Helge Bonset schrijft iedere maand over Nederlandse boeken die je zou moeten (her)lezen De agent stond tenger aan de kant van het water. Het was ver na middernacht. De buurt was een dodenstad. Maar er bewoog zich iets vreemds. Een reuzige vogel van rouw was neergestreken aan de overkant en kraste klaaglijk. (…..) Het was een grote donkere manmens aan de overzij. Kra, kra, … [Lees meer...] overHet beste van Boekwinkeltjes: Huissens van Bordewijk
Uitgelicht
Etymologica: statiegeld
De nieuwe regelgeving rond statiegeld op blikjes en flesjes bracht een lezer tot de vraag waar het woord statiegeld eigenlijk vandaan komt. Een interessante vraag waarop het antwoord ingewikkelder blijkt dan verwacht. De Bataafse Republiek Het oudste citaat van statiegeld in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) dateert van 1919. Maar uit de historische kranten … [Lees meer...] overEtymologica: statiegeld
Iemand, niemand, iedereen
De betekenis van woorden (3) Zoals we al vaker hebben gezien ligt er veel wiskunde of logica aan de taal ten grondslag. Het duidelijkste zie je dat misschien nog wel bij woorden als iemand, niemand of iedereen. Op het eerste gezicht lijken die een heel duidelijke verwijzing te hebben. Iemand verwijst naar een enkele persoon, niemand naar geen persoon, en iedereen naar alle … [Lees meer...] overIemand, niemand, iedereen
Is er in België meer kans op blinderiken?
Vorige week schreef Marc van Oostendorp hoe zijn dochtertje hem uitschold met de nieuwgevormde term blinderik. Dat vond hij bijzonder, want nieuwvormingen op -erik zijn volgens het Taalportaal zeldzaam, en zouden vaak ook wat artificieel klinken. Nu schrijft het Taalportaal ook dat “[t]he suffix -erik is more popular in Belgian Dutch than in the North.” Ook in de tweede editie … [Lees meer...] overIs er in België meer kans op blinderiken?
Familienamen, hoe spreek je ze uit: Omtzigt
Bij de voorbeelden van familienamen waarbij sprake is van frictie tussen schrijfwijze en uitspraak hoort ook de familienaam Omtzigt. Dat bij die familienaam frictie voorkomt, is gemakkelijk af te leiden uit de vele keren dat de naam verkeerd gespeld wordt, namelijk als Omzigt. Kijk maar eens bij Google. De naam Omtzigt zorgt blijkbaar voor onzekerheid, niet zozeer vanwege een … [Lees meer...] overFamilienamen, hoe spreek je ze uit: Omtzigt
Superdeskundigheid voor neerlandistiek
Mijn deskundigheid wordt minder gewaardeerd in het digitale tijdperk en dat doet zeer. Ik ben lang geleden opgeleid als neerlandicus. Het eerste college werd gegeven door de jonge Bert Paasman en hij sprak over het Apparaat. Niemand van ons wist wat daar mee bedoeld werd en de eerste flauwe grappen werden gemaakt. Maar het bleek een handleiding te zijn waar en hoe de vakman … [Lees meer...] overSuperdeskundigheid voor neerlandistiek
De wel heel treurige geschiedenis van de Struwwelpeter in Nederlandse vertalingen
Experiment. Ik heb hier een paar vertalingen van Der Struwwelpeter voor me, het tiental onvergetelijk wrede kindergedichten van de Frankfurter verloskundige-patholoog anatoom en latere krankzinnigenarts Heinrich Hoffmann uit 1845 waarvan de door hem gemaakte illustraties van zeker de duimzuiger en van de brandende Paulientje en van de rare borstelkop op de cover naar … [Lees meer...] overDe wel heel treurige geschiedenis van de Struwwelpeter in Nederlandse vertalingen
Teetlummer tetralogie
H.G. Cannegieter (1880-1966) is volgens mij een van de meest vergeten schrijvers uit de Nederlandse literatuur. Niet dat dit een wedstrijd is, of dat deze mededeling getoetst kan worden – maar daar gaat het nu niet om. Waar het mij nu wel om gaat, is om vier van Cannegieters romans uit de vergetelheid te halen: De volontair (1949), Vier schoten voor een vrouw (1959), Mijn … [Lees meer...] overTeetlummer tetralogie
Etymologica: braam
