Achter het achtervoegsel 32 Om een beeld te krijgen van -ette-woorden door de eeuwen heen, vormen de Historische Woordenboeken online van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) een belangrijke bron. Tussen de meer dan 500.000 lemmata uit het Oudnederlands Woordenboek (ONW), het Vroegmiddelnederlands Woordenboek (VMNW), het Middelnederlandsch … [Lees meer...] overDe staart is eraf: -ette wordt -et
-ette
Alleen in -ette wil ik wonen
Achter het achtervoegsel 31 ‘’en in de geweldige ruimte verzonken de boerderijen verspreid door het land’’ Als de dichter Marsman zijn bekende gedicht ‘Herinnering aan Holland’ in 2023 had geschreven, zou hij in plaats van boerderijen misschien wel voor boerderettes hebben gekozen. In de late twintigste en vroege eenentwintigste eeuw verrezen er namelijk … [Lees meer...] overAlleen in -ette wil ik wonen
Achtergrondzangerettes
Achter het achtervoegsel 30 De Queen of Rock and Soul is niet meer: deze week werd bekend dat Tina Turner – de artiestennaam van Anna Mae Bullock – op 24 mei 2023 in het Zwitserse Küsnacht was overleden. Grote kans dat de necrologie van de 83-jarige rockdiva al geruime tijd op de planken lag. NRC pakte in elk geval al op dezelfde dag direct uit met een twee pagina’s … [Lees meer...] overAchtergrondzangerettes
eigenares, eigenaarster of eigenarette?
Het centraal schriftelijk eindexamen Nederlands omvat de domeinen leesvaardigheid en argumentatieve vaardigheden. Dat is vastgelegd in het examenprogramma dat sinds 2014 van kracht is. Bij het inrichten van de schoolexamens hebben scholen wel vrijheid. Ze kunnen ervoor kiezen om dezelfde onderdelen te examineren die aan bod komen in het centraal eindexamen, maar het is ook … [Lees meer...] overeigenares, eigenaarster of eigenarette?
Limonette, de tweede kwaliteit limonade
Achter het achtervoegsel 29 In de zesde aflevering van deze rubriek (juni 2021) dook Cefas van Rossem in de wereld van likorette, een ‘zoete likeurachtige drank’. Het achtervoegsel -ette geeft in dat woord aan dat de alcoholhoudende drank wel lijkt op likeur maar het vanwege een gering alcoholpercentage niet zo mag heten. In deze aflevering zijn we van de blauwe … [Lees meer...] overLimonette, de tweede kwaliteit limonade
De eerlijke vinderette
Achter het achtervoegsel 28 Onbevangen een boek lezen is er voor een etteloog niet bij. De sensor voor oude en nieuwe ette-woorden staat altijd aan, want op elke bladzijde kan zomaar een ette-woord opduiken. Dat ondervond ik een paar weken geleden tijdens het lezen van De eerlijke vinder van de Belgische schrijver Lize Spit. In dat boekenweekgeschenk kwamen maar liefst … [Lees meer...] overDe eerlijke vinderette
Bungalette
Achter het achtervoegsel 27 Op 28 januari 2023 vond aan de Universiteit Leiden de finale plaats van de 23e Taalkundeolympiade – niet te verwarren trouwens met de Olympiade Nederlands, waarvan de finale nog plaats moet vinden. Meer dan honderd leerlingen uit 4, 5 en 6 vwo die zich via een voorronde gekwalificeerd hadden, maakten die dag zes … [Lees meer...] overBungalette
Op je voeten -lette
Achter het achtervoegsel 26 Met lage temperaturen en winterse neerslag zijn dichte schoenen een goede manier om uw voeten warm en droog te houden. Toch zijn er ook mensen die zich daaraan niets gelegen laten liggen en – weer of geen weer – hun tenen niet de hele dag opsluiten. Maar veruit de meeste mensen reserveren hun open schoenen voor de warmere periodes van het jaar. Om … [Lees meer...] overOp je voeten -lette
Silhouette
Achter het achtervoegsel 25 Het oudste citaat uit het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) waarin het woord silhouette voorkomt, is afkomstig uit de Historie van den Heer Willem Leevend van het schrijversduo Betje Wolff en Aagje Deken. In het eerste deel van deze roman – uit 1784 – lezen we op de bladzijden 128 en 129 in een brief van … [Lees meer...] overSilhouette
Knipperette
