Door Renaat Gaspar Een paar weken geleden (op 9 juli) is op Neerlandistiek een kort artikel verschenen over Karel de Waele, de Vlaamse dichter die in 1869 op 30-jarige leeftijd moest uitwijken naar de VS en daar in 1914 als Charles L. de Waele overleed. Een belangrijk onderdeel van dat artikel was gewijd aan een afwijzende brief van Willem Kloos (de redactiesecretaris … [Lees meer...] overKarel de Waele nummer 2: een rectificatie
19e eeuw
‘De Jood Lévi met augurkjes’ (1822) en ‘De koopman in hoeden’ (1824)
Jeugdverhalen over joden (51) Door Ewoud Sanders Auteur: Roelf Gerrit Rijkens (1795-1855) Roelf Gerrit Rijkens was de derde zoon van een onderwijzer uit Garmerwolde in Groningen. Op zijn veertiende ging hij zelf lesgeven, op een dorpsschooltje in Ommen. Een bezoekende schoolinspecteur adviseerde hem een ander beroep te kiezen: als onderwijzer zou hij het nooit ver … [Lees meer...] over‘De Jood Lévi met augurkjes’ (1822) en ‘De koopman in hoeden’ (1824)
‘Ik wil met jou naar bed toe gaan’ is fyn.
De Multatulileescursus (45) - In de brieven die we twee weken geleden lazen kon je zien dat Multatuli zich veel had voorgesteld van Vorstenschool. Hij vond dat hij sinds Max Havelaar werd doodgezwegen en hij hoopte dat hij dit met dit toneelstuk kon doorbreken. - Is dat eigenlijk gelukt? - Het is in ieder geval duidelijk dat het stuk na een aantal jaar na eindeloos … [Lees meer...] over‘Ik wil met jou naar bed toe gaan’ is fyn.
Censuur op Bilderdijks Afscheid
Door Marita Mathijsen Het publiek moet uitzinnig van enthousiasme zijn geweest toen Bilderdijk het gedicht ‘Afscheid’ voordroeg voor de Amsterdamse Afdeling van de Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen en Kunsten op 10 januari 1811. Dit is het slot: … [Lees meer...] overCensuur op Bilderdijks Afscheid
‘De goede vrijdag’ (1821)
Jeugdverhalen over joden (50) Door Ewoud Sanders ‘De goede vrijdag’ (1821)Auteur: Jan Antonie Oostkamp (1778-1845) Herkomst en drukgeschiedenis ‘De goede vrijdag’ is een verhaal in de bundel Feestgeschenkje voor de christelijke jeugd. De auteur, Jan Antonie Oostkamp, was godsdienstonderwijzer in Zwolle. Tussen 1814 en 1836 schreef hij zo’n dertig lesboeken, vooral … [Lees meer...] over‘De goede vrijdag’ (1821)
‘De gevolgen van een slecht gedrag’ (1800)
Jeugdverhalen over joden (49) Door Ewoud Sanders ‘De gevolgen van een slecht gedrag’ (1800)Auteur: Daniël Willem Stoopendaal (1776-1829) Herkomst en drukgeschiedenis Daniël Willem Stoopendaal, de auteur van dit verhaal, was de zoon van de Amsterdamse graveur Daniël Stoopendaal en diens vrouw Maria Schmidt, toneelspeelster van beroep. Daniël Willem, die zijn werk … [Lees meer...] over‘De gevolgen van een slecht gedrag’ (1800)
Een dikbeschaduwd vraagteeken met vraagteekens er achter
De Multatulileescursus (43) - Een van de aardige ontdekkingen in de brieven uit 1872 is het plezier dat Multatuli als vakman bleek te beleven. - Ja, hij had zich nog maar net tot beroepsschrijver uitgeroepen of hij leek het schrijverschap al zowaar leuk te vinden. - Belangrijker was misschien wel dat hij zo'n goede én aardige uitgever had gevonden, G.L. Funke. … [Lees meer...] overEen dikbeschaduwd vraagteeken met vraagteekens er achter
De prostituée en de fatsoenlijke: Van Hulzens De twee zij’s (1901)
Door Sander Bink Om voor de verandering eens niet Baudelaire maar Borges (Historia de la eternidad) kort door de bocht te parafraseren denk ik evenals deze dat de schoonheid overal te vinden is. En de proof is in de pudding want de hoeveelheid officieel tweederangs schrijvers en kunstenaars waarover ik elders publiceerde en die ik in het slechtste geval zelfs heruitgaf is … [Lees meer...] overDe prostituée en de fatsoenlijke: Van Hulzens De twee zij’s (1901)
Seuren
De Multatulileescursus / Sprachwissenschaftliche Beihefte I Er zou een aardige studie te maken zijn van de spelling van Multatuli. Er zijn natuurlijk de in het oog springende details – de y in plaats van ij (hy lydt) en het feit dat Douwes Dekker mens schreef voor mensch als hij even de kans kreeg –, maar interessanter nog zijn de details. Omdat hij zich niet sterk richtte … [Lees meer...] overSeuren