Van de braam (Rubus fruticosus) geloof je onmiddellijk dat ie altijd al in ’t wild voorkwam. Nog in mijn jeugd was er maar één manier om aan bramen te komen: zelf plukken, langs de spoordijk, gewapend met een stok met een spijker als haak om de doornige takken opzij te trekken. In mijn tuin op Nut & Genoegen heb ik de braamstruiken op één hoek bij elkaar gezet, maar … [Lees meer...] overEtymologica: braam
Emile Verhaeren: Koortsen
In zijn gedicht 'Les fièvres' (Koortsen’) beschrijft Emile Verhaeren hoe dodelijke ziektes op het naargeestige winterse platteland langzaam maar genadeloos de boerenstulpen binnendringen en de bewoners weerloos aantreffen. Ik lees het gedicht in de vertaling van Stefaan van den Bremt. Het schilderij 'Begrafenis' is van de hand van de sociaal-realistische schilder Charles de … [Lees meer...] overEmile Verhaeren: Koortsen
Hoera! Een redacteur
Robbert-Jan Henkes volg ik al heel lang met zeer grote interesse en bewondering. Aanvankelijk zijn polemieken (samen met Erik Bindervoet), waaronder de klassieker ‘Waarom de gedichten van Anna Enquist zulke shitgedichten zijn’, verzameld in de ronduit fraaie en nog steeds erg vitale bundel Waar wij voor zijn en tegen (1996), een onterecht wat vergeten klassieker uit de … [Lees meer...] overHoera! Een redacteur
3 oktober 2023: Literatuur in de klas
Datum di 3 okt, 10:00 - 17:00Locatie Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond, Nes 45, AmsterdamKoop tickets via https://deburen.eu/programma/literatuur-in-de-klas-2023 Dit najaar organiseren deBuren en De Reactor voor de zevende keer een nascholingsdag voor middelbareschooldocenten Nederlands. De Dag van de Literatuurkritiek vervelt tot Literatuur in de … [Lees meer...] over3 oktober 2023: Literatuur in de klas
Bij de les
Met welk onderwerp het Instituut voor Nederlandse Lexicologie zich bezighield, komt duidelijk naar voren in de naam: de woordenschat van het Nederlands. Van 1967 tot 2016 stonden de werkzaamheden van dat instituut in het teken van de beschrijving van de Nederlandse woordenschat vanaf de 6e eeuw. Na meer dan anderhalve eeuw werd daar het Woordenboek der Nederlandsche … [Lees meer...] overBij de les
Van balken en zuilen
De bouw behelst vanouds een boel onderdelen die allemaal hun eigen woord hebben. Ver terug gaan balk en zuil. Het een wordt nu meestal begrepen als liggend en hoekig, het ander als staand en rond, maar beide zijn ooit wel met dezelfde betekenis begonnen. Balk De hoge ouderdom van balk met betrekking tot de bouw blijkt uit het bestaan van vele … [Lees meer...] overVan balken en zuilen
Etymologica: Zuid, een expansieve windrichting
Het woord zuid behoort tot de vroegste woorden die in het Nederlands zijn overgeleverd. Toch is er met het woord iets vreemds aan de hand. Als men naar de verwanten in andere Germaanse talen kijkt, vindt men onder andere het volgende: Oudhoogduits sund, Oudengels súđ, Oudfries sūth, Oudsaksisch sūth en Oudnoors suðr. Deze vormen wijzen op Protogermaans*sunþa-als oorsprong. Dat … [Lees meer...] overEtymologica: Zuid, een expansieve windrichting
‘Eens in de paar maanden je goed bezatten, dat is zelfs gezond, zeggen de moderne medici’
Frits en de registers van de wereld (4) De tweede dag is een maandag en dus een werkdag voor Frits; het tweede hoofdstuk begint wanneer hij naar huis fietst. Op de fiets beeldt hij zich zijn dood en vier ziektes in; thuis voert hij een moeizaam gesprek met een enigszins dove vader. Wat in dit hoofdstuk een paar keer terugkomt, is het register van de middenstand. Wanneer … [Lees meer...] over‘Eens in de paar maanden je goed bezatten, dat is zelfs gezond, zeggen de moderne medici’
Een soort Tarzan in Denemarken
In de sporen van Belcampo (3) Een paar maanden na terugkeer van zijn zwerftocht van acht maanden door Frankrijk, Italië en de Balkan (De zwerftocht van Belcampo), vertrok Belcampo in de zomer van 1935 voor twee maanden naar Denemarken om daar liftend en lopend rond te trekken. Aan de hand van de brieven van 15 en 31 augustus aan zijn moeder is het spoor van de schrijver … [Lees meer...] overEen soort Tarzan in Denemarken
