In 1584 verscheen de oudste[1] gedrukte grammatica van het Nederlands: de Twe-spraack vande Nederduitsche Letterkunst, geschreven door Hendrik Laurensz. Spiegel, lid van de Amsterdamse Rederijkerskamer ‘In liefd’ bloeyende’, en uitgegeven bij Christoffel Plantijn in Leiden. Het werk behandelt in zeven hoofdstukken verschillende aspecten van de Nederlandse taal, van … [Lees meer...] overPractice what you preach
taalkunde
Taalcanon Kerstquiz 2022
In november en december vierden we ons 10-jarig jubileum. Als kers op de taart hebben we een kerstquiz gemaakt. De antwoorden zijn te vinden in de taalcanon (om het makkelijker te maken staan de artikelen waarin het antwoord te vinden is onder de vragen). Door de letters van de goede antwoorden te verzamelen ontstaat een woord of woordcombinatie. Het antwoord kunt u insturen … [Lees meer...] overTaalcanon Kerstquiz 2022
Anéla / VIOT Juniorendag 2023: Call for Abstracts
ENGLISH VERSION BELOW Op vrijdag 28 april 2023 vindt de jaarlijkse Anéla-/VIOT-Juniorendag plaats bij de KU Leuven in Antwerpen. Tijdens de Juniorendag krijgen BA- en MA-studenten, junior-onderzoekers en promovendi op het gebied van toegepaste taalkunde de mogelijkheid om hun werk te presenteren door middel van een mondelinge of een posterpresentatie. Daarnaast wordt er … [Lees meer...] overAnéla / VIOT Juniorendag 2023: Call for Abstracts
Dommen
Kort geleden (2022, Assen) verscheen van Henk Bloemhoff een vertaling van de oudsaksische Heliand in het Stellingwerfs (in samenwerking met Jan Nijen Twilhaar die een vertaling voor het Sallands heeft gemaakt). In zijn inleiding gaat Bloemhoff vrij uitvoerig in op de kerstening en de kerkgeschiedenis van de Stellingwerven: kan de Heliand daarin een rol gespeeld hebben? In … [Lees meer...] overDommen
Excuses in vier talen
Op 19 december 2022 bood minister-president Rutte namens de Nederlandse regering excuses aan voor het slavernijverleden (zie hier de toespraak). Hij deed dat in maar liefst vier talen: Nederlands, Engels, Papiaments, en Sranantongo. Waarom deze vier talen? Wat is de link met de slavernijgeschiedenis van Nederland? Nederlands ligt voor de hand als … [Lees meer...] overExcuses in vier talen
Spelletjesdiminutief
We zijn in ons gezin nu ongeveer op het punt gekomen dat de negenjarige aan tafel soms groter inzicht heeft in de structuur van de taal dan de twee aanwezige hoogleraren taalwetenschap. Het kwam zo: het favoriete spel van mij en de negenjarige is tegenwoordig schooltje, vooral sinds we hebben ontdekt dat we allebei licht opstandige leerlingen kunnen zijn die propjes gooien … [Lees meer...] overSpelletjesdiminutief
Niet spreken om begrepen te worden, maar spreken om te zijn
Taal is een centraal onderwerp in het huidige maatschappelijke debat. Hoe benoemen we minderheidsgroepen? Hoe gaan we met elkaar om? Hoe laten we mensen aan het woord die nog niet veel aan het woord komen? De Duitse schrijfster Kübra Gümüşay laat een heel waardevol geluid horen in dat debat in haar boek Spreken en zijn. Ik vind dat het beste boek dat ik las over dit … [Lees meer...] overNiet spreken om begrepen te worden, maar spreken om te zijn
Hebben films een grammatica?
Hebben films een grammatica? Wel volgens Dorit Abusch en Mats Rooth. In een nieuw artikel in het tijdschrift Linguistics & Philosophy leggen ze een klein stukje van die grammatica uit, en ze laten zien dat er overenkomsten zijn met de manier waarop in zinnen betekenis wordt gegeven. Het gaat over sequenties als de bovenstaande. Ze komen zowel in films als in … [Lees meer...] overHebben films een grammatica?