Mozes de marskramer (1829)
Jeugdverhalen over joden (47) Door Ewoud Sanders Mozes de marskramer (1829)Auteur: J.H. Du Sart (1783-1867) Herkomst en drukgeschiedenis Over Jan Hendrik Du Sart, de schrijver van dit jeugdboek, is vrijwel niets bekend. Tussen 1807 en 1840 publiceerde hij zeker tien jeugdboeken. Voor zover ze werden besproken, werden ze positief ontvangen. Lees-geschenk, … [Lees meer...] overMozes de marskramer (1829)
Wie den Javaan dom noemt, heeft slechts gelyk in zoverre als zekere gebreken in het denkvermogen allen mensen aankleven
De Multatulileescursus (41) - Misschien had Multatuli dít boekje beter Divagatiën over zeker soort van liberalismus kunnen noemen en niet Nog eens: Vrye Arbeid in Nederlandsch Indië. - Je bedoelt dat dit boekje veel meer over het liberalisme gaat dan het vorige? Maar dan toch alleen over de politieke variant? - Die wordt hier dan ook zeer zorgvuldig ontleed. … [Lees meer...] overWie den Javaan dom noemt, heeft slechts gelyk in zoverre als zekere gebreken in het denkvermogen allen mensen aankleven
Karel de Waele, letterkundige
Over Karel De Waele (1839-1914) Door Renaat Gaspar Het eerste deel van het Woordenboek der Nederlandsche Taal (A – Ajuin) verscheen in 1882. Het werd voorafgegaan door een lijst van intekenaren, opgesteld in de jaren ’60 van die eeuw en ingedeeld naar land en provincie. In de lijst van ingetekende Oost-Vlamingen treffen we voor het dorp Sinaij aan: Karel de Waele, … [Lees meer...] overKarel de Waele, letterkundige
11 september 2019, Amsterdam: Presentatie Romantici en Revolutionairen
Vijf hedendaagse schrijvers/schrijvende wetenschappers gaan in op hun favoriete prototype auteur en reflecteren op de hedendaagse rol van schrijvers in de samenleving. Wat is de rol van de hedendaagse schrijver? Wil hij of zij de wereld veranderen en politiek engagement nastreven? Of is het juist beter afstand te nemen en kunst om de kunst te maken? En welke tussenposities zijn … [Lees meer...] over11 september 2019, Amsterdam: Presentatie Romantici en Revolutionairen
De Kleeren maken den Man (1848)
Jeugdverhalen over joden (45) Door Ewoud Sanders De Kleeren maken den Man (1848)Auteur: onbekend Herkomst en drukgeschiedenis De Kleeren maken den Man verscheen begin 1848 als nummer 21 in een reeks prentenboekjes van uitgeverij G.B. van Goor in Gouda. Auteur en tekenaar ervan zijn onbekend. Het boekje bevat veertien afbeeldingen – handgekleurde houtsneden – van … [Lees meer...] overDe Kleeren maken den Man (1848)
Het liberalismus is geen zoetelende, pluimstrykige, vals-liefkozende deerne, geen meretrix blanda, die ieder streelt
De Multatulileesursus (39) - Ik was nogal teleurgesteld. Zeg nou eerlijk, als je een boekje ter hand neemt met de titel Divagatiën over zeker soort van liberalismus, dan verwacht je toch dat de schrijver daarin zijn politieke opvattingen uiteenzet? Zeker als die schrijver geprobeerd heeft in de Tweede Kamer te komen? - Nou, de titel divagatieën en vooral de naam van … [Lees meer...] overHet liberalismus is geen zoetelende, pluimstrykige, vals-liefkozende deerne, geen meretrix blanda, die ieder streelt
‘De voordeelige koop’ (1819)
Jeugdverhalen over joden (43) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Eereprijs voor leerzame en gehoorzame kinderen, een prijsboek dat in 1819 werd samengesteld door Jean Baptiste Didier Wibmer (1792-1836), bevat twee verhalen waarin diverse joodse straathandelaren voorkomen: ‘De voordeelige koop’ en ‘Het zware loterijbriefje’. Beide verhalen zijn van … [Lees meer...] over‘De voordeelige koop’ (1819)
Het geval casus
Door Marc Kregting Vergis ik me of is de betekenis van casus buiten de taalkunde aan het veranderen? En spelen de cultuurindustriële dinges en het rentabiliteitsgeloof daar weer eens een rol in? Een casus is, voor zover ik weet, import-Latijn voor een geval. Meer in het bijzonder een mens aan wie iets ergs is overkomen, een ziektegeschiedenis. Freud heeft over zulke … [Lees meer...] overHet geval casus
