Jeugdverhalen over joden (40) Door Ewoud Sanders De kleine Kindervriend (1804)Auteur: Mattheus van Heijningen Bosch (1773-1821) Herkomst en drukgeschiedenis Mattheus van Heijningen Bosch kwam uit een ‘deftig burgerlijk geslacht’ in Groningen. Tijdens zijn studie rechten in Groningen raakte hij betrokken bij de Patriottenbeweging. Dit leidde ertoe dat hij zijn … [Lees meer...] overDe kleine Kindervriend (1804)
19e eeuw
Hoe raar een knikker rollen kan (1857)
Jeugdverhalen over joden (39) Door Ewoud Sanders Hoe raar een knikker rollen kan (1857)Auteur: onbekend Herkomst en drukgeschiedenis In diverse jeugdverhalen worden joodse straathandelaren getreiterd. Hun handel wordt door straatjongens met opzet kapotgemaakt. In het boekje Hoe raar een knikker rollen kan gaat de handel van Lijp – hij verkoopt schalen en borden – … [Lees meer...] overHoe raar een knikker rollen kan (1857)
Wie ’t betwyfelt, wordt veroordeeld tot het opzetten van ’n zwemschool voor jonge eenden
De Multatulileescursus (32) [dubbeldikke aflevering] Door Marc van Oostendorp - Nu we deze derde bundel Ideën uit hebben, wil ik zeggen: dit is Multatuli op zijn best. Als iemand mij vraagt, wat mijn lievelingsboek van deze schrijver is, zeg ik: de derde bundel Ideën. - Dat klinkt een beetje excentriek. Het is toch maar een stukje van een groter geheel. - Dat is achteraf het … [Lees meer...] overWie ’t betwyfelt, wordt veroordeeld tot het opzetten van ’n zwemschool voor jonge eenden
‘Jozef Rotschild’ (1839)
Jeugdverhalen over joden (38) Door Ewoud Sanders ‘Jozef Rotschild’ (1839)Auteur: naar alle waarschijnlijkheid Everhardus Molema (1803-1869) Herkomst en drukgeschiedenis Everhardus Molema was hoofdonderwijzer op een school in Finsterwolde (Groningen). In 1839 begon hij, samen met de Voorburgse onderwijzer Hemke Hemkes (1807-1889) een schooltijdschrift getiteld … [Lees meer...] over‘Jozef Rotschild’ (1839)
Niets doen, niet streven, is in stryd met de gehele Natuur
De Multatulileescursus (31) Door Marc van Oostendorp - Het is aan het begin van deze Derde bundel Ideën duidelijk dat Multatuli inmiddels besloten had om broodschrijver te worden. - Ja, een groot deel van de Ideën bestaat uit reflectie op het schrijverschap. - Of minstens even belangrijk: het redenaarschap. Daarover heeft hij eigenlijk nog meer te zeggen dan over het … [Lees meer...] overNiets doen, niet streven, is in stryd met de gehele Natuur
Leila Ada (1853)
Jeugdverhalen over Joden (37) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis De Britse schrijver Osborn W. Trenery Heighway publiceerde dit bekeringsverhaal in 1852 in Londen onder de titel Leila Ada, the Jewish Convert. An authentic Memoir. Het was meteen een succes. In 1854 beleefde het boek al een vierde druk. Het werd vertaald in onder meer het Duits, Frans, Fins … [Lees meer...] overLeila Ada (1853)
Geene meening is zoo ongerijmd, dat ze niet hare aanhangers heeft
De Multatulileescursus (30) Door Marc van Oostendorp - Dat 1870 was wel een wonderlijk jaar! - Ja, de Frans-Duitse oorlog! - Nee, ik bedoel in het leven van Multatuli. Vreemd genoeg schrijft hij in zijn brieven zelfs nooit over die oorlog. - En dan vind jij het desbetreffende jaar wonderlijk? - Dat bedoelde ik niet. Ik had er eerlijk gezegd niet eens bij stil gestaan dat … [Lees meer...] overGeene meening is zoo ongerijmd, dat ze niet hare aanhangers heeft
Pas verschenen: Hartstocht achter de horren. Haagse romans rond 1900
Rond het jaar 1900 maakten zowel de Nederlandse letteren als de stad Den Haag ingrijpende ontwikkelingen door. De romans werden moderner, experimenteler, en vooral vrijmoediger. Hartstocht achter de horren van Wim Tigges bespreekt romans van bekende Haagse auteurs als Louis Couperus en Marcellus Emants, maar ook van minder bekende, indertijd populaire schrijvers als Jeanne … [Lees meer...] overPas verschenen: Hartstocht achter de horren. Haagse romans rond 1900
Call for papers – Congres Werkgroep ‘De Moderne Tijd’ – Doelenzaal (UBA) Amsterdam, 20 december 2019
