Het jaar is 1427 wanneer Arnold, hertog van Gelre, een stuk bos op de Veluwe afstaat aan zijn leenman Udo de Boze, heer van Kernhem. Dit bos heet dan de Zijsselt, nu de Sijsselt of Sysselt, een naam die met woorden voor toverkunst te verbinden is. Een kleine geschiedenis Heden staat de Sysselt (ter plekke uitgesproken als Sieselt) op de hoge grond … [Lees meer...] overEtymologica: De geheimzinnige Veluwse bosnaam Sysselt
Artikel
Het raadsel Anjet Daanje
50 jaar oud is het begrip anxiety of influence nu, invloedsangst. De Amerikaanse criticus Harold Bloom muntte het in 1973 om een voortduwende stroom in de letterkunde te beschrijven: iedere schrijver is weer op zoek naar een eigen stem en moet daarom in gevecht treden met de voorgangers die hem tegelijkertijd een traditie hebben geschonken waarop die voortbouwen kan. Bloom … [Lees meer...] overHet raadsel Anjet Daanje
Over de bijnamen van Jan Ceulemans
In zijn biografie getiteld Recht in de ogen (opgetekend door door Rudy Nuijens) vertelt de Belgische oud-international Jan Ceulemans dat hij in zijn periode bij Lierse zijn eerste bijnaam kreeg: 'Caje': Die kwam van Walter Geboers, een journalist van Het Laatste Nieuws die vooral de Antwerpse ploegen volgde. Hij heeft "Kazze"vervormd tot "Caje". Mijn grootvader had … [Lees meer...] overOver de bijnamen van Jan Ceulemans
Bologna
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (4.4) Jan studeerde in 1977 af als “licentiaat in de Germaanse filologie”. Eline startte in 2003 aan dezelfde opleiding en studeerde in 2007 af als “licentiaat in de Taal- en Letterkunde: Germaanse talen (Master)”. De toevoeging tussen haakjes was een overgangsmaatregel voor haar speciale lichting: de laatste germanisten. … [Lees meer...] overBologna
Het eerste kwart: Peter Verhelst, Memoires van een luipaard
Memoires van een luipaard vertelt het verhaal van een obsessie. Degene die aan het woord is, is zo geobsedeerd met tekenen dat zelfs als het niet mogelijk is om een pen op papier te zetten – omdat diens ouders dat verbieden, bang voor de obsessie – doorgaat met tekenen met diens vinger op het lichaam van zichzelf of dat van anderen. Iemand die een relatie begint, en dan zo … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Peter Verhelst, Memoires van een luipaard
Gedicht dat zich Jan Hanlo herinnert
Het merkwaardige van het gedichtis dat het verhoord wordtook als het niets vraagttot niemand zich richt Nog niet geschrevenwerd het door de pen gelezenen voor afloop en uitlegnaar zichzelf verwezen Misschien dat jan hanlomijn gedicht daaromop zijn kop hieldtoen hij had gezegddat hij het wilde zien Ik denk dat hij zijn eigen luidste versop de muur heeft geschrevende … [Lees meer...] overGedicht dat zich Jan Hanlo herinnert
Van hier tot Tokio – Facetten (iii)
Het is een sport om de oudste bewijsplaats vinden van van hier tot Tokio. En zoals het bij sporten als hardlopen, hoogspringen en gewichtheffen geldt (voorbeelden van het Olympische trio citius, altius, fortius) dat er altijd wel weer iemand sneller is, hoger kan of meer tillen, zo is het ook goed mogelijk dat iemand overbóden wordt als hij zoals ik hier beweer dat … [Lees meer...] overVan hier tot Tokio – Facetten (iii)
Boustrofedon heeft de toekomst
In de Utrechtse binnenstad ligt een prachtige tuin, de Oude Hortus. In die tuin zag ik onlangs aan de rand van een grote vijver een bijzondere steen liggen. Ik stond daar tussen de irissen en boog voorover om met mijn hand een wak in het kroos te maken. Ik wist dat ik mijzelf hiermee in levensgevaar bracht. Tenslotte ben ik bekend met het oude epos over een meisje dat in het … [Lees meer...] overBoustrofedon heeft de toekomst
Steun ScienceGuide
