Jeugdverhalen over joden (67) Door Ewoud Sanders Door Karl Gustav Nieritz (1795-1876)Uit het Duits vertaald door Pieter Beets Pz. (1827-1900) Karl Gustav Nieritz, de auteur van ‘Een Kersavond’ [1], groeide op in de arbeidersklasse in Dresden in Duitsland. Zijn vader leidde een armenschool, zijn moeder was dochter van een bakker. … [Lees meer...] over‘Een Kersavond’ (1873)
19e eeuw
‘Die oude Jood met zijn hooge slaapmuts op’ (1849)
Jeugdverhalen over joden (66) Door Ewoud Sanders Auteur: Cornelis van Schaick (1808-1874) Kennelijk werden volle, lange baarden lange tijd geassocieerd met joden. Dat kon tot pijnlijke misverstanden leiden. Het boek Sint Nikolaas-vertellingen voor de jeugd (1849) van Cornelis van Schaick (1808-1874) bevat een verhaal over de jonge freule Jeannette de Wit. Ondanks … [Lees meer...] over‘Die oude Jood met zijn hooge slaapmuts op’ (1849)
‘De chinaasappelen jood’ (1833)
Jeugdverhalen over joden (65) Door Ewoud Sanders Auteur: Gijsbertus van Sandwijk (1794-1871) Het gedicht ‘De chinaasappelen jood’ is te vinden in Lees- en prentgeschenk voor lieve kinderen van Gijsbertus van Sandwijk. Dit boekje verscheen in 1833 bij uitgeverij Broedelet en Rykenberg in Purmerend. Van Sandwijk was hoofdonderwijzer op de stadsburgerschool in … [Lees meer...] over‘De chinaasappelen jood’ (1833)
Sinterklaas en de negentiende eeuw: hallootjes!
Het is mij onduidelijk of het Sinterklaasjournaal van de NTR wel bestemd is voor kinderen. Het is natuurlijk een bekend aspect van het genre kindertelevisie dat er af en toe een knipoog naar de volwassen meekijker wordt gemaakt, maar zeker in de eerste afleveringen van dit jaar zag je door de knipogen het gezicht niet meer. Ik ken in ieder geval een vijfjarige die al dat … [Lees meer...] overSinterklaas en de negentiende eeuw: hallootjes!
‘De appelen jood’ (1830)
Jeugdverhalen over joden (64) Door Ewoud Sanders Auteur: onbekend In 1830 gaf de Amsterdamse boekhandelaar Hendrik Moolenijzer een reeks van vier kleine boekjes uit onder de titel Prentenkamer voor de jeugd, waarin het nuttige met het aangename is vereenigd. Het eerste deeltje bevat, naast een handgekleurde gravure van ‘De appelen jood’, een korte tekst die begint … [Lees meer...] over‘De appelen jood’ (1830)
Haar doormekkeren over het trouwen, haar beledigende ‘pedante teutjes’-brief, haar dominantie in alles, haar luidruchtige optreden
De Multatulileescursus (58) - Ik ben blij dat je ons dit boek over Mina Krüseman hebt laten lezen. Ik had het niet willen missen! - Nou! - Ja! (enthousiaste bijval) … [Lees meer...] overHaar doormekkeren over het trouwen, haar beledigende ‘pedante teutjes’-brief, haar dominantie in alles, haar luidruchtige optreden
‘De koopman met kersen’ (1822)
Jeugdverhalen over joden (63) Door Ewoud Sanders Auteur: onbekend ‘Kersen heb ik bruin en zoet, Groot en frisch, ook zwart en goed, Regte zomerkrieken! ’k Geef een goed gewigt daarbij, Holla, kindren! koop bij mij Zwarte zomerkrieken.’ Dus roept mousje langs de straat, Waar de jeugd naar school toe gaat, Vent zijn zomervruchten. Ieder koopt, wie koopen kan; Want men … [Lees meer...] over‘De koopman met kersen’ (1822)
Zulk een nieuwtje op den 1en April!
De Multatulileescursus (57) - We zouden deze week nog eens terugkomen op stukken uit 1875, en met name de recensies van Vorstenschool die hier zijn afgedrukt. - Ja, zoals er indertijd kennelijk in de krant ook allerlei artikels verschenen over dat Multatuli mogelijk de repetities zou bijwonen, en dat hij indertijd de repetities had bijgewoond, en dat de eerste … [Lees meer...] overZulk een nieuwtje op den 1en April!