Rampzalig Nederland De omgang met rampen in Nederland, 1780-1940 (Let op: gewijzigde datum: 20 december 2019) Door de opwarming van de aarde en de toenemende dreiging van klimaatrampen heeft het historisch onderzoek naar rampen en rampverwerking een hoge vlucht genomen. Het besef is doorgedrongen dat overstromingen, aardbevingen, hittegolven, droogtes, en de gevolgen daarvan … [Lees meer...] overCall for papers – Congres Werkgroep ‘De Moderne Tijd’ – Doelenzaal (UBA) Amsterdam, 20 december 2019
De Geschiedenis van een Joodsch jongetje (1851)
Jeugdverhalen over Joden (36) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis ‘De Geschiedenis van een Joodsch jongetje’ is in 1851 gepubliceerd in Het zendelingsblad voor de jeugd. Het is vertaald uit het Duits en wordt gepresenteerd als een waargebeurd verhaal dat door een ‘handswerkman in Berlijn’ aan een ‘zendeling onder de joden’ is verteld. Het gaat om een terugblik: … [Lees meer...] overDe Geschiedenis van een Joodsch jongetje (1851)
Nathan de kajuitsjongen, of De reis naar Jeruzalem (1849)
Jeugdverhalen over Joden (35) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Nathan de kajuitsjongen, of De reis naar Jeruzalem (1849) is geschreven door Jan de Liefde (1814-1869). Halverwege de 19de eeuw was De Liefde een bekende en invloedrijke predikant. Vanaf 1848, na een studie aan het Seminarie voor Christelijke onderwijzers, leefde De Liefde van het … [Lees meer...] overNathan de kajuitsjongen, of De reis naar Jeruzalem (1849)
Nonni, ieder lezer die zich respecteert behoort haar te kennen
De Multatulileescursus (28) Door Marc van Oostendorp - Wat gek, dat die Causerieën zo populair zijn? - Populair? - Nou ja, dat is misschien inderdaad niet het beste woord voor een werk dat nooit apart is uitgegeven. Maar ze zijn een soort Geheimtip. Stuiveling noemt ze geniaal, en op de website van het Geheugen van Nederland wordt gezegd dat ze pareltjes van … [Lees meer...] overNonni, ieder lezer die zich respecteert behoort haar te kennen
Rebecca, of de leidingen Gods met een Joodsch Meisje (1843)
Jeugdverhalen over Joden (34) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis De Britse schrijfster Amelia Bristow (1783-ca. 1851) publiceerde dit bekeringsverhaal, dat duidelijk autobiografische elementen bevat, in 1828 in Londen onder de titel Emma de Lissau. De Nederlandse vertaling, die is gemaakt door Esther Capadose (1830-1896), is gebaseerd op de Duitse uitgave, die … [Lees meer...] overRebecca, of de leidingen Gods met een Joodsch Meisje (1843)
Je dois toujours lutter, avec les circonstances et avec moi même
De Multatulileescursus (27) Door Marc van Oostendorp - Deze week leverde voor het eerst een wel wat tegenvallende leeservaring op. Ik ben door alle stukken en brieven uit deel 12 en deel 13 van de Volledige Werken heengegaan, maar er was echt niet veel aan. - Het kwam natuurlijk ook doordat er zo weinig brieven van Multatuli zelf instaan. - Het zijn van zijn hand vooral … [Lees meer...] overJe dois toujours lutter, avec les circonstances et avec moi même
Maria, of de bekeerde Jodin (1844)
Jeugdverhalen over Joden (33) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Door wie Maria, of de bekeerde Jodin is geschreven, is niet met zekerheid bekend. Het gaat om een Brits bekeringverhaal, hoogstwaarschijnlijk gepubliceerd in 1841. In 1842 verscheen de eerste Duitse vertaling. In het Nederlands is Maria’s bekeringsverhaal zeker drie maal uitgegeven: in 1844, … [Lees meer...] overMaria, of de bekeerde Jodin (1844)
Een knal gelijk klinkt het ruwe vloekwoord van den matroos door ’s heeren Bosscha’s welgemeubelde vertrekken
De Multatulileescursus (26) Door Marc van Oostendorp - Ik heb ontdekt dat één reden waarom ik van het werk van Multatuli houd is dat ik dol ben op commentaar. - Zoals het werk dat we deze week gelezen hebben, Een en ander over Pruisen en Nederland, commentaar is op een brochure van J. Bosscha over ... de relatie tussen Pruisen en Nederland. - Hadden jullie gezien dat … [Lees meer...] overEen knal gelijk klinkt het ruwe vloekwoord van den matroos door ’s heeren Bosscha’s welgemeubelde vertrekken
Inwijding Haags leven van Marcellus Emants (ii de taal)
Door Siemon Reker De vader van Tonia spreekt een volkse variant (getuige “as twee droppele water”) die Emants ontegenzeggelijk nauwkeurig in de notatie probeerde te vangen. Als de oude man aan Theo de boodschap brengt dat z’n dochter is overleden, begrijpt Theo dat ze zelfmoord gepleegd heeft. De oude man legt vervolgens uit dat het in de buurt kwam, maar zelfmoord? “Nou…. da’ … [Lees meer...] overInwijding Haags leven van Marcellus Emants (ii de taal)
