Deel 1: Tweespraak met H.C. ten Berge De voorbije weken verdiepte ik mij weer in Prima materia. Gedichten 1963-1993 (1994), de eerste uitgebreide verzamelaar die de Nederlandse schrijver H.C. ten Berge samenstelde uit tien afzonderlijk verschenen bundels. De auteurseditie, zo stelde ik destijds in Restant (1995), kan worden beschouwd als een … [Lees meer...] over“Penseur sauvage in nomadenland”
Artikel
Syntactische domeinen van congruentie en discongruentie
Het woordgeslacht en referentieel geslacht zijn subsystemen binnen het genussysteem. Enkele voorbeelden laten het verschil tussen die twee zien: In deze zinnen corresponderen de beide systemen met elkaar. Bij de de-woorden is sprake van een niet-onzijdig woordgeslacht. Het referentieel geslacht verwijst met hij naar een mannelijke en met zij naar een vrouwelijke entiteit, … [Lees meer...] overSyntactische domeinen van congruentie en discongruentie
Zie maar eens wijs te worden uit die spaghettikluwens
40 jaar tandeloos (52) De schrijver A.F.Th. van der Heijden heeft weleens gezegd dat hij bewust digibeet is. Hij schrijft zijn boeken niet op de computer, maar op een typemachine – een elektrische typemachine weliswaar, maar dat is het enige compromis aan de moderne tijd. Ik ben onvoldoende doorgedrongen in de Van der Heijdenologie om te kunnen verklaren waarom de … [Lees meer...] overZie maar eens wijs te worden uit die spaghettikluwens
Mooglike genderneutrale foarnamwurden yn it Frysk
Yn Sweden waard yn 2015 it genderneutrale foarnamwurd ‘hen’ offisjeel ynfierd, foar it ferwizen nei minsken dy’t sels oanjouwe dat se genderneutraal oantsjut wurde wolle, yn stee fan mei ‘han’ (Frysk: hy) of ‘hon’ (Frysk: hja/sy). De rop om genderneutrale foarnamwurden komt út ’e hoeke fan de ynternasjonale lhbty+-mienskip, en dêrfan de minsken dy’t har identifisearje as … [Lees meer...] overMooglike genderneutrale foarnamwurden yn it Frysk
Skiednis fan Fryske útjouwerijen
Yn it meikoarten te ferskinen boek Rijk, maar niet in geld: Vijftig jaar Fryske uitgevers 1920-1970 fertelt Louw Dijkstra de skiednis fan benammen de útjouwerijen fan Doederus Kamminga yn Dokkum en dy fan Jacob Laverman yn Drachten. It pleatst dy útjouwerijen yn de kontekst fan de opbloei en konsolidaasje fan it Frysk as kultuertaal mei dêrby in soad nijsgjirrige bysûnderheden … [Lees meer...] overSkiednis fan Fryske útjouwerijen
Uniek venster op taalkundige situatie van de Ommelanden
Onderzoek naar de Richthofenkolleksje (tien middeleeuwse rechtshandschriften, de collectie is eind vorig jaar opgenomen in het Nederlandse Unesco ‘Memory of the World’-register) is tot nu toe vaak gefocust geweest op de Oudfriese handschriften (R 1-6). De Middelnederduitse handschriften zijn minder vaak bestudeerd. Dit is opvallend, want de Richthofenkolleksje bevat zowel … [Lees meer...] overUniek venster op taalkundige situatie van de Ommelanden
It ‘Freeska Landriucht’ (1484-86): krusende paden
Samenvatting: Twee exemplaren van het ‘Freeska Landriucht’, het oudste Friestalige gedrukte boek (1484-86), lijken enkele eeuwen geleden elkaars pad te hebben gekruist. Daarop wijst een analyse van de patronen in de ‘rubricatie’, de wijze waarop leestekens en handgeschreven hoofdletters in een boek werden aangebracht. It ‘Freeska Landriucht’ Mei de term Aldfrysk tsjutte … [Lees meer...] overIt ‘Freeska Landriucht’ (1484-86): krusende paden
De ynfloed fan it Biltsk en it Stedfrysk op it Frysk
Yn de perioade febrewaris oant en mei juny fan dit jier haw ik myn masterskripsje skreaun oer de ynfloed fan lokale taalfarianten en identiteiten op it Frysk. De wichtichste útkomst dêrfan wie dat it hawwen fan it Biltsk en/of it Stedfrysk as memmetaal derfoar soarget dat learlingen yn de earste klasse fan it fuortset ûnderwiis signifikant positivere attitudes foar it Frysk oer … [Lees meer...] overDe ynfloed fan it Biltsk en it Stedfrysk op it Frysk
Literaire herinneringen
Op een zaterdagochtend sta ik op een kerkhof in Wetsens op zoek naar een grafmonument. Op de foto ziet het eruit als een grote boomstronk, maar ik kan het graf van Rink van der Velde (1932-2001) niet vinden. Het blijkt vervangen te zijn door een steen. Het houten monument – dat werd gemaakt op verzoek van de schrijver zelf – is vergaan en moest worden vervangen. Zoals dat … [Lees meer...] overLiteraire herinneringen
Wolkom, kollega’s!
