Kunnen we zeggen dat we taal begrijpen als we het fenomeen tegen jezelf praten niet in kaart hebben gebracht? Kinderen over de hele wereld doen het, en volwassenen vermoedelijk ook, zij het vooral als er niemand bij is. Het is een wonderlijk verschijnsel, dat laat zien hoe belangrijk taal voor de mens is. Zelfs als het de communicatie niet dient om met je tong en je lippen te … [Lees meer...] overPraat niet tegen mezelf
Artikel
Als schrijver op schoolbezoek
Vorige week verscheen een column van collega-auteur Thomas Heerma van Voss over een schoolbezoek dat hij aflegde. Dat is iets wat je als schrijver wel vaker doet. In Nederland zijn er mooie subsidieregelingen waardoor scholen voor weinig geld auteurs kunnen uitnodigen in de les, en de schrijvers worden daar vervolgens voor betaald. Veel schrijvers doen dit regelmatig. Niet … [Lees meer...] overAls schrijver op schoolbezoek
Het maagdenvliezige stukje vel dat tong en onderkaak verbond
Vonne van der Meer is een meester in de alledaagse sensualiteit. In haar verhalen is er soms maar weinig nodig om iemand lichamelijk helemaal in de war te laten raken. Het zesde verhaal in de bundel De avondboot (2001) is daarvan een heel goed voorbeeld. Een man gaat met zijn uitgebreide gezin – vrouw, kinderen, kleinkinderen – naar een huisje in Vlieland, maar door … [Lees meer...] overHet maagdenvliezige stukje vel dat tong en onderkaak verbond
‘voel ik, weet ik, moet ik, steek ik’
De dagen dat Het Liegend Konijn op de mat ploft, zijn hoogtijdagen. Het Vlaamse poëzietijdschrift dat is uitgegeven als een kloeke paperback bevat louter nieuwe Nederlandstalige gedichten en is elke keer weer een feest om te lezen. In elk nummer ontdek ik minstens één goede dichter die ik nog niet kende en in elke bundel staat een nieuw favoriet gedicht. In het eerste … [Lees meer...] over‘voel ik, weet ik, moet ik, steek ik’
‘Maar hoeveel macht heeft een paus eigenlijk?’
Joost Swanborn is een taalgevoelige persoon. Als hij iets meldt, dan luister je. En dit weekeinde meldde hij op sociale media de 'kinder-maar' in de NRC: Kinder-maar?, vroeg ik hem. "Vanwege die associatie met spreekbeurten vol niet- en schijntegenstellingen", schreef hij terug. En: "Die Franciscus-passage is veel zakelijker en sterker zonder dat 'maar' en die rare … [Lees meer...] over‘Maar hoeveel macht heeft een paus eigenlijk?’
Etymologica: Een bos vol rams
Talrijk wit bloeit het aan het einde van de oostermaand. Dit kruid met eetbaar blad heet al enige eeuwen daslook en beerlook, kennelijk omdat het graag groeit waar das en beer leven: het bos. Maar hoe zit het met zijn eerdere, veel oudere naam rams? Onderbelicht Een liefhebber van schaduw en vochtige bodem, dit kruid heeft ondanks zijn nut en weligheid opvallend weinig … [Lees meer...] overEtymologica: Een bos vol rams
Geen bewijs dat koeien taal hebben
Het is niet gemakkelijk om collega's te bekritiseren – de taalwetenschap is een klein vak, iedereen kent iedereen, en de meeste academici houden niet van discussie. Alleen: de wetenschap leeft wel bij kritiek, en af en toe moet het zogeheten 'zelfreinigende vermogen' ook zijn werking hebben. Dan moeten bepaalde zaken aan de kaak worden gesteld, bijvoorbeeld als men bedenkingen … [Lees meer...] overGeen bewijs dat koeien taal hebben
‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [89]-[92] (slot)
Die wonderlike, vreemde ende schone historie van Melusinen zoals gedrukt door Gheraert Leeu te Antwerpen in 1491. Kritische editie met reproductie van het unieke exemplaarKBR Brussel Inc B 1369,in combinatie met de proza-versie van Je(h)an d’Arras, bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve. Amsterdam 2025 Bibliotheek van Middelnederlandse … [Lees meer...] over‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [89]-[92] (slot)
Terugblik en balans: Wisselleerstoelen Nederlands in Zuid-Afrika
Een gesprek tussen Yves T’Sjoen en Wannie Carstens Sinds 2022 zijn twee academische leerstoelen opgericht in Zuid-Afrika en Namibië. De wisselleerstoel is georiënteerd op taal- en letterkunde en cultuurkunde en wordt bekleed door een senior onderzoeker. De Taalunie leerstoel Nederlandse taalbeheersing wordt bekleed door een junior onderzoeker. In overleg met de Taalunie, … [Lees meer...] overTerugblik en balans: Wisselleerstoelen Nederlands in Zuid-Afrika
“Oh, díé Nicoline van Vroonhoven!”