Voor en achter
De Nederlandse grammatica laat toe dat voorzetsels (in de voorbeelden onderstreept) worden samengetrokken: Het liggend streepje geeft aan dat er een zinsdeel ‘ontbreekt’, dat gemakkelijk aangevuld kan worden, al geeft dat een buitengewoon houterig resultaat: Voorzetseluitdrukkingen laten evengoed samentrekking toe, ook met gewone voorzetsels … [Lees meer...] overVoor en achter
Waar lezen we?
Lezen is niet alleen een van de leukste dingen die je brein kan doen, het is ook enorm ingewikkeld. Van alles en nog wat komt erbij kijken: begrip van de taal, manieren om bij te houden waar je precies bent in een verhaal of een betoog, je stelt je misschien visueel voor wat je ziet, je reageert emotioneel en wat al niet. Maar daarbij is lezen uiteindelijk ook nog een vorm … [Lees meer...] overWaar lezen we?
De wiskundige eenvoud van menselijke taal
Als ik helemaal alleen op de wereld was, zou ik dan nog taalkundige zijn? Het wordt dan natuurlijk minder gemakkelijk om nieuwe observaties te leren, en sommige takken van het vak verloren hun maatschappelijk belang, eenvoudigweg omdat ik in mijn eentje de maatschappij zou zijn. Stukjes voor Neerlandistiek schrijven zou ik om soortgelijke redenen na een tijdje waarschijnlijk … [Lees meer...] overDe wiskundige eenvoud van menselijke taal
16 december 2022: Dag van de Fonetiek
De vereniging heeft tot doel het bevorderen van fonetisch onderzoek en de toepassingen daarvan, de uitwisseling van informatie op fonetisch gebied, en de samenwerking van haar leden onderling en met andere wetenschappers. De vereniging organiseert jaarlijks de Dag van de Fonetiek, een dag met lezingen over lopend onderzoek die plaatsvindt in december. De Dag … [Lees meer...] over16 december 2022: Dag van de Fonetiek
Een Hekkinkje doen: ik als eerste, anderen daarna
Voor iemand die via een Proclamatie van en tot Mijn volk spreekt, zoals de toenmalige koningin Wilhelmina deed na de Duitse inval in 1940, is het geen wonder als deze het verderop in dezelfde tekst ook heeft over Ik en Mijn Regeering. Misschien wordt dat in koninklijke kring anders gevoeld, voor mij klinkt “mijn regering en ik” sympathieker. “De … [Lees meer...] overEen Hekkinkje doen: ik als eerste, anderen daarna
‘Morgen kun jij aan mijn baas niet zomaar een uitbrander geven’
Hoe efficiënt is taal? In sommige opzichten niet zo heel erg efficiënt. Wanneer je een willekeurig woord uitspreekt, kan de luisteraar vaak al na een paar klanken raden wat er gezegd gaat worden, en toch spreekt de gemiddelde spreker dan nog even door. Dat is strikt genomen verspilling van de moeite: bewegingen van tong en lippen die de boodschap niet verder hoeven uit te … [Lees meer...] over‘Morgen kun jij aan mijn baas niet zomaar een uitbrander geven’
Representativiteit en blikvernauwing
In Taal & Tongval 74, 1 (2022) verscheen een artikel van de hand van Hans Schmeets en Leonie Cornips (S&C) dat met ongeveer dezelfde strekking onder een andere titel al eerder gepubliceerd was in Statistische Trends, een online medium van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In beide stukken presenteren de auteurs een onderzoek naar de plaats van de dialecten … [Lees meer...] overRepresentativiteit en blikvernauwing
De universaliteit van de apenkreet
De Europese taalkundige met het grootste gevoel voor het grote gebaar is ongetwijfeld Philippe Schlenker. Hij wil zo ongeveer de hele wereld bestuderen op een taalkundige manier, of in ieder geval toch uiteenlopende zaken zoals muziek en dans, handgebaren ('de vis was zo [handen wijd uit elkaar] groot'), en ook dierencommunicatie. Met een groep medewerkers schrijft hij … [Lees meer...] overDe universaliteit van de apenkreet
Jiddische hulpwerkwoorden
Een fraai voorbeeld van de subtiliteiten van het taalgevoel is de keuze tussen hebben en zijn: ik heb gevochten, ik ben gevallen, en de hulpwerkwoorden andersom gebruiken zou niet juist zijn. Het Engels maakt een voltooide tijd altijd alleen maar met have, maar er zijn genoeg andere talen (Frans bijvoorbeeld, of Duits, of Italiaans) die ook een verschil maken, al is de keuze … [Lees meer...] overJiddische hulpwerkwoorden
Een geval van klinkerverkleuring
In zijn artikel ‘Vervoegde voegwoorden in het Oosten’ wijst C.B. van Haeringen op een bijzonder verschijnsel in een aantal Nedersaksische streektalen: naast de reguliere vervoeging met sjwa van de persoonsvorm gevolgd door een subject in de eerste persoon meervoud, komen er vormen voor als doede wiej en gaode wiej (van de infinitieven (dôen en gaon). In deze bijdrage zal ik … [Lees meer...] overEen geval van klinkerverkleuring
Het geestesoog ontdekt
Wat gebeurt er als iemand pakweg de zin 'De portier was een invalide' tot zich neemt? Zie je dan op de een of andere manier inderdaad een anders valide portier voor je? Valt dat op de een of andere manier aan te tonen? En draagt dat innerlijke oog bij aan je esthetische plezier? Op die en dergelijke vragen promoveert Marloes Mak vandaag in Nijmegen. Op verschillende manieren … [Lees meer...] overHet geestesoog ontdekt
Deze blog lezen? Bij!
