Het Couranten Corpus met zeventiende-eeuwse kranten dat dankzij vrijwilligers is gedigitaliseerd, is een taalkundige Fundgrube. De kranten vormden het eerste massamedium, en ze werden veel gelezen. Een intrigerende vraag is of uitgevers in deze periode, net als nu, rekening hielden met hun publiek. Kozen zij voor eenvoudig en begrijpelijk taalgebruik? Op basis van de vele … [Lees meer...] overHet taalregister van de oudste Nederlandstalige kranten
Artikel
Op welke manieren verschillen talen van elkaar?
Wat iedereen moet weten over taal (22) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier op een rijtje. Menselijke talen lijken in sommige opzichten op elkaar (daarover gaat vraag 23), maar ze verschillen … [Lees meer...] overOp welke manieren verschillen talen van elkaar?
De dag dat het tijdschrift zijn oprichter overleefde
Er zijn maar weinig mensen die ik een eeuwig leven zou toewensen, maar Ben Salemans is er een van. Ik ken hem al vanaf 1976, toen wij jaargenoten waren bij de opleiding Nederlands in Nijmegen, en in het derde jaar kennismaakten met het keuzevak Computerlinguïstiek, dat voor een groot deel uit een heuse programmeercursus bestond. Met een klein clubje neerlandici wekelijks naar … [Lees meer...] overDe dag dat het tijdschrift zijn oprichter overleefde
Herinneringen aan Ben Salemans
Gisterenavond vlak voor middernacht zag ik op de groepsapp van neerlandistiek het bericht verschijnen dat Ben Salemans plotseling overleden was. Het werd verstuurd door zijn tweelingbroer Frank, die daarvoor Bens telefoon gebruikte. Toen ik in 1992 na mijn eerste serie hoornvliestransplantaties weer de werkvloer van het PCHoofthuis betrad, werd ik … [Lees meer...] overHerinneringen aan Ben Salemans
Ben
Ben Salemans is dit weekeinde plotseling overleden. Wat erg. Hij was een gedreven mens, iemand die heel veel heeft betekend voor de neerlandistiek, en dan met name voor dit tijdschrift. Hij richtte het in 1992 op. Hij werkte aan de toenmalige Katholieke Universiteit Nijmegen en medewerkers van de universiteiten kregen de mogelijkheid iets nieuws te doen met internet: via … [Lees meer...] overBen
Groslijst: Seppe Decubber, Romeo & Juliet lezen
‘A story more of woe’ There never was a story more of woe than that of Juliet and Romeo. Nooit was er een verhaal zo vol verdriet als dit van Juliet en Romeo. Je leest het op p. 29 van Romeo & Juliet lezen, het debuut van Seppe Decubber. De titel duwt het al in je gezicht, en ook in het boek zelf wordt snel duidelijk: de oerklassieker van Shakespeare speelt een … [Lees meer...] overGroslijst: Seppe Decubber, Romeo & Juliet lezen
Etymologica: Proto-Indo-Europees: De Ultieme Leeswijzer
Hoe lees je in hemelsnaam een woord als *dʰugh₂tḗr Ik heb het hier vaak over het Proto-Indo-Europees (PIE). Dat is de gemeenschappelijke voorouder van het Nederlands, Latijn, Grieks, Russisch, Iers, Perzisch, Sanskriet, en nog een hoop andere talen. Het PIE is nooit op schrift gesteld en bestaat dus alleen als taalkundige reconstructie – een wetenschappelijk … [Lees meer...] overEtymologica: Proto-Indo-Europees: De Ultieme Leeswijzer
Is taalverandering hetzelfde als taalverloedering?
Wat iedereen moet weten over taal (21) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier deze weken op een rijtje. Is er sprake van taalverloedering op enig moment in de geschiedenis? Bijvoorbeeld nu? Ik … [Lees meer...] overIs taalverandering hetzelfde als taalverloedering?