Symposium Hendrik Tollens en Nova Zembla
In Museum Rijswijk is van 9 november 2019 tot en met 12 januari 2020 de tentoonstelling De overwintering der Hollanders op Nova Zembla en het gedicht van Hendrik Tollens te zien. Ter gelegenheid van deze tentoonstelling organiseert het museum op zondagmiddag 17 november een symposium over dit onderwerp. Drie sprekers laten hun licht schijnen op Hendrik Tollens … [Lees meer...] overSymposium Hendrik Tollens en Nova Zembla
De barnsteendief (1871)
Jeugdverhalen over joden (61) Door Ewoud Sanders Auteur: Eduard Gerdes (1821-1898)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Eduard Gerdes, de auteur van De barnsteendief, behoort tot de productiefste en meest gelezen jeugdboekenschrijvers uit de tweede helft van de 19de eeuw. Hij publiceerde ruim 250 jeugdboeken. Daarnaast schreef hij verschillende … [Lees meer...] overDe barnsteendief (1871)
Fuif: een woord van onbekende herkomst?
Door Renaat Gaspar Woorden waarvan men de afkomst niet kent, kunnen je aandacht blijven trekken, ook al zijn ze inmiddels – in Noord-Nederland althans – betrekkelijk obsoleet geworden. Zo een woord is ‘fuif’: een niet-openbaar, besloten feest. Het onderzoek tot nu toe ‘Fuif' zou volgens Knuttel in het WNT s.v. 'Fuif' óf een Nederlands-Indisch óf een studentenwoord … [Lees meer...] overFuif: een woord van onbekende herkomst?
Multatuli en de historische taalkunde: ‘alles gaat over in alles’
Door Freek Van de Velde Op de laatste dag van het jaar 1872 begint Eduard Douwes Dekker (Multatuli), die op dat ogenblik in Wiesbaden is, aan een brief aan Sicco E.W. Roorda van Eysinga, een koloniaal bestuurder in Nederlands-Indië, die (net als Multatuli) in vlammende geschriften tekeer ging tegen de Europese uitbuiting van de lokale bevolking. De brief gaat over heel … [Lees meer...] overMultatuli en de historische taalkunde: ‘alles gaat over in alles’
‘De roovers in het bosch’ (1852)
Jeugdverhalen over joden (60) Door Ewoud Sanders Auteur: onbekend Halverwege de 19de eeuw kwamen miniatuurpoppenspelen in de mode die gebruikmaakten van schaduw- of lichteffecten. We kennen dergelijke spelen nu onder de naam Wajang, maar toen werden ze schaduwbeelden of Chinese schimmen genoemd. Bij deze voorstellingen verschenen ook tekstboekjes, met kluchten, kleine … [Lees meer...] over‘De roovers in het bosch’ (1852)
De natuur heeft zich met Eduard vergist, hy had ’n meisje moeten zyn
De Multatulileescursus (54) - We hebben vandaag de brieven en documenten uit het najaar van 1874 gelezen. Het is fijn dat de DBNL de editie van Stuiveling online heeft gezet, maar hij doet toch vooral ook voelen hoe fijn het zou zijn als er een nieuwe digitale editie kwam. - Want? - Die Stuiveling liet zich wel voelen, zeg. Altijd maar, in iedere twist, partij … [Lees meer...] overDe natuur heeft zich met Eduard vergist, hy had ’n meisje moeten zyn
De moordzuchtige klerenjood (1844)
Jeugdverhalen over joden (59) Door Ewoud Sanders Auteur: Gijsbertus van Sandwijk (1794-1871) Herkomst en drukgeschiedenis Het verhaaltje over de moordzuchtige ‘klerenjood’ is in 1844 gepubliceerd in het Prenten-magazijn voor de jeugd. Dat tijdschrift verscheen tussen 1841 en 1852 en stond onder leiding van Gijsbertus van Sandwijk, een hoofdonderwijzer uit Purmerend. … [Lees meer...] overDe moordzuchtige klerenjood (1844)
De samenleving maakt de schrijver, de schrijver maakt de samenleving
Waaruit bestaat de literatuurgeschiedenis? Uit meesterwerken? Uit elkaar almaar bestrijdende generaties met steeds weer nieuwe ideeën over wat een goed boek is? Uit genieën die af en toe opstaan en iedereen anders laten kijken? Uit een economie van uitgeverijen, geleerde genootschappen en krantenredacties? Rick Honings en Lotte Jensen zien het anders. De bouwstenen van hun … [Lees meer...] overDe samenleving maakt de schrijver, de schrijver maakt de samenleving
‘De diamanten ring’ (1842)
Jeugdverhalen over joden (58) Door Ewoud Sanders Auteur: Mary Howitt (1799-1888)Vertaald uit het Engels, waarschijnlijk door J.H. Laarman Herkomst en drukgeschiedenis Het verhaal ‘De diamanten ring’ is in 1842 gepubliceerd in Philarete, tijdschrift voor de jeugd. Dit weekblad werd uitgegeven door J.H. Laarman in Amsterdam. Het gaat om een vertaling van ‘The Little … [Lees meer...] over‘De diamanten ring’ (1842)