Iemand heeft zijn vriendin diep in de ogen gekeken in ons managersfeuilleton De verleden tijd van lijken. "Mensen!" zei Wouter tegen mensen. Die laatsten zaten murw rondom de vergadertafel, na het voortdurende nieuws over bezuinigingen en aanvallen op het woke-karakter van het onderzoek naar Louis Couperus, die zich schandalig genoeg weigerde te houden aan de … [Lees meer...] over“Oh, díé Nicoline van Vroonhoven!”
Vlek uit de hemel
Gisteren was Den Bosch even het brandpunt van poëzieminnend Nederland. In de Kerkstraat, om 4 uur ’s middags, bij boekhandel Adr. Heinen, om precies te zijn. Daar werd de bibliofiele bundel Vereenzaamd austronaut ten doop gehouden, met nagelaten gedichten van Hans R. Vlek. Hans Vlek, geboren in 1947, overleed in 2016. Het is dertig jaar geleden dat zijn laatste bundel uitkwam, … [Lees meer...] overVlek uit de hemel
Tien redenen om voor talen te kiezen
In deze tijd van vertaalmachines en generatieve AI vragen veel mensen zich af waarom je zou investeren in het leren van vreemde talen. Toch zijn er veel goede redenen te bedenken om talen te kiezen op de middelbare school en een vervolgopleiding op het gebied van taal en cultuur te overwegen. Het Meesterschapsteam Moderne Vreemde Talen zet de tien belangrijkste … [Lees meer...] overTien redenen om voor talen te kiezen
Die is overdag moe
"Sasha neemt de bus, want die heeft geen zin om door de regen te fietsen." Valt je iets op aan deze zin? Dat hangt waarschijnlijk minstens deels af van hoe je deze tekst tot je neemt. Als je hem laat voorlezen door je vriend of door je chatbot, waarschijnlijk niet. Maar wie de eigen ogen over de tekst laat glijden, bleef misschien even haken aan die. Dat is wat je normaliter … [Lees meer...] overDie is overdag moe
De ontsnappingstaalkunstenaar
Geert Wilders is van alles, maar hij is ook een intrigerend fenomeen. Zo iemand waarvan je je onder andere kunt afvragen: hoe doet hij dat toch? Hoe is het mogelijk dat hij politiek maar blijft overleven – dat hij regelmatig fouten maakt waarvoor anderen zouden worden afgestraft, terwijl hij maar blijft zitten en momenteel nog altijd de grootste partij van Nederland leidt … [Lees meer...] overDe ontsnappingstaalkunstenaar
Een nieuwe ‘Max Havelaar’ in Portugal
Op een goede dag ontving ik een mailtje van Penguin Random House of ik de Max Havelaar naar het Portugees wilde vertalen. Ik ben geaccrediteerd vertaalster en af en toe vertaal ik wel eens wat. Toch was ik stomverbaasd, maar ook dolgelukkig. Mijn Nederlandse en Vlaamse vrienden en vriendinnen feliciteerden me, onze ambassadeur Margriet Leemhuis beloofde me dat het boek op de … [Lees meer...] overEen nieuwe ‘Max Havelaar’ in Portugal
Gé van Bork en het ALL
Marita Mathijsen benadrukt terecht de grote betekenis van Gé van Bork voor het ALL – het Algemeen Letterkundig Lexicon. Hij behoorde tot de founding fathers ervan. Hij was een van de vier auteurs van het Letterkundig lexicon voor de neerlandistiek (samen met Piet Verkruijsse, George Vis en Henk Struik, en in een vroegere fase Willem Kuiper), dat sinds 2002 op de DBNL staat, … [Lees meer...] overGé van Bork en het ALL
Mariken van Nieumeghen (ca. 1500-1515)
Vijftig canonteksten in de klas (10) Waarover gaat Mariken van Nieumeghen? Over Mariaverering, zonde, boete, duivels en mirakels. Allemaal thema’s die onze leerlingen van vandaag niet direct zullen aanspreken. Om dit werk te kunnen actualiseren op een aantrekkelijke manier, zul je als leraar gekke toeren moeten uithalen. Tenzij je er natuurlijk in slaagt hun … [Lees meer...] overMariken van Nieumeghen (ca. 1500-1515)
Het Nederlands: niet alleen voor kleinburgerlijke asocialen