Inwijding Haags leven van Marcellus Emants (i de inhoud)
Door Siemon Reker Inwijding Haags leven begint met het moment dat iemand als jurist afstudeert en zijn voogd-oom hem met een aantal levenslessen de wijde wereld in stuurt. De oom van de net beëdigde advocaat is hoogleraar in het Staats- en administratiefrecht. De roman eindigt (in mijn editie 430 bladzijden later) met een epiloog waarin duidelijk wordt wat de volgende … [Lees meer...] overInwijding Haags leven van Marcellus Emants (i de inhoud)
Thirza, of de aantrekkingskracht van het Kruis (1841)
Jeugdverhalen over Joden (32) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis De oorspronkelijke, Duitse versie van Thirza is volgens WorldCat geschreven door Hermann Ball uit Elberfeld. Waarschijnlijk is dit een pseudoniem, want over Ball is verder niets te vinden. Thirza, oder die Anziehungskraft des Kreuzes verscheen in 1840 in Berlijn en was meteen een … [Lees meer...] overThirza, of de aantrekkingskracht van het Kruis (1841)
Ik voel dit aan myzelf, hoeveel trotscher, flinker ik gestemd ben wanneer ik werk, dan als ik mymerend ronddool.
De Multatulileescursus (25) Door Marc van Oostendorp - Wat mij ineens opviel: hoe aardig Multatuli ook kon zijn. Als hij niks van de mensen moest, kon hij ze buitengewoon hoffelijk bejegenen. - Zeker, de ellende begon als hij ze nodig had, dan werd hij een lastpak. - Ja, de brieven uit 1867! Het moet een naar jaar voor hem zijn geweest, hij zat daar in Duitsland in een … [Lees meer...] overIk voel dit aan myzelf, hoeveel trotscher, flinker ik gestemd ben wanneer ik werk, dan als ik mymerend ronddool.
Sophia Claymore, of Liefde en vertrouwen (1895)
Jeugdverhalen over Joden (31) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Sophia Claymore bevat de vertaling van het hoofdstuk uit Sheer off, a Tale, een boek dat Charlotte Maria Tucker (1821-1893) schreef onder het pseudoniem A.L.O.E. (‘A Lady Of England’). Het gaat om het hoofdstuk ‘The Blind Maiden’. De eerste editie van Sheer off verscheen in 1868. Tucker … [Lees meer...] overSophia Claymore, of Liefde en vertrouwen (1895)
Willem, Karel en Betje (1825)
Jeugdverhalen over Joden (30) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Anna Barbara van Meerten-Schilperoort (1778-1853), die op haar zestiende trouwde met een predikant, vond dat zij ‘oppervlakkig en zeer gebrekkig’ onderwijs had genoten. Gestimuleerd door haar man compenseerde ze dit met zelfstudie. Vervolgens ontwikkelde zij zich tot een vooraanstaand … [Lees meer...] overWillem, Karel en Betje (1825)
Wat men zeker weet, kan op een klein blaadje
De Multatulileescursus (22) Door Marc van Oostendorp - Dat was wel een heftige brief, vorige week. - Ja, ik zag het al een tijdje aankomen. Het is misschien ook wel waar dat je enige sympathie voor Eduard Douwes Dekker moet kunnen opbrengen om dit werk te kunnen lezen. - Ja, en dat wordt je met die brieven uit 1866 ook niet gemakkelijk gemaakt. Dekker verkeert weer eens … [Lees meer...] overWat men zeker weet, kan op een klein blaadje
Prentgeschenk voor de Nederlandsche jeugd (omstreeks 1830)
Jeugdverhalen over Joden (28) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Prentgeschenk voor de Nederlandsche jeugd: behelzende voorstellingen uit het dagelijksche leven verscheen bij uitgeverij Mensing en Van Westreenen in Rotterdam. In welk jaar is niet met zekerheid bekend. Het wordt genoemd in de Alphabetische naamlijst van boeken 1790-1832, maar zonder jaartal. … [Lees meer...] overPrentgeschenk voor de Nederlandsche jeugd (omstreeks 1830)
Mathilde, het kleine Joodsche meisje (1850)
Jeugdverhalen over Joden (27) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis ‘Mathilde, het kleine Joodsche meisje’ werd in 1850 gepubliceerd in Het zendelingsblad voor de jeugd. Volgens Marjoke Rietveld-van Wingerden, die in 1995 een bibliografie samenstelde van jeugdtijdschriften in Nederland en Vlaanderen, werd dit verhaal al in 1845 in De gids der jeugd gepubliceerd. … [Lees meer...] overMathilde, het kleine Joodsche meisje (1850)