Door Marc van OostendorpWat is de relatie tussen godsdienst en woordenboeken? Vorig jaar lag er een Geelwit Boekje op mijn bureau, waarin de taal van de Nederlandse (en Vlaamse) katholieken aan de orde kwam. Nu ligt er Bewogen woorden, een Klein apostolisch woordenboek dat zijn woorden betrekt van het Apostolisch Genootschap, volgens Wikipedia 'een vrijzinnig religieuze … [Lees meer...] overDe woordenlijst als de hele wereld
recensies
Tussenwerpsels, P.C. Hooft en Van Dale Nederlands-Italiaans
Door Marc van OostendorpHet Italiaans was het Engels van de zeventiende eeuw: de taal die je leerde als je jong was en op de hoogte wilde zijn van de nieuwste ontwikkelingen in cultuur en wetenschap. Er waren dan ook veel vooraanstaande Nederlandse intellectuelen die de taal leerden.Minne de Boer heeft de leerboeken en Italiaanse grammatica's bestudeerd die indertijd hier … [Lees meer...] overTussenwerpsels, P.C. Hooft en Van Dale Nederlands-Italiaans
Thomas Vaessens, Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur-III (slot)
Door Fabian StolkVandaag gaat alles (behalve het verduimnagelen van plaatjes in Blogger) goed. Varen op de Utrechtse Nieuwegracht en Drift, elektrisch voortgedreven; toch maar een benzinemotor gekocht overigens; en het is zomer. En ik heb Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur van Vaessens uit. Die hoeft dus niet mee naar het strand straks (metonymisch, dat, want ik … [Lees meer...] overThomas Vaessens, Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur-III (slot)
Lezen door een 3D-bril
Over Thomas Vaessens' Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuurDoor Marc van OostendorpHip filmpje ter illustratie hip filmpjeHet werk van de Amsterdamse hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde Thomas Vaessens is fascinerend om te volgen. Hij werkt hard en hij denkt altijd serieus na over zijn vak. Daarbij probeert hij verder te kijken dan de individuele … [Lees meer...] overLezen door een 3D-bril
Thomas Vaessens, Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur-II
Door Fabian StolkDe kneep De kneep van dit boek (ik ben nog maar tot pagina 330 gevorderd), zit erin dat Vaessens de chronologisch en historisch verhalende benaderingswijze van de moderniteit combineert met een conceptuele en transhistorische werkwijze waarmee hij literaire teksten bespreekt. Hij legt dit als volgt uit (p. 11):Wij zeggen niet: 'Multatuli is een romanticus', … [Lees meer...] overThomas Vaessens, Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur-II
Thomas Vaessens, Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur
Uitgeverij Vantilt, Nijmegen 2013. Paperback met flappen. 472 bladzijden. Door Fabian StolkGevorderdNu ik dit noteer [01-07-2013], ben ik pas gevorderd tot bladzijde 309. Ik ben dus geen beginneling meer, maar gevorderde. Maar ik ben nog niet aan de meet. En zou er dus nog mijn toetsenbord over moeten houden. Totdat ik het uit heb. Want ik wil niet meedoen aan het dom krakeel … [Lees meer...] overThomas Vaessens, Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur
De taal van barbaren
Een elegant essay over afscheid nemen, naamvallen, en kijkcijfertaalkunde Door Marc van Oostendorp Dat talen veranderen is op zichzelf al een wonderlijk verschijnsel, merkt Joop van der Horst op in zijn deze week verschenen boek Taal op drift; maar nog wonderlijker is dat ze soms beginnen aan een langdurig proces dat wel honderden jaren kan duren. Terwijl de taalgebruikers … [Lees meer...] overDe taal van barbaren
Schrijverslogboek of kleine filosofie?
Essayistisch schrijven over literatuur is booming businessOver Jannah Loontjens. Mijn leven is mooier dan literatuur. Een kleine filosofie van het schrijverschap (2013) Ambo: Amsterdam. pp.184. (Bestel)informatie bij de uitgever.Door Marieke WinklerLeven met literatuurJannah Loontjens debuteerde als dichter in 2001 met de bundel Spectroscoop. Een jaar later volgde de … [Lees meer...] overSchrijverslogboek of kleine filosofie?