Vandaag is een feestelijke dag. Het centrum van Neerlandistiek verplaatst zich naar Leeuwarden omdat we daar Frisistyk openen. Een eigen redactie gaat daar een zuster verwelkomen, een online tydskrift foar taal- en letterkunde. Een zuster die bij ons in huis komt wonen: ze heeft een eigen website, een eigen url (www.frisistyk.nl) en maakt eigen keuzes. De artikelen zullen … [Lees meer...] overWolkom, kollega’s!
Smakelijk ette!
Achter het achtervoegsel 34 Hoewel ik al bijna twintig jaar vegetariër ben, weerhield dat mij er niet van om voor deze aflevering van Achter het Achtervoegsel mijn tanden eens in een vlezig onderwerp te zetten. De traditionele Nederlandse keuken staat internationaal niet erg hoog aangeschreven. Lange tijd bestond de avondmaaltijd bij het overgrote deel van de … [Lees meer...] overSmakelijk ette!
Nagenoeg onmisbaar nieuw handboek
Sinds lang is er geen handboek vakdidactiek Nederlands in boekvorm verschenen. Wel is er het (digitale) handboek Nederlands van Levende Talen, dat geregeld met nieuwe didactiekgegevens wordt uitgebreid. Aan Vaardig met vakinhoud hebben niet minder dan 26 auteurs bijgedragen, eminente didactici uit universiteiten, hogescholen en onderwijsdeskundigen van bijvoorbeeld het SLO. … [Lees meer...] overNagenoeg onmisbaar nieuw handboek
‘Maar echt’, dit is een leuke blog!
Maar vormt meestal het begin van een uiting die tegen het eerdergenoemde ingaat, of die twijfel laat blijken. Wanneer iemand ‘maar…’ zegt, kan je er zeker niet vanuit gaan dat diegene het met je eens is. Maar echt, de meeste discussies beginnen met een maar. Toch kan een uiting met maar ook juist instemming uitdrukken, in plaats van … [Lees meer...] over‘Maar echt’, dit is een leuke blog!
Onze grootste schrijver
40 jaar tandeloos (51) In Kwaadschiks verwijst A.F.Th. van der Heijden ineens naar collega-schrijvers. In eerdere delen bleven die verwijzingen naar Nederlandse schrijvers beperkt – ik heb al gewezen op verwijzingen naar Frans Kellendonk en Gerard Reve, in Advocaat van de hanen zit een bekende pastiche op S. Carmiggelt, en verder wordt een doodenkele keer verwezen naar een … [Lees meer...] overOnze grootste schrijver
7B en de vertellende provincie
Een niet-menselijke verteller in de roman 7B (2021) door Aafke Romeijn Literatuur geeft de mogelijkheid verschillende standpunten in te nemen en perspectieven van anderen te leren kennen. Gevoelens en gedachtes van andere vertellers kunnen een eigen visie op de wereld van het verhaal geven en een andere stem leidt de lezers door de vertelling. In sommige gevallen geeft … [Lees meer...] over7B en de vertellende provincie
Een boek om in rond te dolen
Van de verhalenbundel Volledig ontstemde piano van Robert Anker kom ik maar niet los. Steeds weer, met onregelmatige tussenpozen, lees ik het; steeds weer gaat zo'n lectuur in het begin gepaard met het aanbrengen van marginalia (streepjes, uitroep- en vraagtekens, smiley's, verwijzingen naar andere pagina's en/of werken van Anker en/of anderen) en onderstrepingen in de tekst … [Lees meer...] overEen boek om in rond te dolen
Hij hield van het uitstekende bot onder haar linkerknieschijf
40 jaar tandeloos (50) Er is een tweetal thema's dat pas vanaf deel 5 aan bod komt in De tandeloze tijd: liefde, en jaloezie. In de delen 1 tot en met 4 lijken Albert Egberts en Ernst Quispel nauwelijks echt geïnteresseerd in hun partners. Te weinig om grote liefde te voelen, te weinig om jaloers te zijn. Als Zwanet met Ernst trouwt in plaats van met Albert blijkt uit … [Lees meer...] overHij hield van het uitstekende bot onder haar linkerknieschijf
Strijd tussen ernst en boert