Over moraalridderschap
In een grappig stukje lijstte Ewoud Sanders woorden op, besteed aan de terugtreding van het voltallige NSC-smaldeel uit het demissionaire kabinet. Hij lichtte er één speciaal toe: ‘shitshow’. Inderdaad een bijzonder woord dat bijdetijds klinkt. Het past misschien bij de toffe mengtaal waarin Tom Lanoye zijn geactualiseerde Reynaert de vos liet denken. … [Lees meer...] overOver moraalridderschap
Kunstenaarsroman
De kunstenaarsroman komt eraan! Het Huis van het Boek in Den Haag heeft vanaf eind van deze maand een tentoonstelling met 678 van dat soort romans. News from Nowhere, heet de tentoonstelling, naar de gelijknamige roman van William Morris (1834-1896), die de eerste vertegenwoordiger van het genre zou zijn geweest. Een kunstenaarsroman? Wat is dat nu weer voor woord? Het … [Lees meer...] overKunstenaarsroman
Groslijst: Jan Wester, Koeman
Limos is een klootzak. Dit creatuur uit de Griekse mythologie, de verpersoonlijking van de honger, heeft zich, al dan niet door haarzelf daartoe opgeroepen, aangediend als metgezel, nee, als plaaggeest van Anne Nagel. Hij, nee zij, nee het, is, nadat ze het is tegengekomen in een schoolboek, figuurlijk op haar rug gesprongen en gaat niet meer weg. Limos helpt deze … [Lees meer...] overGroslijst: Jan Wester, Koeman
Kale spin
Deze week promoveerde Renske van Dillen aan de Universiteit van Tilburg op haar fraaie proefschrift 'Bevrijd van taal alleen. De wisselwerking tussen poëzie en beeldend werk in het oeuvre van Chris J. van Geel (1917-1974)', geschreven onder begeleiding van collega's Sander Bax en Siebe Bluijs. Het was een boeiende bijeenkomst over de tekeningen, objecten en gedichten van een … [Lees meer...] overKale spin
Zo mooie bloemen
Als mensen vragen "jij bent neerlandicus, hè?", ga ik altijd even beter zitten. Want wie weet wat voorr onthullingen je dan worden gedaan. Vooral als de volgende zin begint met "Wat vind jij nou van..." Deze keer was het raak. De collega – geen neerlandicus – keek me even onderzoekend aan. "Zo mooie bloemen", zei ze toen. "Zo mooie bloemen?" "Ja, dat hoor je steeds … [Lees meer...] overZo mooie bloemen
Tomaat
Ik moet ’t nodig eens hebben over de tomaat en z’n namen. Want als er één groente is waar ik veel plezier aan beleef, dan is ’t de tomaat wel. Tot nu toe gelukkig nog geen last gehad van de gevreesde waterschimmel phytophthora. Wat een woord trouwens. Waarom schrijven we dat niet als fitoftera? Dan blijft ’t toch nog moeilijk genoeg om uit te spreken. ’t Is een woord van … [Lees meer...] overTomaat
Wat is het verschil tussen het leren van een eerste taal en het leren van andere talen?
Wat iedereen moet weten over taal (20) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier deze weken op een rijtje. Het is lastiger dan het lijkt om de 'eerste taal' en 'andere talen' van elkaar te … [Lees meer...] overWat is het verschil tussen het leren van een eerste taal en het leren van andere talen?
