In memoriam Wil Sterenborg (1923-2019)
Door Marc van Oostendorp Deze week overleed op 95-jarige leeftijd een ridder van het correcte Nederlands, de leeuw van het Tilburgs: Wil Sterenborg. Zijn naam zal niet heel veel mensen buiten Tilburg wat zeggen. Maar wie het nooit met hem aan de stok heeft gehad, heeft de afgelopen decennia waarschijnlijk nooit iets in het openbaar gezegd over taal. Sterenborg was volgens … [Lees meer...] overIn memoriam Wil Sterenborg (1923-2019)
Vegatariër, stadsdokter, patriot
Door Marc van Oostendorp De titel van het nieuwe boek van de Bossche patriottenkenner Jacques Baartmans is sober: Pieter van Schelle (1749-1792). Veelzijdig en verlicht. Hij dekt wel precies de inhoud, en wat voor inhoud! Er zijn mensen wiens leven je ook 250 jaar na dato nog inspireren. Pieter van Schelle was zo iemand: een man die zo'n beetje alle dingen die zijn tijd … [Lees meer...] overVegatariër, stadsdokter, patriot
Eersame lieve soen: een gemiste kans
Door Marc van Oostendorp Michiel Heusch was een Hamburgse jongeman uit een Antwerps geslacht. In 1664 en 1665 reisde hij net als iedereen uit zijn kringen naar Italië. Met zijn familie onderhield hij contact per brief; zijn eigen brieven zijn niet bewaard gebleven, maar enkele van de brieven die zijn familie aan de 'eersame, lieve soen' schreef, wel. Deze brief zijn nu … [Lees meer...] overEersame lieve soen: een gemiste kans
Niets doen, niet streven, is in stryd met de gehele Natuur
De Multatulileescursus (31) Door Marc van Oostendorp - Het is aan het begin van deze Derde bundel Ideën duidelijk dat Multatuli inmiddels besloten had om broodschrijver te worden. - Ja, een groot deel van de Ideën bestaat uit reflectie op het schrijverschap. - Of minstens even belangrijk: het redenaarschap. Daarover heeft hij eigenlijk nog meer te zeggen dan over het … [Lees meer...] overNiets doen, niet streven, is in stryd met de gehele Natuur
Het rare van de R
Door Marc van Oostendorp Wat is een r-klank? Dat is een van de onbeantwoorde vragen van de taalwetenschap. Een van de rare kanten van de r is dat hij op zoveel verschillende manieren gemaakt kan worden en op zoveel verschillende manieren klinkt. Dat geldt voor heel veel talen, maar het Nederlands is een uitmuntend voorbeeld: er zijn tientallen manieren om de klank te maken … [Lees meer...] overHet rare van de R
Wissels om
Door Marc van Oostendorp Ach ja, de commissie Van Rijn. Laten we het niet over de inhoud hebben, dat doen zij zelf immers ook niet. Laten we het eens alleen over de randverschijnselen hebben. Waarom heeft bijvoorbeeld een commissie die een rapport moet schrijven voor een minister een eigen website met een eigen URL (www.commissievanrijn.nl)? Wat is daar de bedoeling … [Lees meer...] overWissels om
Zijn sommige talen eenvoudiger dan andere?
Door Marc van Oostendorp Mijn kleine, doorgaans o zo gezellige hoekje van het wereldwijde computernetwerk dat het mogelijk maakt informatie te verspreiden of te zoeken en te e-mailen, is de laatste dagen in rep en roer over dit stukje dat de bekende Haïtiaans-Amerikaanse taalkundige Michel DeGraff schreef op een website ter ere van de negentigste verjaardag van de nǿg … [Lees meer...] overZijn sommige talen eenvoudiger dan andere?
Mijn behoeften lijken op die van Willem Alexander
Door Marc van Oostendorp Wie had ooit gedacht dat moeten een ding kon zijn? Jullie! Want je kent de uitdrukking "het heilig moeten" waarin moeten als zelfstandig naamwoord functioneert en je hebt er nooit een probleem mee gehad. In een mooi overzichtsartikel bespreekt de semanticus Frederike Moltmann het curieuze onderwerp van genominaliseerde modale … [Lees meer...] overMijn behoeften lijken op die van Willem Alexander
Beschouwing en betoog: Jeetje, wat een lastige vraag
Door Marc van Oostendorp Soms is het leven een waargebeurde aflevering van het Verwarwoordenboek. Dat gold in ieder geval voor degenen die afgelopen vrijdag het centraal eindexamen Nederlands voor vwo hebben gedaan. Over het algemeen was het, om te beginnen, in zijn soort een goed examen. Ik houd zoals bekend niet van de soort, maar waar je een aantal jaar geleden ook … [Lees meer...] overBeschouwing en betoog: Jeetje, wat een lastige vraag
Basta pasta!
Door Marc van Oostendorp Nene is vijf jaar, ze is geboren in Hongarije, en ze is net begonnen met Nederlands te leren. Dat is een behoorlijke opgave omdat ze niet alle mogelijkheden heeft gekregen om haar Hongaars net zo te ontwikkelen als een andere vijfjarige. Ze kan verschillende medeklinkers nog niet zeggen, zoals de l, de r, de j en de v (die in het Hongaars wel wat weg … [Lees meer...] overBasta pasta!