ScienceGuide is de allerbeste journalistieke bron over het hoger onderwijs. We hebben kritische journalistiek vooral de komende tijd hard nodig. Er zijn alle tekenen dat een nieuwe regering – eigenlijk onafhankelijk van de politieke kleur – zal willen snijden in het hoger onderwijs, en dat gebeurt over het algemeen, leert de ervaring op een weinig transparante manier. … [Lees meer...] overSteun ScienceGuide
Rijnsburg en Spinoza
Kort geleden voerde het toeval mij weer naar Rijnsburg. Het is een dorp dat mij altijd heeft gefascineerd. Toen ik nog op de middelbare school zat, ging ik daar, op de fiets vanuit Leiden, het Spinozahuisje bezoeken. Nu moest ik er, bijna zestig jaar later, zijn vanwege een medische keuring voor mijn rijbewijs. Omdat ik een half uur te vroeg was, kon ik de ruïnes van het … [Lees meer...] overRijnsburg en Spinoza
De mens in de machine
De versmelting van mens en machine in Fabriekskinderen van J.J. Cremer Fabriekskinderen van J.J. Cremer werd in 1863 geschreven als voordracht en in 1878 uiteindelijk als novelle gepubliceerd. Zijn voordrachten hadden succes en leidden uiteindelijk tot een wet ter verbetering van de omstandigheden van kinderarbeid in 1874. In Fabriekskinderen schetst Cremer een onthutsend … [Lees meer...] overDe mens in de machine
Englisch oder Niederländisch?
Sprachpolitik und Streit in den Niederlanden Text eines in Leipzig gehaltenen Vortrags Wir leben in interessanten Zeiten, was die Sprachpolitik betrifft. Noch nie zuvor war eine Sprache weltweit so stark verbreitet, in allen Lebensbereichen und in so vielen Regionen der Welt. Sprachen wie Latein oder Französisch waren in der Vergangenheit "internationale" Sprachen, aber … [Lees meer...] overEnglisch oder Niederländisch?
Ophelia’s vierhonderdeenentachtig woorden
Vierhonderdeenentachtig woorden schoon aan de haak legde W. Shakespeare zijn Ophelia in de mond en met deze vierhonderdeenentachtig woorden schreef Paul Griffiths vorig jaar een roman (let me go on) die zich laat lezen als een vervolg op haar ontijdige verscheiden door de zelfgekozen verdrinkingsdood in het stuk. Op haar tocht door het hiernamaals wordt Ophelia (O. geheten) … [Lees meer...] overOphelia’s vierhonderdeenentachtig woorden
Gebeurtenissen in de taal
Van alle taalkundige subdisciplines heeft de semantiek, de studie van betekenis, de duidelijkste overlap met de filosofie. Vandaar dat semantici af en toe hoofdstukken schrijven in filosofische handboeken en pakweg sociolinguïsten of fonetici niet. Tegelijkertijd gaat de semantiek ook over een van de aspecten van de taal die zich het lastigst wetenschappelijk laat bestuderen: … [Lees meer...] overGebeurtenissen in de taal
Hoe sit it no krekt: Frysk yn it spesjaal ûnderwiis
Op dit stuit wurdt wurke oan de nije Bestjoersôfspraak Fryske taal en kultuer 2024-2028 (BFTK). De foarige edysje is jildich fan 2019 oant 2023 (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties & Provinsje Fryslân, 2018). Neffens de ‘âlde’ BFTK is in útgongspunt dat it Ryk en Provinsje der tegearre op lange termyn foar soargje dat op alle ûnderwiisnivo’s en yn de … [Lees meer...] overHoe sit it no krekt: Frysk yn it spesjaal ûnderwiis
Van hier tot Tokio (2)
Uit de Reynaert-editie van Van Helten van 1887: Reynaert, hout huwen mont van desen,Ende sijts seker ende ghewes:Haddic al thonich, dat nu esTusschen hier ende Portugale,Ic haet alleene up te male Alle honing van hier tot Portugal: is dat het land van die naam of de Zuid-Hollandse plaats Poortugaal? In beide gevallen is het een enorme hoeveelheid zoetigheid die (solo!) … [Lees meer...] overVan hier tot Tokio (2)
‘zijn we vergeten dat uit zwarte ogen er honderd groeien’