Erg moeilijk gezellige onzin te praten in een brief
Zorgvuldige editie van de brieven van CouperusDoor Marc van OostendorpH.T.M. van Vliet is een man met een duidelijk doel. Zijn hele werkzame leven heeft hij zich ingezet voor het verhogen van de wetenschappelijke kwaliteit van edities van het Nederlandse letterkundige erfgoed. Hij was ooit de drijvende kracht achter het Bureau Basisvoorziening Tekstedities, en toen dit opging … [Lees meer...] overErg moeilijk gezellige onzin te praten in een brief
Een taal die nooit geboren is en nooit sterft
Engelstalige 'biografie' van het NederlandsDoor Marc van OostendorpWeinig talen zijn beter in het Engels beschreven dan het Nederlands. Je kunt enorm veel gedetailleerd te weten komen over onze taal, zonder haar ooit te leren. Er verschenen de afgelopen vijftien jaar boeken over de klankleer, de vormleer en de zinsbouw, en online wordt gewerkt aan een grootschalig taalportaal … [Lees meer...] overEen taal die nooit geboren is en nooit sterft
Geloven in God en in Chomsky
Hoe een ex-missionaris probeert de taalwetenschap op zijn kop te zettenDoor Marc van OostendorpBijna vijfendertig jaar geleden trok de Amerikaanse taalkundige Daniel Everett het Amazone-gebied in. Hij zou de taal van het Pirahã-volk bestuderen en liet zich de eerste jaren leiden door het geloof in God en het geloof in de taaltheorie van zijn landgenoot Noam Chomsky. Geen van … [Lees meer...] overGeloven in God en in Chomsky
Leidse stegen
Door Marc van OostendorpAls u niet in Leiden woont, zult u wel iedere dag met uw tanden knarsen over de pech die u hebt in uw leven. Woont u wel in de Leidse binnenstad, dan woont u waarschijnlijk in of bij een steeg, want daarvan zijn er 86 tussen de singels. Dat weet ik uit het nieuwe boek van Tanneke Schoonheim, Langs Leidse stegen. De stukjes zijn eerder verschenen in … [Lees meer...] overLeidse stegen
Beatrijs: wie of wat?
Door Marc van OostendorpEen weblog schrijven levert weinig op. Mensen zeggen weleens dat ik er beter mee kan ophouden, maar af en toe krijg je als blogger toch een fijne beloning. Zoals een recensie-exemplaar van Beatrijs de wereld in. Vertalingen en bewerkingen van het Middelnederlandse verhaal, een boek dat voort komt van een internationaal project en een congres … [Lees meer...] overBeatrijs: wie of wat?
Verbergen is verstoppertje spelen
Door Marc van OostendorpDe schrijver Paul Claes is een optimist. Niet alleen denkt hij dat hij ieder gedicht kan begrijpen; hij denkt ook dat hij ons kan leren datzelfde te doen. Daarvoor schreef hij nu een nieuw boek, Zwarte zon. Code van de hermetische poëzie."Zelfs de meest revolutionaire gedichten ontsnappen niet aan de regels van de taal en de ideologie van hun tijd", … [Lees meer...] overVerbergen is verstoppertje spelen
Een schuchtere jongen als briljant pedagoog
Drie boeken over HuygensDoor Marc van OostendorpWie was Constantijn Huygens? Een echt Haagse dichter, volgens de Rijswijkse dichter Ilja Leonard Pfeijffer: "Huygens is als de schuchtere jongen van het veen die heeft geleerd dat ons soort mensen hem waarderen op voorwaarde dat hij geen opzien baart. (...) Hij is geen dichter, god verhoede, hij is een eerbaar dienaar van vorst en … [Lees meer...] overEen schuchtere jongen als briljant pedagoog
De reis van Sint Brandaan
Door Bas Jongenelen Het verhaal van de Ierse abt Brandaan die een zeereis onderneemt en allerlei vreemde dingen meemaakt, was populair in de Middeleeuwen. Het verhaal van de Ierse abt Brandaan die een zeereis onderneemt en allerlei vreemde dingen meemaakt, is populair in onze tijd. De afgelopen jaren zijn er diverse boeken uitgegeven met als titel De reis van Sint Brandaan, … [Lees meer...] overDe reis van Sint Brandaan
Aamborstig