Geene meening is zoo ongerijmd, dat ze niet hare aanhangers heeft
De Multatulileescursus (30) Door Marc van Oostendorp - Dat 1870 was wel een wonderlijk jaar! - Ja, de Frans-Duitse oorlog! - Nee, ik bedoel in het leven van Multatuli. Vreemd genoeg schrijft hij in zijn brieven zelfs nooit over die oorlog. - En dan vind jij het desbetreffende jaar wonderlijk? - Dat bedoelde ik niet. Ik had er eerlijk gezegd niet eens bij stil gestaan dat … [Lees meer...] overGeene meening is zoo ongerijmd, dat ze niet hare aanhangers heeft
Centraal eindexamen Nederlands vwo 2019: mijn antwoorden
Door Marc van Oostendorp Zoals nu al een aantal jaar op rij heb ik vlak nadat het CE Nederlands vwo online kwam, zelf het examen gemaakt. Omdat er nog geen officieel correctievoorschrift is, zijn hier mijn antwoorden. Ik heb mijn best gedaan, maar kan niet garanderen dat alles goed is. De afgelopen jaren haalde ik gemiddeld ongeveer een 8. Eventueel commentaar (correcties) … [Lees meer...] overCentraal eindexamen Nederlands vwo 2019: mijn antwoorden
In een dialect glijden
Herinneringen van een taalgebruiker (4) Door Marc van Oostendorp Mijn jeugd bestaat uit twee stukken. In het eerste korte stukje (pakweg tot ik vijf was) woonde ik in Zuid-Holland. In het tweede, langere stuk woonde ik in Brabant. Wat kan ons dat schelen, zullen jullie zeggen. Maar omdat ik in deze onregelmatig verschijnende reeks nu eenmaal aan het graven ben naar mijn … [Lees meer...] overIn een dialect glijden
Terwijl het muziekje speelde, tekende het clowntje een ster
Door Marc van Oostendorp Er klinkt circusmuziek. Een clowntje komt op en doet verwoede pogingen een pot te sluiten. Voor de pot dicht is, houdt het muziekje op. Is nu de volgende zin een correcte beschrijving van deze situatie: Terwijl het muziekje speelde, sloot het clowntje de pot. Volwassen moedertaalsprekers van het Nederlands zeggen van niet. 'Het clowntje … [Lees meer...] overTerwijl het muziekje speelde, tekende het clowntje een ster
Wat is een woinactie?
Men komt eindelijk in actie in ons managershorrorfeuilleton De verleden tijd van lijken. Door Marc van Oostendorp "Maribella!" Wouter, de voormalig hoogleraar Financiële Letterkunde die eerst in een manager was veranderd en nu het HRM-beleid van de universiteit coördineerde, kwam binnen zonder te kloppen. Zijn opvolgster zat net te bladeren in de drukproeven voor haar nieuwe … [Lees meer...] overWat is een woinactie?
stom draaien de laatste woorden om de oude hete brij
Door Marc van Oostendorp "De Joodse sjacherige zwetsaard," schreef de grote dichter Lucebert, "heeft ons Nederduitsers erg, erg besmet, in plaats van een rustig kalm, langs stille grachten wandelende en in middags onbeschenen kamers peinzende stam, zijn we 136 een klap en kletsvolkje, een grote groep machtjoden geworden." Vorig jaar onthulde de biograaf Wim Hazeu deze … [Lees meer...] overstom draaien de laatste woorden om de oude hete brij
Talen zijn voor vrouwen
Door Marc van Oostendorp Waarom leren echte mannen geen vreemde talen? Over die wonderlijke vraag gaat een nieuw artikel in het tijdschrift Group Processes and Intergroup Relations. Althans, voor zover we willen aannemen dat Canadese echte mannen representatief zijn voor alle echte mannen én voor zover je een met allerlei empirisch onderzoek gestaafde verklaring dat echte … [Lees meer...] overTalen zijn voor vrouwen
Wij hebben iets meer noodig dan romantiek, cursiefletters, verdichtselen en holle klanken
De Multatulileesclub (29) Door Marc van Oostendorp - Die Maartje Janse, van wie we vandaag dat artikel lazen over Multatuli en de Maatschappij tot Nut van den Javaan, kennen jullie die? - Zeker! - Jij had toch ook een filmpje met haar gemaakt? - Ja, dat ging zelfs over dit onderzoek. - Maar wat ik zeggen wilde, wat schrijft die Janse briljant! … [Lees meer...] overWij hebben iets meer noodig dan romantiek, cursiefletters, verdichtselen en holle klanken
Nem slapen!
Door Marc van Oostendorp Nene is vijf jaar, ze is geboren in Hongarije, en ze is net begonnen met Nederlands te leren. Ze begint met woorden die ze nuttig vindt. Hoewel ze best begrijpt wie ik bedoel als ik hondje en poesje zeg, vindt ze die woorden te raar om te herhalen. Die beestjes heten immers kutya en cica, en iedereen die ze kent begrijpt wat ze bedoelt. Er is dus geen … [Lees meer...] overNem slapen!
Pittig
Door Marc van Oostendorp Het goede van het woord pittig is dat ik niets weet over de herkomst ervan. Ik gebruik het in twee betekenissen: 'gekruid' (het eten is pittig) en 'lastig' (die opgave is pittig). Ik weet dat je daarnaast ook nog over vrouwen kunt zeggen ('een pittig meisje'), maar ik kan me niet herinneren dat ik dat ooit heb gedaan. De … [Lees meer...] overPittig
Dikpraatjes en burgerwetenschap
Door Marc van Oostendorp Het is een minigenre, een gesprekvorm die over het algemeen al is afgelopen voor je met je ogen geknipperd hebt. Iemand zegt tegen iemand anders 'Ik voel me zo dik', of 'Geeft die broek me geen dikke kont?' en daar reageert de ander dan op ('Ben je een haartje betoeterd!'). Fat talk wordt het door de deskundigen genoemd; dikpraatjes. Het … [Lees meer...] overDikpraatjes en burgerwetenschap