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (6) In zijn Boerekermis trakteert Rotgans zijn lezers op heel wat gesprekken, in het bijzonder tussen het ‘heerschap’, de verteller en gids, en de kermisgangers of kermiskijkers die hem desgevraagd opheldering verschaffen. Zo verzamelt de tekst een bonte reeks van stemmen, al heeft het ‘heerschap’ natuurlijk het eerste en … [Lees meer...] overStrijd tussen ernst en boert
Het beste van Boekwinkeltjes: Huissens van Bordewijk
Helge Bonset schrijft iedere maand over Nederlandse boeken die je zou moeten (her)lezen De agent stond tenger aan de kant van het water. Het was ver na middernacht. De buurt was een dodenstad. Maar er bewoog zich iets vreemds. Een reuzige vogel van rouw was neergestreken aan de overkant en kraste klaaglijk. (…..) Het was een grote donkere manmens aan de overzij. Kra, kra, … [Lees meer...] overHet beste van Boekwinkeltjes: Huissens van Bordewijk
Die modderstroom van taal… hield het dan nooit op?
40 jaar tandeloos (49) Ik schreef al eerder over de opvatting van Jaap Goedegebuure die meende dat Ernst Quispel in Advocaat van de hanen een 'karikatuur' is van Albert Egberts: een mislukte schrijver tegenover een echte kunstenaar. Toen Goedegebuure dat schreef, was Kwaadschiks nog niet verschenen, waarin de échte anti-Egberts opduikt: Nico Dorlas. Waar Albert Egberts … [Lees meer...] overDie modderstroom van taal… hield het dan nooit op?
Een kleine 400 persconferenties verder: Mark Rutte (2010-2023)
Mark Rutte was een jonge minister-president die op 5 november 2010 enthousiasme en daadkracht uitstraalde op zijn eerste persconferentie met de parlementaire journalisten. Er zou worden aangepakt. Hij spreekt van 17 hervormingen en een kleinere overheid is daar eentje van. Ik citeer mijn samenvatting op mijn blog: “Rutte zal lang het beeld van het schoonvegen van de trap … [Lees meer...] overEen kleine 400 persconferenties verder: Mark Rutte (2010-2023)
Etymologica: statiegeld
De nieuwe regelgeving rond statiegeld op blikjes en flesjes bracht een lezer tot de vraag waar het woord statiegeld eigenlijk vandaan komt. Een interessante vraag waarop het antwoord ingewikkelder blijkt dan verwacht. De Bataafse Republiek Het oudste citaat van statiegeld in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) dateert van 1919. Maar uit de historische kranten … [Lees meer...] overEtymologica: statiegeld
Hopelijk wordt het schoolvak nu beter
De nieuwe kerndoelen zijn er! De afgelopen maanden heeft een groep docenten, universitaire neerlandici, onderwijskundigen en anderen gewerkt aan lijsten met punten van wat de basisscholen en de middelbare scholen al onze leerlingen in ieder geval moeten leren over taal en Nederlands (en trouwens ook over rekenen en wiskunde). Natuurlijk: na vele jaren van kritische discussie … [Lees meer...] overHopelijk wordt het schoolvak nu beter
Iemand, niemand, iedereen
De betekenis van woorden (3) Zoals we al vaker hebben gezien ligt er veel wiskunde of logica aan de taal ten grondslag. Het duidelijkste zie je dat misschien nog wel bij woorden als iemand, niemand of iedereen. Op het eerste gezicht lijken die een heel duidelijke verwijzing te hebben. Iemand verwijst naar een enkele persoon, niemand naar geen persoon, en iedereen naar alle … [Lees meer...] overIemand, niemand, iedereen
Handboek en handwerk
De omslag is er al, het boek volgt spoedig. In de kleine uurtjes verrichten wij het laatste filologische en redactionele handwerk voor het H.C. ten Berge Handboek, dat in december verschijnt bij Poëziecentrum in Gent onder redactie van Carl De Strycker, Piet Gerbrandy en ondergetekende. Ik ben blij dat ik destijds met het idee naar Gent reisde en trots op het resultaat, op … [Lees meer...] overHandboek en handwerk