Door Marc van OostendorpTon den Boon is de meest getalenteerde lexicograaf van Nederland. Van Dale mag zich gelukkig prijzen dat hij voor die uitgeverij werkt: hij is Nederlands hoofdredacteur van de Grote Van Dale (er is ook een Vlaamse hoofdredacteur, Ruud Hendrickx) en maakt een dagelijkse rubriek, het Woord van de Dag. Dat is een verbazingwekkende rubriek: ik begrijp niet … [Lees meer...] overAamborstig
Halfhartig verzet tegen Napoleon
Door Marc van Oostendorp De Fransen zijn nu bijna 200 jaar geleden uit ons intens geliefde vaderland vertrokken – in november 1813 verdween het leger van Napoleon uit ons land. In de jaren ervoor had ons land ernstig te lijden onder de bezetting: de economie kreeg een enorme klap doordat alles ten dienste van Parijs werd gesteld en daarnaast werden de Nederlanders in hun … [Lees meer...] overHalfhartig verzet tegen Napoleon
Neder-L overschrijven in bed, op het toilet en in bad
Door Marc van Oostendorp Er waren tot nu toe niet veel taalboeken waarvan het voorwoord eindigde met de zin 'Ik wens je veel leesplezier, in bed, op het toilet, in bad, op de bank, in de trein of waar je ook bent.' Gelukkig is zo'n taalboek er nu wel: Taal voor in bed, op het toilet of in bad van Heidi Aalbrecht.In 150 kleine bladzijden en met een harde kaft legt de … [Lees meer...] overNeder-L overschrijven in bed, op het toilet en in bad
Pas verschenen: Ene andre tale
Ene andre tale. Tendensen in de Middelnederlandse late ridderepiek. Onder redactie van An Faems en Marjolein Hogenbirk. Hilversum, Verloren, 2012. 318 blz. ISBN 978-90-8704-224-0. € 29,- De meeste 19e- en 20e-eeuwse literatuurgeschiedschrijvers hadden niet veel goeds te zeggen over de late ridderepiek (ridderromans die gedurende de 14e eeuw ontstonden). Jonckbloet besprak … [Lees meer...] overPas verschenen: Ene andre tale
Mooie woorden zijn een ziekte
Door Marc van OostendorpDe onlangs teruggetreden Leidse hoogleraar Jaap Goedegebuure is geloof ik niet een erg polemisch ingestelde persoon. Ik kan me niet herinneren dat er vlammende essays tegen hem geschreven zijn, of dat hij zelf auteurs kwetsend beschreven heeft. Ook in zijn academische carrière heeft hij geloof ik geen grote vijanden gemaakt.Het is dan voor de … [Lees meer...] overMooie woorden zijn een ziekte
Geen jonge wetenschap
Door Marc van OostendorpAan het eind van de negentiende eeuw was het voor veel mensen duidelijk: de taalwetenschap leek van alle geesteswetenschappen het meest op een natuurwetenschap. Een geleerde als Charles Darwin had belangstelling getoond voor de manier waarop je talen in een stamboom kon plaatsen, en die stambomen vergeleken met de evolutie van soorten in de biologie.Die … [Lees meer...] overGeen jonge wetenschap
Door de bril van de taal
Door Marc van Oostendorp Wij zijn onze hersenen, hoor je sommige mensen tegenwoordig weleens beweren. Een jaar of tachtig geleden genoot een andere visie ongeveer evenveel populariteit: we zijn onze taal. Vooral de eminente taalkundige Edward Sapir en diens beroemdste student, Benjamin Lee Whorf, maakten dit idee populair. Zij beweerden dat de mens de wereld zag door de bril … [Lees meer...] overDoor de bril van de taal
Never say die!
Het fijne van de taalwetenschap is, vind ik, dat ze je de dingen die je altijd al wist opnieuw laat zien. Er is een woord dat je al je hele leven kent en ineens komt daar de etymoloog die je uitlegt wat een merkwaardige geschiedenis dat woord had lang voordat jij geboren werd. Er is een zinsconstructie die je moeiteloos hanteert en dan komt er een syntacticus voorbij die … [Lees meer...] overNever say die!
Bommel, bijbels en ‘bestsellers’
Het is niet moeilijk om een boek uit 2012 in je hart te sluiten waarin het woord bestseller tussen aanhalingstekens wordt gezet. Klaas Driebergen doet dat in zijn Bommel en bijbel. Bijbel en christendom in de verhalen van Marten Toonder. Over de bundel Bommelverhalen Als je begrijpt wat ik bedoel schrijft hij:Deze zag in 1967 het licht als Literaire Reuzenpocket 250 … [Lees meer...] overBommel, bijbels en ‘bestsellers’
