Door Lucas SeurenVoorafgaand aan een feestje enkele jaren geleden had ik met wat vrienden een discussie over de actrice Jessica Alba. Waarom is me inmiddels ontschoten, maar we probeerden op dat moment met alle macht op haar naam te komen – je had nog niet standaard vijf smartphones en drie tablets binnen handbereik op het even op te zoeken. Na dertig minuten zwoegen schoot het … [Lees meer...] overEen “oh ja”-momentje
pragmatiek
Wat is een vraag?
Door Lucas SeurenIn maart vorig jaar begon ik aan mijn promotieonderzoek naar declaratieve vragen in het Nederlands. Dit zijn vragen waarvan we zouden kunnen zeggen dat ze niet grammaticaal gemarkeerd zijn als vraag; de persoonsvorm staat niet vooraan de zin – een dergelijke constructie heet een interrogatief – en de zin heeft evenmin een vraagwoord zoals wie of wat. Na de … [Lees meer...] overWat is een vraag?
De betekenis (van ’tussen haakjes’)
Door Marc van OostendorpWat betekent het als je iets tussen haakjes zet? Ik probeerde deze week literatuur te vinden over deze belangwekkende kwestie, maar ik kon niets vinden. Misschien heeft er ooit weleens iemand over geschreven, maar een bloeiende tak van wetenschap lijkt de leestekenkunde niet te zijn.Leestekens zijn de stiefkinderen van het taalonderzoek. Ze horen bij de … [Lees meer...] overDe betekenis (van ’tussen haakjes’)
Louche
door Gert de Jager Het gaat om een adjectief dat 'onguur, verdacht' betekent. De kwestie is bekend. Een strafpleiter uit Maastricht, producent van een reclamefolder die als boek op de markt wordt gebracht, zelfverklaard 'dandy' en 'dwarsligger', wil door een cartoonist niet als 'louche advocaat' worden neergezet. De cartoon wordt verspreid in een huis-aan-huisblad en argeloze … [Lees meer...] overLouche
Zo’n grote fles bier
Door Marc van Oostendorp Langzaam ontdekken de taalkundigen hun lichaam. Het is een langdurig proces: net als iedereen in de westerse cultuur – en vermoedelijk ook bijvoorbeeld de Chinese of de Japanse – zijn we geneigd om aan taal te denken als een rij letters op een blad papier of een beeldscherm. Terwijl de meeste taal natuurlijk gesproken wordt en vluchtig is als … [Lees meer...] overZo’n grote fles bier
Spreek Nederlands in uw bedrijf! De economen zeggen het
Door Marc van Oostendorp In je bedrijf kun je beter Nederlands spreken dan Engels. Dat is de boodschap die vanuit Tilburg tot ons komt. Een aantal economen heeft er onderzoek naar gedaan, en Nu.nl berichtte er gisteren over: wanneer een taal minder 'toekomstgericht is', doet een bedrijf het beter op het gebied van 'maatschappelijk verantwoord ondernemen'. En het Nederlands … [Lees meer...] overSpreek Nederlands in uw bedrijf! De economen zeggen het
Ja, hallo!
ReparatiegroetenDoor Marc van Oostendorp"Hallo, zo had ik dat niet bedoeld hoor!" Het mooie van mijn beroep is dat je je op maandagmiddag – op kosten van de eeuwige belastingbetaler – over dat soort zinnen mag buigen. En dus luisterde ik naar een lezing van mijn collega Gertjan Postma die onder andere over dit soort onderwerpen ging.Volgens Postma zijn woorden als … [Lees meer...] overJa, hallo!
Liegen en lasteren in de middeleeuwen
Door Marc van OostendorpHet was een populaire wijsheid in de middeleeuwen: je kon meestal maar beter je mond houden. "Spreken es dicke zere berouwen ender ter grooter scaden comen," zegt het vroeg veertiende-eeuwse wijsgerige Boec van Sidrac, "ende swigen es selden berouwen." Van spreken kwam weinig goeds, en volgens sommigen vormden de 'zonden van de tong' — onder andere … [Lees meer...] overLiegen en lasteren in de middeleeuwen
Ik heb dat ik naar huis wil
Door Marc van OostendorpGisteren begaf ik mij tijdens een lange treinreis weer eens temidden van de inheemse stam waar ik nu al meer dan 45 jaar dagelijks veldwerk doe: de Nederlandse. Twee jonge vrouwen hadden plaatsgenomen zoals modern mensen in de trein gaan zitten als ze met de trein reizen: schuin tegenover elkaar in een vierzitter, zodat ze urenlang hun stem moesten … [Lees meer...] overIk heb dat ik naar huis wil
De menselijke conversatie is een akoestisch proces
Door Marc van Oostendorp S. Carmiggelt is weer terug. Zijn boeken vliegen de winkel uit en dankzij een mooie pastiche van Koefnoen van twee weken geleden, hierboven, ben ik het volgende citaat (uit de Kronkel Visite in de bundel Dag opa) nu al een paar keer tegengekomen: De menselijke conversatie in het algeméén is een akoestisch proces, waarin de een een gedruis … [Lees meer...] overDe menselijke conversatie is een akoestisch proces
Ik heb de helft van de appeltaart opgegeten
Door Marc van Oostendorp Op de betekenis van een willekeurige zin kun je eindeloos puzzelen. Hier is er een. ‘Ik heb gisteren de helft van de appeltaart opgegeten.’ Stel, je staat op om naar de keuken te gaan en je echtgenoot zegt dat zinnetje. Je loopt naar de koelkast en je ontdekt dat er nergens meer appeltaart te bekennen is: alles is opgegeten door je man. Dan heb je alle … [Lees meer...] overIk heb de helft van de appeltaart opgegeten
Als jij nou eens koffie zet!