Het kopje staat op tafel, het boek ligt naast de computer, de kat zit onder de stoel, en ik ben bij. Bij wat? Bij de tafel, bij de computer of bij de stoel? Of gewoon bij pasta pesto? Een van de meest bijzondere ervaringen in de categorie ‘verhuizen naar Leiden’ vond ik het ontdekken van de talige constructie ‘ergens bij zijn’. De eerste keer dat ik het hoorde, dacht ik … [Lees meer...] overDeze blog lezen? Bij!
Een taalkundige lezing van de handreiking
Waarden voor een nieuwe taal Op 10 maart 2021 werd in de Nederlandse kunst- en cultuursector een handreiking gelanceerd met als titel Waarden voor een nieuwe taal. Een veilige, inclusieve en toegankelijke taal voor iedereen in de kunst- en cultuursector. Deze handreiking is digitaal beschikbaar en kan door iedereen geraadpleegd worden.1 Zoals omschreven in de … [Lees meer...] overEen taalkundige lezing van de handreiking
28 april 2023: Anela / VIOT Juniorendag 2023
Anela / VIOT Juniorendag 2023 – Call for Abstracts ENGLISH VERSION BELOW Op vrijdag 28 april 2023 vindt de jaarlijkse Anéla-/VIOT-Juniorendag plaats bij de KU Leuven in Antwerpen. Tijdens de Juniorendag krijgen BA- en MA-studenten, junior-onderzoekers en promovendi op het gebied van toegepaste taalkunde de mogelijkheid om hun werk te presenteren door middel van een … [Lees meer...] over28 april 2023: Anela / VIOT Juniorendag 2023
Hoe intelligent is Google Translate nu echt?
Een vraag die ons al vanaf het begin van het computertijdperk bezighoudt: 'Gaat de computer ooit taal gebruiken zoals mensen dat doen?' Spreken, schrijven, vertalen? In deze aflevering spreken we taaltechnoloog Vincent Vandeghinste over hoe het automatisch vertalen ('machine translation') van teksten precies werkt, wat taalmodellen en neurale netwerken zijn, en hoe de … [Lees meer...] overHoe intelligent is Google Translate nu echt?
Nieuw nummer Taal en Tongval verschenen
Onlangs is verschenen aflevering 74.1 (augustus 2022) van Taal en Tongval, “wetenschappelijk tijdschrift over taalvariatie in Nederland en Vlaanderen, waarin ook aandacht wordt geschonken aan naburige taalgebieden en aan het Nederlands verwante talen”. Artikelen: Machteld de Vos, 'Deze verscheydenheyt der Voornamen'. Codification of third-person pronouns in Early Modern … [Lees meer...] overNieuw nummer Taal en Tongval verschenen
De ene ‘aan het’ is de andere niet
Er zijn weinig taalpatronen die neerlandici—en dan met name leraren Nederlands—zo veel hoofdpijn bezorgen als de aan het-constructie. Op het eerste gezicht is er weinig ingewikkelds aan, we gebruiken de constructie immers de hele dag door: u bent deze blog aan het lezen, buiten is het aan het regenen, de dagen zijn steeds korter aan het worden… Tot zover geen hoofdpijn. Die zet … [Lees meer...] overDe ene ‘aan het’ is de andere niet