Reynaert is onontkoombaar, als personage en als tekst. Iedereen die zich met de Middelnederlandse literatuur heeft beziggehouden stuit wel eens op de nog altijd raadselachtige vos. Frits van Oostrom schreef al vroeg over de vos en zijn reputatie in Reynaert primair, hij gaf hem een hoofdrol in Stemmen op schrift en presenteert op de dag van zijn afscheid als hoogleraar een … [Lees meer...] overOver Reynaert – inleiding op een serie bijdragen
Artikel
De blinde fotograaf
Met de moed der wanhoop proberen de personages in de romans van Willem Frederik Hermans zich toegang te verschaffen tot de waarheid. Maar in het sadistische universum wordt die toegang hun steevast ontzegd. Bovendien: waarheid? Wat wij voor waarheid houden is hier niets anders dan de projectie van onze particuliere paranoïa. Gisteren lazen promovenda Sasha Richman en ik … [Lees meer...] overDe blinde fotograaf
Over de taal van het straatvoetbal van toen en nu
Je ziet bijna nergens meer jongetjes op straat voetballen, geen partijtjes op pleintjes, geen eindeloos oefenen op een blinde muur. In mijn jeugd, in de jaren vijftig, gebeurde dat in mijn geboortestad overal. Zo begon je met voetballen. Pas later ging je op een club. En dan bleef je daarnaast nog op straat voetballen. Dat straatvoetbal van toen is verdwenen. Het … [Lees meer...] overOver de taal van het straatvoetbal van toen en nu
mijn stukke, favoriete theemok
Waarom gedichten van Ruth Lasters lezen? Zoals klassieke pianisten na hun concert een jazzcafé induiken om ook nog eens te kunnen genieten van muziek, zo leest de taalkundige gedichten. De hele dag ben je alles aan het rationaliseren en bedenken, dan wil je je aan de randen van de dag ook nog wel vertreden. En omdat taal in al haar veelvormigheid en rijkheid het enige is … [Lees meer...] overmijn stukke, favoriete theemok
Fokke & Sukke zijn van een andere tijd
‘Afkeerige schetz van den boer’ door Jacob Eduard de Witte
In 1791 gooide Jacob Eduard de Witte Junior de knuppel in een Brabants hoenderhok. In het eerste deel van zijn Dichtkundige en Prozaische Mengelschriften nam hij een ‘Vertoog’ op, ‘over den staat des Landmans in de Majorije van ’s Bosch’. Het ‘Vertoog’ telde zes bladzijden. In zijn ‘Voorbericht’ noemde hij als zijn woonplaats ‘Heesch, in de Majorye van ’s Bosch’. … [Lees meer...] over‘Afkeerige schetz van den boer’ door Jacob Eduard de Witte
“Diepe zakken” en de positie van de gebruiker van die uitdrukking
Het kan anderen net zo vergaan zijn, tijdens de Coronacrisis dook voor het eerst bewust geregistreerd de uitdrukking met diepe zakken op. Tijdens corona stelde premier Rutte ons (althans bedrijven en de daarmee verbonden mensen met banen) op de wekelijkse persconferentie van 18 december 2020 gerust, door te spreken van de in Nederland aanwezige veerkracht (geciteerd naar de … [Lees meer...] over“Diepe zakken” en de positie van de gebruiker van die uitdrukking
Lof van de meertaligheid
Geachte collega's, Hoeveel talen hebt u vandaag gesproken? Ik hoop voor u dat het er in ieder geval meer zijn geweest dan twee. Ja, ik weet wel: ik ben hoogleraar bij de afdeling Nederlands aan deze universiteit en velen zullen denken dat ik daarom hier sta als een strijder voor de moedertaal van de meeste mensen die hier geboren zijn. Dat ik dus wel heel tevreden zal … [Lees meer...] overLof van de meertaligheid
Nog weer eens stijl, nogmaals beeldspraak (II)
Nu ik Niets is gelogen (2019) van Sacha Bronwasser aan het herlezen ben (omdat de roman nogal intrigerend is qua thema en vertelling), zie ik dat ik bij de eerste lezing waarschijnlijk niet zomaar over een vergelijking struikelde, maar dat dat mede gebeurde doordat er vlak daarvoor al een vreemde beeldspraak staat; daar had ik overheen gelezen, nieuwsgierig … [Lees meer...] overNog weer eens stijl, nogmaals beeldspraak (II)
Het is ‘een bank’, echtgenoot!