Vooropgesteld: ik vind de beslissing van de Nederlandse universiteiten om de Engelstalige opleidingen psychologie in de Randstad te sluiten rampzalig. Het betekent dat deze universiteiten zich zonder verzet schikken naar de wens van de regering, die wil bepalen welke opleidingen in welke taal worden aangeboden. Collega’s die met hart en ziel hun werk doen, krijgen ineens te … [Lees meer...] overHet Nederlands: niet alleen voor kleinburgerlijke asocialen
Gé van Borks betekenis voor de neerlandistiek
Het zijn niet alleen de spraakmakenden die van betekenis zijn voor de neerlandistiek. Van minstens zo groot belang zijn de dienstvaardigen, de bescheidenen, die met hun inzet op allerlei manieren voor het voortbestaan van het vak zorgen. Dat kan zijn door tekstedities te verzorgen van oudere literatuur, door taalkundige woordenboeken samen te stellen, ervoor te zorgen dat een … [Lees meer...] overGé van Borks betekenis voor de neerlandistiek
Dat steeds andere handen dezelfde dingen aanraken
Wie de besprekingen van Eilandgasten van 26 jaar geleden leest, ziet af en toe teleurstelling. Ja, Vonne van der Meer had zich in de decennia ervoor leren kennen als een een meesterlijk schrijver, en de verhalen in Eilandgasten waren stuk voor stuk uitstekend geschreven. Maar ze eindigen allemaal goed, ze omarmen het leven. Het meisje dat naar Vlieland gaat met de gedachte dat … [Lees meer...] overDat steeds andere handen dezelfde dingen aanraken
Reflecties op jongerentaal
Op donderdag 3 en vrijdag 4 april 2025 vonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen de Neerlandistiekdagen plaats. Op donderdag werd het programma samengesteld door en voor studenten Nederlandse Taal en Cultuur uit heel het land. Ze nodigden mij uit om een interactieve workshop te verzorgen over jongerentaal. Zo’n veertig studenten bogen zich over de vraag: “jongerentaal, … [Lees meer...] overReflecties op jongerentaal
Taalregels worden gevormd door een samenleving
Hoe belangrijk was de val van Antwerpen voor onze taalnormen? Zouden mensen zich vandaag de dag zonder die gebeurtenis in 1585 zo druk maken over werkwoordsspelling of het verschil tussen hen en hun? Die vraag kwam bij me op tijdens het lezen van het interessante proefschrift Setting the Standard, waarop Eline Lismont onlangs in Brussel én in Leiden promoveerde. In dat … [Lees meer...] overTaalregels worden gevormd door een samenleving
Etymologica: Sibbediksie
Een lezer vroeg me naar de etymologie van het Scheveningse woord sibbediksie ‘gezag, toezicht’: “Ik heb al bij latinisten geïnformeerd, Latijnse en Franse woordenboeken geraadpleegd, zonder resultaat. Sibi dictus? Kunt u dit raadsel oplossen?” Ik ga mijn best doen. Sibbediske Van dit sibbediksie had ik nooit gehoord, maar Scheveningse bronnen vermelden het woord … [Lees meer...] overEtymologica: Sibbediksie
Praten over baksels en kooksels
Kun je een boek waarin wordt uitgelegd hoe je in een vreemde taal vraagt of er een apotheek in de buurt is, of kunt klagen dat de man in kamer twaalf verschrikkelijk snurkt, 'vrolijk' noemen? In het Sranantongo zeg je 'wan apteiki de ini a birti?' en 'a man ini kamra twarfu e snorku no hel', en het boek waarin dat in staat Sranantongo. Surinaams voor reizigers en thuisblijvers … [Lees meer...] overPraten over baksels en kooksels
‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [86]-[88]
Die wonderlike, vreemde ende schone historie van Melusinen zoals gedrukt door Gheraert Leeu te Antwerpen in 1491. Kritische editie met reproductie van het unieke exemplaarKBR Brussel Inc B 1369,in combinatie met de proza-versie van Je(h)an d’Arras, bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve. Amsterdam 2025 Bibliotheek van Middelnederlandse … [Lees meer...] over‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [86]-[88]
