Het begrip balkanisme heeft me niet losgelaten sinds ik er deze 'zomer met Manon Uphoff' over schreef. Het is een term die is bedacht door de Bulgaarse denker Maria Todorova om een complex van clichés en negatieve beelden te beschrijven die er volgens haar in 'het Westen' heerst over de Balkan. Inwoners van dat gebied gelden volgens haar vaak als 'de ander onder ons' – deel van … [Lees meer...] overDankjewel zeggen tegen je lief
psychologie
Luisteren via een hoofdtelefoon
Soms gaat onderzoek over taal zonder dat het over taal gaat. Deze week verscheen er bijvoorbeeld een artikel in het tijdschrift Organizational Behavior and Human Decision Processes, dat waarschijnlijk nooit door een taalkundige wordt gelezen, ook door mij niet, maar dat het mogelijk maakt verder na te denken over een bijzondere vorm van taalgebruik: in jezelf praten. Dat is … [Lees meer...] overLuisteren via een hoofdtelefoon
Kennelijk ben ik een taaldenker
Wil je je huis binnen een mum van tijd tot een bewoonde boekenkast maken, begin een blog. Binnen de kortste keren worden je ongevraagd allerlei publicaties toegestuurd. Ik heb twee werkgevers en een bewoonde boekenkast, dus ik heb drie ruimtes voor boeken, maar ook drie adressen waar mensen boeken naartoe kunnen sturen, soms krijg ik dus zelfs boeken dubbel. Dat alles is … [Lees meer...] overKennelijk ben ik een taaldenker
Waar zit je ware zelf?
Door Marc van Oostendorp Wie ben ik? Ieder levensverhaal gaat uit van een kern – een 'waar zelf'. Maar wie is dat? En vooral: waar bevindt zich dat? Omdat ik de laatste tijd bezig bent met een serie over de vraag wat – onder andere – ik betekent in gedichten, én omdat er nu een nieuwe theorie is die zegt dat we het idee dat we een ik hebben sowieso te danken is aan de taal, … [Lees meer...] overWaar zit je ware zelf?
Menselijke natuur vs. menselijke natuur
Een van de problemen van de mens is dat hij niet begrijpt dat hij beperkt is in zijn menselijke vermogens. Hij kan dit zelfs niet begrijpen, want een van zijn beperkingen is dat hij zijn eigen beperkingen niet kan zien. Dat is de boodschap van de Israëlisch-Amerikaanse cognitief psycholoog Iris Berent in haar nieuwe boek The Blind Storyteller. Zij was al lange tijd een van … [Lees meer...] overMenselijke natuur vs. menselijke natuur
De aangeboren weerzin tegen het idee dat weerzin aangeboren kan zijn
Sommige kennis is mogelijk aangeboren. Er bestaat op dit punt bijvoorbeeld al een lang lopende discussie over taal. Nu is dat een nogal wonderlijke discussie als je kijkt naar wat er wetenschappelijk bekend is: bijvoorbeeld dat baby's van een paar uur oud al verschil horen tussen hun moedertaal en een vreemde taal. Dat betekent dat ze zich al aspecten van de klankvorm van hun … [Lees meer...] overDe aangeboren weerzin tegen het idee dat weerzin aangeboren kan zijn
Laat de crisis in de sociale psychologie een waarschuwing voor ons zijn
Door Marc van Oostendorp Iedere goede wetenschap is waarschijnlijk permanent in crisis. Steeds weer komt men erachter dat de bestaande theorieën eigenlijk niet voldoen en dat er onbegrepen feiten zijn. Steeds komt er weer iemand aandragen met nieuwe ideeën en steeds weer krijgen sommige van die nieuwe ideeën aanhang terwijl ze bij anderen op weerstand stuiten. Zo ontstaat … [Lees meer...] overLaat de crisis in de sociale psychologie een waarschuwing voor ons zijn
Promotie: Anne-Fleur van der Meer over depressie en intertekstualiteit in hedendaagse autobiografische literatuur
Datum: 27 September 2018, 11.45 stipt Locatie: Aula, Vrije Universiteit te Amsterdam (Hoofdgebouw) Op donderdag 27 september 2018 om 11.45 precies zal Anne-Fleur van der Meer haar proefschrift Ladders naar het licht. Depressie en intertekstualiteit in hedendaagse autobiografische literatuur in het openbaar verdedigen in de aula van de Vrije Universiteit te … [Lees meer...] overPromotie: Anne-Fleur van der Meer over depressie en intertekstualiteit in hedendaagse autobiografische literatuur
Oninteressant onderzoek: kinderen tekenen meer mannelijke wetenschappers dan vrouwelijke
Door Freek Van de velde Een dikke maand geleden is in het tijdschrift Child Development een artikel verschenen dat druk gedeeld is op allerhande social media. De auteurs, vier psychologen van Northwestern University, werden na de publicatie voor de camera’s gehaald om duiding te geven bij hun mediagenieke onderzoek. Waar ging dat over? Ze hadden een ‘meta-analyse’ uitgevoerd … [Lees meer...] overOninteressant onderzoek: kinderen tekenen meer mannelijke wetenschappers dan vrouwelijke
Onzin over de g
Door Marc van Oostendorp Waarom, waarom vindt Kijk het nodig om te publiceren over een onzinnig onderzoekje over de letter g, ook al laten ze zelf een taalkundige aan het woord die uitlegt waarom het een onzinnig onderzoekje is? (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overOnzin over de g
Pavlov-reacties in een vreemde taal
Door Marc van Oostendorp In een vreemde taal ben je minder bang. Dat blijkt uit een nieuw onderzoek dat deze week verscheen in Nature Scientific Reports. De onderzoekers deden een fascinerend experiment, dat gebaseerd is op zo'n beetje de klassiekste psychologische proef die er bestaat: de Pavlov-reactie. Je laat iemand een aantal keer twee plaatjes zien en na het ene … [Lees meer...] overPavlov-reacties in een vreemde taal
Vrouwen kunnen beter gedachten lezen
Door Lucas Seuren In een hoofdstuk over taalgebruik uit 2013 stelde de beroemde Britse taalkundige Stephen Levinson dat het een wonder is dat sociale interactie zo soepel verloopt. Aan de basis van ons talig en niet-talig handelen liggen allerlei intenties, intenties die natuurlijk niet direct toegankelijk zijn voor onze gesprekspartners. En toch kunnen we veelal vrij … [Lees meer...] overVrouwen kunnen beter gedachten lezen
Dronken Nederlands leren?