Wie hem voor het eerst hoort praten, kan hem niet altijd geografisch lokaliseren. Een best neutrale accentkleur heeft hij, die echtgenoot van me. Experts ter zake vinden meestal slechts enig houvast in zijn regressieve assimilatie. Hij kan zich immers niet van de drang weerhouden om stemhebbendheid van een medeklinker ook op de voorafgaande door te voeren. Da’s mooi klinkt uit … [Lees meer...] overHet is ‘een bank’, echtgenoot!
Kinderen van anderhalf weten wat een vraag is
Een van de vele, vele dingen die je weet als spreker van het Nederlands, is het verschil tussen de volgende twee zinnen: De eerste zin heeft een licht andere vorm dan de tweede – de persoonsvorm staat ergens anders. Hij heeft ook een andere betekenis: de eerste is een bewering en de tweede een vraag. Ja, allemaal nogal wiedes, maar stel je voor dat je dit allemaal moet … [Lees meer...] overKinderen van anderhalf weten wat een vraag is
Herenlandloper en levensgenieter
van Mézel naar Castellane. In de sporen van Belcampo (1) Als Belcampo (Herman Pieter Schönfeld Wichers, 1902-1990) in juni 1928 als jurist is afgestudeerd, dringt zijn vader, notaris in Rijssen, er bij hem op aan aansluitend de driejarige studie notarieel recht te doen. Na een innerlijke strijd van jaren tussen studeren, kantoorbaantjes, zakken en herkansen versus … [Lees meer...] overHerenlandloper en levensgenieter
Kou klinkt in, ze dringt door naden
Over Wiel Kusters, Morgen wordt het voor iedereen maandag Het lijkt mij niet zo vreemd dat veel schrijversbiografieën meer aandacht schenken aan de vroege dan aan de late jaren van een auteur. Uit welke grondstoffen is het werk van een belangrijke kunstenaar ontsproten? Welke gebeurtenissen en ervaringen hebben de schrijver gevormd? Zijn in het vroegste werk - voor de … [Lees meer...] overKou klinkt in, ze dringt door naden
Biks
Een paardenmeisje vertelt in de krant: ‘Terwijl Tess helpt bij de les, gaan Florine en ik bixen. Met een karretje, volgeladen met brokken die op samengeperste korrels hout lijken, gaan we alle stallen af. De paarden happen de bix direct uit mijn handen.’ Een ander zegt: ‘Ze lieten hun biks staan, dan weet je dat er iets loos is’. Iedereen met een … [Lees meer...] overBiks
“Wel even tekenen voor ommekomst, ja!”
Hedendaagse talige evolutie in de Tweede Kamer Taal ontwikkelt zich,- is er een opener deur? Over het taalveranderingsgeval ommekomst schreef ik diverse malen op mijn eigen blog, bovendien maakte ik er in 2018 een lemma van in dat prachtige Binnenhofse woordenboek Dat gezegd hebbend en iets minder neutraal maar wel met mijn instemming werd ik er in … [Lees meer...] over“Wel even tekenen voor ommekomst, ja!”
Het Duivels Narratief
Over Koudvuur en het schrijverschap van Manon Uphoff Dit is de tekst van een lezing die Lenny Vos gaf op 19 april 2023 in de openbare bibliotheek in Nijmegen, in het kader van een reeks lezingen over het werk van Manon Uphoff. In het voorjaar van 2023 wordt de lezingenserie Letteren in de stad gewijd aan het oeuvre van Manon Uphoff. In deze lezing bespreek ik haar … [Lees meer...] overHet Duivels Narratief
Vlamsch of Nederlands in Frankrijk?
Het artikel dat de Vlaamse journaliste Jolien De Bouw voor het nieuwe nummer van Septentrion schreef is een toonbeeld van goede journalistiek. Septentrion is het (toch al prachtige) Franstalige blad dat wordt uitgegeven door de lage landen (De Bouwers artikel staat ook online). Normaliter gaat dat blad over de cultuur in Nederland en Vlaanderen, maar deze keer is een belangrijk … [Lees meer...] overVlamsch of Nederlands in Frankrijk?