Achter het achtervoegsel 24 In ons ette-corpus staan nu zo’n zeshonderd woorden waarvan er vele de afgelopen twee jaar in deze rubriek zijn behandeld of via de Facebookpagina van het 'Genootschap ter bevordering van het gebruik van het suffix -ette' aandacht hebben gekregen. Nog steeds krijgen we nieuwe of oude voor ons onbekende ette-woorden opgestuurd en van sommige … [Lees meer...] overKnipperette
Heilig en veilig: barbette
Achter het achtervoegsel (23) De eerste christenen waren hun leven niet zeker. Machthebbers zagen in de aanhangers van deze nieuwe godsdienst een bedreiging voor hun positie en voor de stabiliteit in hun rijk. Vele gelovigen stierven een gruwelijke dood als martelaar. Enkelen van hen verwierven de status van heilige. Schilderijen en heiligenbeelden hielden de gedachte aan … [Lees meer...] overHeilig en veilig: barbette
Vaporette, de Venetiaanse tramboot
Achter het achtervoegsel 22 Op 19 november 1983 verscheen in De Volkskrant het artikel ‘Etteritis’ van Robert-Henk Zuidinga. Hierin blijkt duidelijk dat hij de toename van het gebruik van het suffix -ette maar niets vindt. Want wat is nu eigenlijk ‘etteritis’? “Het is de rage, de langzamerhand dwangmatige trend om de naam van een produkt of bedrijf op het … [Lees meer...] overVaporette, de Venetiaanse tramboot
Eten met -ette
Achter het achtervoegsel 21 Samen éten op feestdagen is een groot goed, maar samen kókkerellen op feestdagen is een nog groter goed. Als kind – we spreken over de jaren zeventig – kon je me dan ook geen groter plezier doen dan met fonduen. Kleine stukjes vlees aan een lange vork prikken en die garen in kokendhete olie, was voor mij je van het. Behalve dan wanneer je die … [Lees meer...] overEten met -ette
Meiden in zwarte, rode en groene pijen
Onder de hashtag #woordvandedag plaatsen gebruikers van Twitter woorden die opvallen in het nieuws en op 19 juli jl. noemde Houtvast misdienette. In allerlei reacties schrijven volgers dat ze het woord al kennen en Houtvast vertelt daarop dat het om een merkwaardig, opvallend woord gaat in plaats van het meer logische misdienares. Hierop plaatst Eric van de Berg een verwijzing … [Lees meer...] overMeiden in zwarte, rode en groene pijen
De verleden tijd van stofzuigers
Achter het achtervoegsel (19) Van alle huishoudelijke klusjes vind ik stofzuigen niet de vervelendste. Zeker niet nu wij recent een nieuwe stofzuiger hebben aangeschaft met een vermogen van maar liefst 550 Watt. Of ze nu op parket liggen of op de vloerbedekking, pluisjes, broodkruimels en zandkorrels zijn geen partij voor deze krachtpatser. In dat opzicht doet de fabrikant … [Lees meer...] overDe verleden tijd van stofzuigers
Villanette
Achter het achtervoegsel (18) Tijdens een flinke opruiming van de bomvolle kasten in mijn klaslokaal vond ik het uittrekselboek Literette, Letterkundig studieboek voor MAVO en ander voortgezet onderwijs (Apeldoorn: Van Walraven, z.j.). Van den Toorn (1989) noemt het als een afleiding van het veel bekendere Literama, Honderd samenvattingen van … [Lees meer...] overVillanette
Van Ensignette tot Haponette
Achter het achtervoegsel 17 Dat Cefas van Rossem en ik niet de enige twee zijn die gecharmeerd zijn van het achtervoegsel -ette, zal na de voorgaande zestien afleveringen van deze rubriek inmiddels wel duidelijk zijn. Vooral commerciële naamgevers hadden en hebben een duidelijke voorliefde voor dit palindromische suffix, dat verkleint, vertedert en verleidt. Zo maakten we … [Lees meer...] overVan Ensignette tot Haponette
Van retinette naar flexilette
Achter het achtervoegsel 16 In 2012 las Nederland massaal de oorlogsroman De donkere kamer van Damokles (1958) van Willem Frederik Hermans. Leden van de openbare bibliotheek kregen van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) een exemplaar van het boek cadeau. Met allerlei activiteiten probeerde de CPNB zowel jonge als oude … [Lees meer...] overVan retinette naar flexilette
Past u precies!
