• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Wanneer uitsluiten (niet) uitgesloten wordt

13 november 2023 door Robbert Wigt 1 Reactie

In augustus was het groot nieuws: VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz stond open voor samenwerking met de PVV. Dit ging tegen de lijn van de VVD van de afgelopen jaren in, dus als ze hier vragen over kreeg gaf ze aan dat ze ‘vooruitkeek’ en ‘geen enkele kiezer uitsloot’.

Anderhalve maand later nam ze met ferme bewoordingen meer afstand van de PVV. In het NOS-radiodebat verweet ze Geert Wilders ‘het land kapot te maken’. NOS-presentator Wilma Borgman vroeg daarop: ‘U heeft gezegd: ik sluit niemand uit. Als u Wilders zo hoort, blijft u daar dan bij?’ Yesilgöz greep terug naar een zin uit haar aanvankelijke onderbouwing: ‘Ik heb gezegd: ik sluit geen kiezer uit, ik luister naar de zorgen van de kiezers. Meneer Wilders, zijn programma en wat hij hier verkondigt, ik heb daar echt helemaal niks mee’.

De deur was dus ineens dicht, maar niet op slot. Als het over dit onderwerp ging bleef Yesilgöz vasthouden aan de zin dat ze geen enkele kiezer uitsloot. Drie dagen later vroeg een interviewer in EenVandaag haar waarom het zo lastig was hier duidelijk over te zijn en moest hij behoorlijk aandringen om haar te laten zeggen dat ze de partij nog steeds niet uitsloot. Dus: de vraagsteller is vooral benieuwd of het denkbaar is dat de VVD in een coalitie met de partij treedt, maar ondanks dat legt Yesilgöz de nadruk op de kiezers.

Yesilgöz hanteert een techniek die niet nieuw is. Deze techniek heet dissociatie: een concept dat als eenheid wordt beschouwd, wordt door de spreker opgesplitst in twee nieuwe concepten.i

Yesilgöz’ voorganger Rutte stond tijdens zijn lijsttrekkerschap voor hetzelfde dilemma en gebruikte exact dezelfde techniek. Rutte had namelijk ook lang ook beweerd partijen nooit op voorhand uit te sluiten. Toen tijdens de campagne van 2017 bleek dat het voor de VVD strategisch beter was om de PVV te isoleren en een stem erop onaantrekkelijk te maken, zei hij dat de kans op samenwerking ‘nul’ was. Maar uitsluiten? Daar wilde hij niets van weten. Dat zou betekenen dat je tegen de kiezers zou zeggen: u zoekt het maar uit, aldus Rutte.

Mark Rutte is dol op de dissociatie. Een keer had hij de Kamer gezegd dat er ‘naar zijn beste weten geen memo op tafel had gelegen’. Toen er toch wat opdook wat hij kende, beschouwde hij dat als een ‘VVD-stuk’ en geen ‘memo’. Toen hij zei dat hij geen ‘mediatraining’ had gehad en hij werd erop gewezen dat hij wel getraind was, viel die training voor hem niet onder ‘mediatraining’.

Dit is wat er gebeurt: er lijkt sprake van een tegenstrijdigheid (‘u zei een partij niet uit te sluiten maar u doet dit nu wel’). De spreker splitst vervolgens een aspect (‘kiezers uitsluiten’) van het oorspronkelijke begrip (‘uitsluiten’) af. Zo krijgt het afgesplitste begrip een andere waarde dan het oorspronkelijke begrip. De aanvankelijke bewering (‘ik sluit geen enkele partij uit’) kan daardoor waar worden geacht.ii Rutte ging er nog iets verder in dan Yesilgöz: Rutte zei dat de kans op samenwerking nul was, Yesilgöz is in haar formulering nog iets voorzichtiger. Omdat zij zo kort geleden expliciet had gezegd open voor samenwerking te staan, had ze misschien ook geen keus.

Op deze manier kan de VVD afstand nemen van de PVV en zich toch nog van linksere partijen onderscheiden, want die zullen zonder veel moeite expliciet formuleren dat ze de partij uitsluiten. Terwijl als je leiders van meer linkse partijen zou vragen of er naar de problemen en zorgen van PVV-kiezers geluisterd moet worden, ze vast instemmend zullen reageren. De VVD onderscheidt zich dus wel van linksere partijen, zonder veel afstand te nemen van de PVV-kiezer (en daarmee de potentiële VVD-kiezer).

Oproep: welke dissociatie(s) merk jij deze campagne op bij politici? Stuur ze in naar rwigt@vossius.nl

i Agnes van Rees, “Indicatoren van dissociatie,” Studies in taalbeheersing 1 (2003), 395

ii Zie ook Van Rees, “Indicatoren van dissociatie,” 401

Robbert Wigt is auteur van Supergaaf. De overtuigende taal van Mark Rutte.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Uitgelicht Tags: politiek, retorica, taalbeheersing

Lees Interacties

Reacties

  1. Berthold van Maris zegt

    14 november 2023 om 15:18

    Jammer dat ze dezelfde flauwe truucjes gebruikt als Rutte en dat er dus niks gaat veranderen.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d