Schrijfstijl x historische letterkunde: schrijven over Brandaan
Dit is het derde deel in een vierluik over De reis van Sint Brandaan. Lees hier deel 1 en deel 2. De lessenreeks over Brandaan was klaar, de presentaties waren achter de rug, maar ik had behoefte aan een creatieve afronding waarin leerlingen hun ervaringen met de tekst konden verwerken. In het ‘Poetry therapy model’, dat ik ken via workshops van … [Lees meer...] overSchrijfstijl x historische letterkunde: schrijven over Brandaan
Nog weer eens stijl, nu een vergelijking
Begonnen aan Niets is gelogen (e-boek, Ambo-Anthos, 2019), het debuut van Sascha Bronwasser, omdat haar tweede roman, Luister (2022), me goed was bevallen. En ik had weer nood aan iets goeds, want na bladzijdenlanggerekt gapen was ik in slaap gesukkeld bij het boekenweekgeschenk van 2023, De eerlijke vinder, waarin Lise Spit een negen- of tien-jarig … [Lees meer...] overNog weer eens stijl, nu een vergelijking
Gorter bij Reve
“Ik heb altijd een verwantschap met hem gevoeld, in die dorst naar het bereiken van de grens van het zegbare, in die afkeer, bij hem, om te estetiseren, en vooral in zijn gave, dat hij nooit clichés gebruikte.” Dat schrijft Gerard Reve in een van zijn eerste brieven aan Josine en Lennie Meyer. Het is maart 1963. Aanleiding voor de brief was een artikel in het nummer … [Lees meer...] overGorter bij Reve
Limonette, de tweede kwaliteit limonade
Achter het achtervoegsel 29 In de zesde aflevering van deze rubriek (juni 2021) dook Cefas van Rossem in de wereld van likorette, een ‘zoete likeurachtige drank’. Het achtervoegsel -ette geeft in dat woord aan dat de alcoholhoudende drank wel lijkt op likeur maar het vanwege een gering alcoholpercentage niet zo mag heten. In deze aflevering zijn we van de blauwe … [Lees meer...] overLimonette, de tweede kwaliteit limonade
Een bibliotheek is een plaats voor mensen
Mira Feticu is een auteur van de liefde – voor het Nederlands in haar vorige boek, dat dan ook Liefdesverklaring aan de Nederlandse taal heet, en nu voor het Nederlands in een nieuw boek Geheugen, geschiedenis, beschaving dat als ondertitel heeft Lofzang op de bibliotheek. Feticu heeft jarenlang in een bibliotheek gewerkt, die van Den Haag. Haar lofzang is niet … [Lees meer...] overEen bibliotheek is een plaats voor mensen
“Pfeffer im Hintern”
W.F. Hermans’ Onder Professoren soms leesbaarder met behulp van Unter Professoren Het is de moeite waard (ja zelfs léuk) om een roman als Onder Professoren te leggen naast de Duitse overzetting Unter Professoren (Diogenes, Zürich van de hand van Helga van Beuningen en Barbara Heller). Het verscheen overigens pas in 1986, elf jaar na het Nederlandse … [Lees meer...] over“Pfeffer im Hintern”
Van Ostaijen deed nooit zomaar wat
Waarom Matthijs de Ridders biografie van Paul van Ostaijen zo goed is Terwijl er in het Nederlands nauwelijks nog boeken voor een algemeen publiek verschijnen over literatuur, bloeit de schrijversbiografie. Over het werk van schrijvers willen de mensen – in ieder geval volgens de uitgevers – niet meer lezen, maar hun levens! Ja, daar wordt kennelijk van gesmuld. Wie als … [Lees meer...] overVan Ostaijen deed nooit zomaar wat
Wat opnieuw niet wordt gezegd
Wat te doen op de Dag van de Arbeid, hier in België ook wel Feest van de Arbeid geheten? Ik zocht mijn 1 meiheil bij Jacob Groot. Zijn recentste, weer wonderschoon verzorgde bundel Lichttabletten (2023) biedt namelijk een lange en gestage kuur, onder meer met dit pilletje: Dichtklappen. Zwijgenals het sluitstuk van segregatiein de economische natie van … [Lees meer...] overWat opnieuw niet wordt gezegd