Achter het achtervoegsel 15 Het is geen toeval dat juist bij benamingen voor bustehouders het achtervoegsel -ette zo populair is geweest. Geen enkel ander in het Nederlands gebruikt suffix drukt zo goed het verfijnde – of beter gezegd het geraffineerde – karakter ervan uit. In januari-aflevering van deze rubriek kondigde ik al aan dat het overvloedige materiaal mij noopte … [Lees meer...] overPast u precies!
Eigenlijk stelt het niet zo veel voor
Achter het achtervoegsel (14) In Een Nieuwe Escapette, een onderzoek naar de gebruiksmogelijkheden van het suffix –ette (De Bonth en Van Rossem, 9 januari 1988) noemden wij acht gebruiksmogelijkheden van dat suffix. Achtereenvolgens kan het een diminutief aanduiden, een vrouwelijk persoon, een imitatie, een kleine ruimte, een drank die de gezondheid heet te … [Lees meer...] overEigenlijk stelt het niet zo veel voor
Onderwonder
Achter het achtervoegsel 13 Kleed ik mezelf modieus? Niet echt. Als mijn kleding schoon is, geen ongewenste scheuren vertoont en comfortabel zit, ben ik meer dan tevreden. Voor mode heb ik niet zoveel belangstelling, maar voor damesondermode des te meer. Begrijp me niet verkeerd. Mijn belangstelling hiervoor is louter taalkundig van aard. Nergens vind je zoveel … [Lees meer...] overOnderwonder
Poederette, van mest tot make-up
Achter het achtervoegsel (12) Sommige ette-woorden zijn van fundamenteel belang, ze moeten bestaan om het standaardmodel van de vorming van ette-woorden te laten kloppen. Deze zin heb ik natuurlijk rechtstreeks gekopieerd uit een Wikipediastuk over het Higgsboson. Soms ben je er bij het vinden van één ette-vorm zeker van dat een andere moet bestaan. Zo ging het … [Lees meer...] overPoederette, van mest tot make-up
Mobylette
Achter het achtervoegsel (11) Piaggio’s en Vespa’s waren er nog niet toen ik schoolging. Gemotoriseerde medeleerlingen reden op Zündapps en Kreidlers en later ook op de door mij begeerde Honda MT5. Het is er nooit van gekomen. Ik heb braaf elke dag 15 kilometer heen en weer gefietst tussen ouderlijk huis en middelbare school. Zou ik wel een brommer hebben aangeschaft als … [Lees meer...] overMobylette
Onhebbelijk vrouwspersoon uit West-Vlaanderen, 11 letters
Achter het achtervoegsel (10) In ons groeiende corpus aan woorden met het suffix –ette zocht ik naar een woord dat nogal alleen stond en dus aandacht verdiende in onze reeks ‘Achter het achtervoegsel’. Vaak zien we namelijk dat er groepen ette-woorden ontstaan binnen één product- of betekenisgroep. Denk maar aan imitatiebontsoorten, wasserijen of sierduiven uit … [Lees meer...] overOnhebbelijk vrouwspersoon uit West-Vlaanderen, 11 letters
Een moordette in de kitchenette
Achter het achtervoegsel (9) Wie denkt dat het achtervoegsel -ette zich pas vanaf het midden van de twintigste eeuw als een virus heeft verspreid over het Nederlandse taalgebied, heeft het mis. In de jaren dertig was er al een journalist die op 11 juni 1932 in Dagblad De Locomotief – uitgegeven in Semarang, Nederlands-Indië – de draak steekt met de neiging … [Lees meer...] overEen moordette in de kitchenette