20 december 2019, Amsterdam: Rampzalig Nederland. De omgang met rampen in Nederland en Vlaanderen, 1780-1940
Universiteitsbibliotheek (Singel 425), Doelenzaal, Amsterdam In de periode 1780-1940 deden zich in Nederland en Vlaanderen tal van rampen voor die een ontwrichtende invloed hadden op de samenleving. Denk bijvoorbeeld aan de Leidse buskruitramp van 1807 en de grootschalige rivieroverstromingen van 1809, 1820, 1855 en 1861. Ook in de koloniën waren rampen als … [Lees meer...] over20 december 2019, Amsterdam: Rampzalig Nederland. De omgang met rampen in Nederland en Vlaanderen, 1780-1940
Gefopt door een jood en een aap (1838)
Jeugdverhalen over joden (57) Door Ewoud Sanders Auteur: George markies de Thouars (1807-1850) Herkomst en drukgeschiedenis Het gedicht ‘Brief van Leonard aan zijn zusje’ staat in het Dichtbundeltje voor de jeugd. Hoewel de titelpagina geen auteursnaam vermeldt, onthulde E.J. Potgieter in een bespreking in De Gids (zie hieronder) al snel wie de auteur was: … [Lees meer...] overGefopt door een jood en een aap (1838)
3 oktober 2019, Amsterdam: Tiende Jacob van Lenneplezing ‘Politieke typen’
Over de omgang met politiek in de negentiende eeuw De Amsterdamse notabel en schrijver Jacob van Lennep was van 1853-1856 Kamerlid voor het district Steenwijk. Hij zat tegelijk in de Kamer met Johan Rudolf Thorbecke, die net door de Aprilbeweging van 1853 was afgetreden als minister. Achter de regeringstafel zat nu Floris Adriaan van Hall. Drie tijdgenoten, maar tegelijk … [Lees meer...] over3 oktober 2019, Amsterdam: Tiende Jacob van Lenneplezing ‘Politieke typen’
‘Het vragend Koosje’ (1810)
Jeugdverhalen over joden (56) Door Ewoud Sanders ‘Het vragend Koosje’ (1810) Auteur: Petronella Cornelia van Alphen (1763-1833) ’t Knaapje met dat zwart gezigt, ’t Welk mij niet verstaat; Vader! Zou het zonde zijn Als ik ’t Moortje haat? ’t Is zoo lelijk in mijn oog Met een apensnoet: Is dat Joodje ook al een mensch Met dat schoenengoed? De vader: Gij stelt … [Lees meer...] over‘Het vragend Koosje’ (1810)
‘Mooi’ vinden beteekent niets
De Multatulileescursus (50) - Als ik een overkoepelend thema zou moeten geven voor de de brieven en documenten van 1873 in deel 16 van de Volledige Werken, zou ik zeggen: Multatuli en de kritiek. - Hè, wat heerlijk, we krijgen college! - Om te beginnen is er de wonderlijke correspondentie met eerst J.W.T. Cohen Stuart, en even later ook diens vader, A.B. Die … [Lees meer...] over‘Mooi’ vinden beteekent niets
Weg met de ouders! Roep mee, papa!
De Multatulileescursus (49) - Vorige week zijn we niet erg ver gekomen met onze discussie van bundel V van de Ideën. Eigenlijk hebben we alleen Multatuli's kritiek op Floris V van Bilderdijk echt behandeld. - Dat is dan ook een onderschat deel van het Volledig Werk. - Juist, daar hebben we het vorige week dus over gehad. Ik geloof echter dat er nog wel meer te … [Lees meer...] overWeg met de ouders! Roep mee, papa!
Een feestdag voor de Nederlandse literatuur
Gisteren verscheen Romantici en revolutionairen, een nieuwe literatuurgeschiedenis van de 18e en de 19e eeuw. De auteurs, Lotte Jensen en Rick Honings, richten zich hierin vooral op de verschillende schrijverstypen die de periode 1750 tot 1900 heeft voortgebracht. Het boek werd tijdens een feestelijke bijeenkomst gepresenteerd in het Amsterdamse Trippenhuis, de zetel van de … [Lees meer...] overEen feestdag voor de Nederlandse literatuur
Wie niet meer weet dan uit ’n kroniekschryver te leren valt, deed beter te zwygen.
De Multatulileescursus (48) - Wat heerlijk dat Multatuli hier weer aan zijn Woutertje Pieterse begint! Dat is werkelijk mijn favoriete boek van hem. - Je blijkt niet de enige te zijn. Aan het eind van deze vijfde bundel Ideën zegt hij dat heel veel lezers hem verzochten om met Wouter door te gaan. - Ja, en om de soms tientallen pagina's lange uitwijdingen af en toe … [Lees meer...] overWie niet meer weet dan uit ’n kroniekschryver te leren valt, deed beter te zwygen.