De kleine Kindervriend (1804)
Jeugdverhalen over joden (40) Door Ewoud Sanders De kleine Kindervriend (1804)Auteur: Mattheus van Heijningen Bosch (1773-1821) Herkomst en drukgeschiedenis Mattheus van Heijningen Bosch kwam uit een ‘deftig burgerlijk geslacht’ in Groningen. Tijdens zijn studie rechten in Groningen raakte hij betrokken bij de Patriottenbeweging. Dit leidde ertoe dat hij zijn … [Lees meer...] overDe kleine Kindervriend (1804)
Hoe raar een knikker rollen kan (1857)
Jeugdverhalen over joden (39) Door Ewoud Sanders Hoe raar een knikker rollen kan (1857)Auteur: onbekend Herkomst en drukgeschiedenis In diverse jeugdverhalen worden joodse straathandelaren getreiterd. Hun handel wordt door straatjongens met opzet kapotgemaakt. In het boekje Hoe raar een knikker rollen kan gaat de handel van Lijp – hij verkoopt schalen en borden – … [Lees meer...] overHoe raar een knikker rollen kan (1857)
Wie ’t betwyfelt, wordt veroordeeld tot het opzetten van ’n zwemschool voor jonge eenden
De Multatulileescursus (32) [dubbeldikke aflevering] Door Marc van Oostendorp - Nu we deze derde bundel Ideën uit hebben, wil ik zeggen: dit is Multatuli op zijn best. Als iemand mij vraagt, wat mijn lievelingsboek van deze schrijver is, zeg ik: de derde bundel Ideën. - Dat klinkt een beetje excentriek. Het is toch maar een stukje van een groter geheel. - Dat is achteraf het … [Lees meer...] overWie ’t betwyfelt, wordt veroordeeld tot het opzetten van ’n zwemschool voor jonge eenden
‘Jozef Rotschild’ (1839)
Jeugdverhalen over joden (38) Door Ewoud Sanders ‘Jozef Rotschild’ (1839)Auteur: naar alle waarschijnlijkheid Everhardus Molema (1803-1869) Herkomst en drukgeschiedenis Everhardus Molema was hoofdonderwijzer op een school in Finsterwolde (Groningen). In 1839 begon hij, samen met de Voorburgse onderwijzer Hemke Hemkes (1807-1889) een schooltijdschrift getiteld … [Lees meer...] over‘Jozef Rotschild’ (1839)
Niets doen, niet streven, is in stryd met de gehele Natuur
De Multatulileescursus (31) Door Marc van Oostendorp - Het is aan het begin van deze Derde bundel Ideën duidelijk dat Multatuli inmiddels besloten had om broodschrijver te worden. - Ja, een groot deel van de Ideën bestaat uit reflectie op het schrijverschap. - Of minstens even belangrijk: het redenaarschap. Daarover heeft hij eigenlijk nog meer te zeggen dan over het … [Lees meer...] overNiets doen, niet streven, is in stryd met de gehele Natuur
Leila Ada (1853)
Jeugdverhalen over Joden (37) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis De Britse schrijver Osborn W. Trenery Heighway publiceerde dit bekeringsverhaal in 1852 in Londen onder de titel Leila Ada, the Jewish Convert. An authentic Memoir. Het was meteen een succes. In 1854 beleefde het boek al een vierde druk. Het werd vertaald in onder meer het Duits, Frans, Fins … [Lees meer...] overLeila Ada (1853)
Geene meening is zoo ongerijmd, dat ze niet hare aanhangers heeft
De Multatulileescursus (30) Door Marc van Oostendorp - Dat 1870 was wel een wonderlijk jaar! - Ja, de Frans-Duitse oorlog! - Nee, ik bedoel in het leven van Multatuli. Vreemd genoeg schrijft hij in zijn brieven zelfs nooit over die oorlog. - En dan vind jij het desbetreffende jaar wonderlijk? - Dat bedoelde ik niet. Ik had er eerlijk gezegd niet eens bij stil gestaan dat … [Lees meer...] overGeene meening is zoo ongerijmd, dat ze niet hare aanhangers heeft
Pas verschenen: Hartstocht achter de horren. Haagse romans rond 1900
Rond het jaar 1900 maakten zowel de Nederlandse letteren als de stad Den Haag ingrijpende ontwikkelingen door. De romans werden moderner, experimenteler, en vooral vrijmoediger. Hartstocht achter de horren van Wim Tigges bespreekt romans van bekende Haagse auteurs als Louis Couperus en Marcellus Emants, maar ook van minder bekende, indertijd populaire schrijvers als Jeanne … [Lees meer...] overPas verschenen: Hartstocht achter de horren. Haagse romans rond 1900