Comen en commen in de Reynaert
In een interessant artikel over het rijm in Vanden vos Reynaerde wijst Rik Van Daele in het voorbijgaan op een interessant verschijnsel: de naam Lamfroyt wordt altijd met een o geschreven, behalve als hij in rijmpositie voorkomt: dan is het Lamfreyde. Van Daele bespreekt niet echt waarom er deze variatie is, en waarom de vormen op deze manier verdeeld zijn over de rijmen. Nu … [Lees meer...] overComen en commen in de Reynaert
Koopkrachtverlies
De hoofdredactie van NRC heeft besloten amper of geen budget meer beschikbaar te stellen voor series waaraan freelancers regelmatig meewerken. Dat geldt ook voor de rubriek WOORD op de Achterpagina. Om compensatie af te dwingen voor het koopkrachtverlies door de inflatie, heeft het personeel van NRC donderdag een werkonderbreking gehouden. Het was een mild protest. Onder het … [Lees meer...] overKoopkrachtverlies
Sarah Romijn over de master Neerlandistiek
Alumna Sarah Romijn studeerde Neerlandistiek aan de Universiteit Utrecht en loopt voor haar vervolgopleiding (de educatieve master) stage op een middelbare school: “De master Neerlandistiek helpt mij om heel goed te vertellen aan de jongeren waarom Nederlands zo belangrijk is.” Meer informatie over de Utrechtse master Neerlandistiek … [Lees meer...] overSarah Romijn over de master Neerlandistiek
Het weer van alle mensen (1)
Erg vrolijk is het niet. Het is ‘typisch Nederlands grijs weer’ volgens een lexicograaf die het Reves ‘bekendste uitdrukking’ noemt en volgens een taalkundige in een overzicht van de ontwikkeling van het Nederlands sinds 57 v. Chr.; een letterkundige verbindt het met herfstnevels die een atmosfeer van ledigheid en verveling oproepen; een … [Lees meer...] overHet weer van alle mensen (1)
De dunne grens tussen satire en pesten
Humorschandalen (5) Ronduit aandoenlijk is het wanneer de 8-jarige Keesje, zijn gebit vol gaten omdat hij net aan het wisselen is, het lied ‘Kon ik maar even bij je zijn’ van zijn idool Gordon ten gehore brengt, in een uitzending van De Schreeuw van de Leeuw op 4 april 1992. Maar presentator Paul de Leeuw is onverbiddelijk. Hij onderbreekt het optreden van Keesje abrupt en … [Lees meer...] overDe dunne grens tussen satire en pesten
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans – 1: vooraf
In het begin van de achttiende eeuw organiseerde Lukas Rotgans (1653-1710) een heuse parade van boeren, om vervolgens samen met die opgetrommelde boeren getuige te zijn van dorps kermisvermaak. In 1352 versregels, in het gedicht Boerekermis, beschreef Rotgans die boerse entree in het dorp en de talloze smakeloze kermisattracties. Boerekermis werd enkele keren … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans – 1: vooraf
Jan Hen
“Als je iemand tegenkomt die non-binair is en diegene wil dat je naar diegene verwijst met ‘hen’, dan moet je dat gewoon doen.” “Je doet het zelf niet eens”, zeg ik. “Wat?” “Je doet het zelf niet eens”, herhaal ik. “Hoe bedoel je?” “Je had moeten zeggen: ‘Als je iemand tegenkomt die non-binair is en hen wil dat je naar hen verwijst met ‘hen’, dan moet je dat … [Lees meer...] overJan Hen
Mariken is overal: vier romans (en een tijdschriftrubriek) waarin Mariken opduikt
Op een zaterdag in juni zat ik in de tuin Volkskrant Magazine te lezen, de relatierubriek liefde van nu van Corine Koole. Koole Schrijft over een vrouw die een relatie aangaat met een grillige en onbetrouwbare geliefde die haar ‘M’ noemt. Hij neemt haar mee op tripjes naar Antwerpen. ‘Het was fijn opgetild te worden,’ vertelt de vrouw, ‘zelfs wanneer ik … [Lees meer...] overMariken is overal: vier romans (en een tijdschriftrubriek) waarin Mariken opduikt