Deze week werd bekend dat mensen iets beter zijn in het spreken van vreemde talen als ze net iets gedronken hebben. Wat heb je aan zo'n bevinding? Mijn zondagochtendminicollege: (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overDronken Nederlands leren?
Waarom de meeste mensen beter dan gemiddeld autorijden
Door Marc van Oostendorp Altijd weer gezellig, als iemand op Facebook een bericht deelt waaruit blijkt dat de meeste automobilisten vinden dat hun stuurmanskunst groter dan gemiddeld is. Dat kan toch helemaal niet, wat een hoogmoed van de mens! Het lijkt ook inderdaad een robuust effect, en er zijn al verschillende theorieën over opgesteld, zoals dat mensen zulke gedachten … [Lees meer...] overWaarom de meeste mensen beter dan gemiddeld autorijden
Bababa
Door Marc van Oostendorp De zomer is de tijd om op nieuwe plaatsen over van alles en nog wat na te denken. Bijvoorbeeld over hoe ons luisteren kan worden medebepaald door ons zien. (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overBababa
Sociale wetenschapper en sociale media
Door Marc van Oostendorp Een schokkend bericht uit de pyschologie: een voormalige president van de American Psychological Society, Susan Fiske, plaatst in het laatste nummer van het mededelingenblad van die vereniging een gastcolumn waarin ze klaagt over de manier waarop haar collega's de sociale media gebruiken. Nee, dat gaat er niet over dat ze de hele tijd zitten … [Lees meer...] overSociale wetenschapper en sociale media
Een zelfverzonnen Oedipuscomplex
President Tsaar op Obama Beach op de voet gevolgd (6/60) Door Marc van Oostendorp Deze zomer publiceren nrc.next en NRC Handelsblad de roman President Tsaar op Obama Beach van A.F.Th. van der Heijden als feuilleton. De afleveringen verschijnen 's ochtends <op de website van de krant>. In de loop van de dag blog ik een bespreking. … [Lees meer...] overEen zelfverzonnen Oedipuscomplex
Crisis in de psychologie: nog maar een experiment
Door Marc van OostendorpDe sociaal-psycholoogIllustratie: M. van OostendorpBlogs kunnen iets wat wetenschappelijke artikelen niet kunnen: de wanhoop van de onderzoeker laten zien. Neem het stuk dat de prominente Canadese sociaal psycholoog Michael Inzlicht onlangs publiceerde op zijn eigen website. "Ik voel dat de grond onder mijn voeten beweegt", schreef hij daarop, "en ik … [Lees meer...] overCrisis in de psychologie: nog maar een experiment
Hoe kunnen we over getallen spreken?
Door Marc van OostendorpIn mijn zondagmiddagminicollege leg ik uit waarom taal volgens de Amerikaanse psychologe Elisabeth Spelke cruciaal is bij het ontstaan van getallen. … [Lees meer...] overHoe kunnen we over getallen spreken?
Waarom schrijven psychologen geen boeken?
Door Marc van OostendorpHij lijkt wel een parodie, de brief die de Leidse psychologe Fenna Poletiek afgelopen zaterdag in NRC Handelsblad plaatste – een parodie op de intellectuele crisis waarin haar vakgebied verkeert. Dat heel veel onderzoek in zogenoemde ‘internationale toptijdschriften’ niet-repliceerbaar is, zoals onlangs bleek – in nog niet gerepliceerd onderzoek –, is … [Lees meer...] overWaarom schrijven psychologen geen boeken?
men is/ ikzelf
door Gert de Jager "Je". De lyrisch toegesprokene in de poëzie van Komrij die blijkbaar geen 'ik' wil zeggen: "Je denkt niet graag terug aan kinderjaren." Alle Nederlandse voetballers sinds Johan Cruijff wanneer ze na afloop van de wedstrijd worden geïnterviewd. Kouwenaars 'men'. Wat er aan de hand is, leert misschien een reeks onderzoeken van … [Lees meer...] overmen is/ ikzelf
Hetzelfde anders zeggen
Je kunt nooit het ene woord straffeloos vervangen door het andere. Zelfs wanneer ze precies hetzelfde betekenen – fiets en rijwiel –, zijn er nog verschillen: het een is deftiger, of platter, of dichterlijker, of ouderwetser, dan het ander. Zodra twee vormen samen dreigen te vallen, gaan mensen ze verschillende connotaties geven, of een van de twee reserveren voor bijzondere … [Lees meer...] overHetzelfde anders zeggen
Koop hier een makkelijke naam
Heeft u al bedacht hoe u de Nederlandse industrie vooruit gaat helpen? Ik wel! Wanneer de regering haar plannen doorzet, wordt het over een paar jaar moeilijk nog geld te krijgen voor onderzoek dat niet op de een of andere manier nuttig is — waarbij 'nuttig zijn' betekent: geld opleveren voor het bedrijfsleven. Welnu, ik ben er uit: ik ga namen beoordelen. … [Lees meer...] overKoop hier een makkelijke naam