De betekenis van halve zinnenDoor Marc van OostendorpAls Saskia Daalder nou nog niet blij is! Bij haar afscheid van de Vrije Universiteit kreeg ze door haar collega's een mooie bundel met artikelen over taal en taalwetenschap aangeboden. En het eerste artikel is al prachtig! Ronny Boogaart en Kim Verheij behandelen er halve zinnen die als hele zinnen gebruikt worden, … [Lees meer...] overAls jij nou eens koffie zet!
Want en omdat
Wat is het verschil in betekenis tussen want en omdat? Dat valt niet altijd gemakkelijk vast te stellen: - Ik ben blij omdat ik gewonnen heb met ganzenborden. - Ik ben blij, want ik heb gewonnen met ganzenborden. Toch is zo'n verschil er wel. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat sommige zinnen wel met want aan elkaar verbonden kunnen worden, maar niet met … [Lees meer...] overWant en omdat
Ergens vind ik dat leuk. Ergens?
Door Marc van Oostendorp Wanneer u deze maand slechts tijd hebt voor één nieuw taalkundig proefschrift, raad ik u aan dat van Elisabeth Koier te lezen, waarop de auteur volgende week donderdag in Leiden hoopt te promoveren. Het gaat over de woorden ergens in het Nederlands en het (Klassieke) Griekse bijna-equivalent pou. Dat lijkt misschien een wat klein en wonderlijk … [Lees meer...] overErgens vind ik dat leuk. Ergens?
Grote jukbeenspier
Door Marc van OostendorpMijn specialisatie als taalkundige is de klankleer, maar mijn geheime hobby is de pragmatiek, helemaal de andere kant van de grammatica: de manier waarop betekenis verandert in de context. In het holst van de nacht speur ik Semantics Archive af, waar semantici en pragmatici hun laatste bevindingen publiceren.“Zeg op, wanneer houd je op je vrouw te … [Lees meer...] overGrote jukbeenspier
Talen maken voor pubers
Door Marc van OostendorpIk praat niet zo vaak met pubers, maar gisteren kwam er een groep naar het Meertens Instituut, waar ik werk. Ik had anderhalf uur om ze te laten zien hoe waanzinnig interessant de taal is – en hoe graag ze diep hun hart allemaal over vier jaar taalwetenschap willen gaan studeren.Wat doe je dan? Ik besloot om ze hun eigen taal te laten maken. En volgens … [Lees meer...] overTalen maken voor pubers
De taal van de Nederlandse Spoorwegen
De NS praat tegen de reizigers als een vermoeide echtgenoot. Gisterenavond zat ik in de trein en wist ik het ineens. Er is in het verleden eigenlijk veel te veel voorgevallen tussen de NS en ons. U kent die echtparen wel. Zij is zich gaandeweg aan alles gaan ergeren wat hij zegt: 'daar heb je hem weer'. Daarom begint hij zich voorzichtig uit te drukken, maar hij doet dat net … [Lees meer...] overDe taal van de Nederlandse Spoorwegen
Wil je koffie of thee?
Over taal en wiskunde In een aardige blogpost beschreef de wiskundige Ionica Smeets gisteren de taalopvatting van haar vakgenoten: Ik ken [...] wiskundigen die de vraag ‘Wil je koffie of thee?’ steevast met een triomfantelijk ‘Ja’ beantwoorden. Mijn collega’s hebben een wat merkwaardig gevoel voor humor, en ze gebruiken taal anders dan de meeste mensen. Hun zinnen zijn logisch … [Lees meer...] overWil je koffie of thee?
Alsnog
Om de Nederlandse taal te kunnen bijhouden in haar voortdurende onstuimige ontwikkeling, moet een geleerde heden ten dage Facebook lezen. Wat mij in ieder geval nog niet was opgevallen: dat jongeren alsnog op een andere manier gebruiken. Mijn Utrechtse collega Jacomine Nortier kwam er echter mee in haar laatste statusupdate: Het valt mij bij het lezen van scripties en [...] … [Lees meer...] overAlsnog
Yes!
Ik weet niet wat u vandaag allemaal te doen heeft, maar als ik u was, zou ik de boel maar de boel laten en vandaag naar Groningen gaan, waar momenteel de 33e TABU-dag plaatsvindt. Het is oorspronkelijk begonnen als een evenement van het hier uitgegeven tijdschrift Taalkundig Bulletin (TABU) en duurt inmiddels anderhalve dag. Ik heb gisteren, tijdens de eerste halve dag, … [Lees meer...] overYes!
Steeds weer die garnalenhersens
Foto: Perpetualplum Hét glorieverhaal van de Nederlandse recherche in de afgelopen tien jaar was de zoektocht naar de schrijver van de kogelbrieven tien jaar geleden. In de jaren 2002 en 2003 ontvingen allerlei bekende Nederlanders — van Katja Schuurman tot en met koningin Beatrix — een doodsbedreiging in een brief met een kogel. Door allerlei ingenieuze technieken wist de … [Lees meer...] overSteeds weer die garnalenhersens