Groslijst: Rik Zaal, Het land van Hrabal
In Echte landen is het geweten eigenlijk geworden tot iets onbestaanbaars, tot een luxeproduct. In zijn roman Het land van Hrabal neemt Rik Zaal een duik in het Praagse leven onder Sovjetregime. De hoofdpersonage Hendrik Terpstra is een schrijver met manische alzheimer, een zelfbedacht ziektebeeld, die middels krantenartikelen, dagboekfragmenten en fictie terugblikt op zijn … [Lees meer...] overGroslijst: Rik Zaal, Het land van Hrabal
Speciale speciaalzaken
Achter het Achtervoegsel 57 Groente, vlees, vis en brood: lekkerbeten en slikkermikken weten dat je voor kwaliteit naar een speciaalzaak moet gaan. Toch kiezen veel consumenten voor het gemak en de lagere prijs van een supermarkt. Kleine middenstanders stellen alles in het werk om klanten terug te winnen én te behouden. Taal blijkt daarbij een niet te onderschatten rol te … [Lees meer...] overSpeciale speciaalzaken
‘Wees wijs, denk na, denk breed, denk groot’
Het allerlaatste boek van Harrie Geelen (1939-2025) Harrie Geelen overleed op 30 augustus, een paar dagen voor zijn laatste boek De zaak Reinaerd Vos gepubliceerd wordt. Nooit zullen we horen hoe hij zijn vertaling van de Van den vos Reynaerde voordroeg, met zijn huppeltjes en zijn ritmische variaties. Het was iets waar ik me erg op verheugd had. Een half jaar geleden … [Lees meer...] over‘Wees wijs, denk na, denk breed, denk groot’
Wat betekent het om een taal te kennen of spreken?
Wat iedereen moet weten over taal (19) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier op een rijtje. De oorspronkelijke vraag in de Taalcanon is what does it mean to know a language. In het Nederlands … [Lees meer...] overWat betekent het om een taal te kennen of spreken?
Antisemitisme ontward
Meer dan de geschiedenis van een woord Sinds de Hamas-aanval op Israël van 7 oktober 2023 is de aandacht voor antisemitisme spectaculair gestegen. In het jaar daarvoor publiceerden Nederlandse nieuwsmedia bijna 3.000 stukken die het woord ‘antisemitisme’ bevatten. In het jaar erna waren dat er meer dan 8.500 (data uit Nexis Uni). Antisemitische incidenten laten zich minder … [Lees meer...] overAntisemitisme ontward
Welke andere talen zijn verwant aan je eerste taal/talen?
Wat iedereen moet weten over taal (18) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier op een rijtje. Het is niet heel lastig om vast te stellen dat er zoiets bestaat als verwantschap tussen talen. Ook … [Lees meer...] overWelke andere talen zijn verwant aan je eerste taal/talen?
Groslijst: Mira Aluç, Sprokkelaars
Het is in mijn ogen altijd een goed teken als je, dagen nadat je een boek uit hebt, nog met een positief gevoel terugdenkt aan de personages, aan indrukken die je zijn bijgebleven. Zo’n boek is Sprokkelaars. De roman gaat over Jong, net afgestudeerd en stuurloos tegenover de grotemensenwereld die zich daardoor voor hem opent. Jong is een eenzame figuur: hij voelt zich los van … [Lees meer...] overGroslijst: Mira Aluç, Sprokkelaars
Gestrikt
Nog niet heel lang ben ik geabonneerd op Filosofie Magazine maar het genoegen dat ik eraan beleef is al groot. Een helder, steeds verrassend en ook leerzaam periodiek. In het jongste nummer (8, jaargang 2025) trof me de rubriek ‘Hetzelfde anders’ (p. 81) in het bijzonder. Ik wil er graag op reageren, omdat vooral de tekst mij aan het denken zette. En met de tekst … [Lees meer...] overGestrikt
Wat is de relatie tussen taal en cultuur?
Wat iedereen moet weten over taal (17) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier deze weken op een rijtje. Taal en cultuur zijn nauw met elkaar verweven. In ieder geval voor een deel is iedere taal … [Lees meer...] overWat is de relatie tussen taal en cultuur?
Etymologica: Waarom ‘female’ niets met ‘male’ te maken heeft
En waarmee het dan wel te maken heeft Het Engelse female heeft niets met het Engelse male te maken. Sterker nog: female moet je opsplitsen in fem- en -ale. Female is namelijk door de Engelsen ontleend aan het Oudfranse femele. En dat is weer ontstaan uit het Latijnse fēmella (‘meisje’), de verkleinde … [Lees meer...] overEtymologica: Waarom ‘female’ niets met ‘male’ te maken heeft