De ontdekking in het nieuwe nummer van Het Liegend Konijn is voor mij deze keer de dichteres Lieke Gorter. Er zijn onder de jongere dichters (Gorter is geboren in 1989) geloof ik, buiten spoken word, twee stromingen te onderscheiden: er zijn dichters die politieke gedichten schrijven, over het klimaat bijvoorbeeld, over vluchtelingen, en er zijn dichters die zich vooral richten … [Lees meer...] over‘zijn we vergeten dat uit zwarte ogen er honderd groeien’
Van hier tot Tokio – Facetten (i)
Het is de twaalfde april 1988 als de Eerste Kamer de Defensiebegroting van 1988 behandelt. Is dat laat in het tweede kwartaal van het begrotingsjaar zelf? In ieder geval is Marie-Louise Tiesinga-Autsema (D66) er vroeg bij als zij volgens de Handelingen dit zegt: “In de Defensiekrant van 4 april 1987 stond vermeld dat er binnen Defensie een werkgroep zou komen die het … [Lees meer...] overVan hier tot Tokio – Facetten (i)
Etymologica: Altena, een toponiem verklaard
Met medewerking van Hans Scherff en Jan de Jong Altena in Noord-Brabant. Een naam waarover veel onduidelijkheid en verwarring is. In de volksmond zou de naam aangeven dat het kasteel Altena (daarover later meer) al te nabij Slot Loevestein (bij Gorinchem en Woudrichem) lag. Als men zich realiseert dat de naam Altena zeker al in 1143 voorkomt en het slot Loevestein pas vanaf … [Lees meer...] overEtymologica: Altena, een toponiem verklaard
Leve de spreektaal
Altijd fijn, natuurlijk, als de krant opkomt voor taal en cultuur, zoals NRC dat vrijdag deed voor het Fries, en ook een beetje voor het Nederlands. De krant steunde daarmee een advies van de KNAW dat vorige week verscheen en waarin werd gesteld dat de Nederlandse overheid moet garanderen dat er minstens één universitaire opleiding Fries overeind moest blijven – zoals een … [Lees meer...] overLeve de spreektaal
Een kaper op de kust
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (4.3) In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In dit vierde luik van de reeks bekijken ze de positie van het Engels in het hoger onderwijs. Waar … [Lees meer...] overEen kaper op de kust
Het eerste kwart: Margriet de Moor, Kreutzersonate
"Criticus zijn is pleiter zijn", zegt de verteller in Margriet de Moors Kreutzersonate (2001). Over Marius van Vlooten, die muziekcriticus is, zegt hij: Hij pleitte voor muziek van zijn eigen tijd omdat die het het meest nodig had, maar maakte in zijn hart geen onderscheid tussen toen en nu. De verteller komt Van Vlooten tegen op een vliegveld. Ze reizen samen naar … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Margriet de Moor, Kreutzersonate
Lepel, mes en vork
Vrouw Lepel en heer Meslazen elkaar de les.Sprak Lepel, vol van stress:‘Ach Mes, word toch eens wijzer,je bent een prul van ijzer!’ Maar leep sprak Mes tot Lepel:‘Jij mutsje zonder klepel,als ik niet altijd naast je lagzei niemands mond je nog gedag.Want ík heet Steeltje Repel. Heer Vork hoorde dit aanen dacht: ’k moet hier vandaan.’k Zal trouwen met mijzelfof dapper tot … [Lees meer...] overLepel, mes en vork
Weinig weten, veel vinden
Instrumenten en standaardwerken van de frisistiek voor onderzoek en onderwijs van neerlandici en anderen* * Ik wil Siebren Dyk en Willem Visser bedanken voor hun nuttig commentaar op dit artikel. Resterende fouten zijn uiteraard voor mijn rekening. Een belangrijk verschil tussen frisisten en neerlandici is dat frisisten beter op de hoogte zijn van de neerlandistiek … [Lees meer...] overWeinig weten, veel vinden
Taecke J. Botke, een overlever
Of schrijvende tandartsen dik gezaaid zijn weet ik niet. Maastricht heeft er in de twintigste eeuw minstens twee gekend: Jef Heydendael (1915-1999) en Taecke Jitze Botke (1901-1990). Dat ontdekte ik toen ik materiaal verzamelde voor het ‘oorlogshoofdstuk’ in de Geschiedenis van de literatuur in Limburg. Het was Fred Cammaert, geschiedschrijver van de georganiseerde … [Lees meer...] overTaecke J. Botke, een overlever