De betekenis van woorden (2) ‘Er is een wereld waarin ik met Madonna naar bed ga.’ Zo legde destijds mijn oude docent het idee van mogelijke werelden uit. Tegenwoordig zou zo’n uitleg niet meer kunnen, maar het maakte het begrip mogelijke wereld wel duidelijk. De wereld waarin we leven is de echte wereld. Vaak praten we alleen over de echte wereld. Een zin als 'Gisteren … [Lees meer...] overEr is een wereld…
taalkunde
22 september 2023: Zichtbaarheid centraal op Streektaalconferentie 2023
Op 22 september 2023 organiseert de Stichting Nederlandse Dialecten (SND) in samenwerking met de Nederlandse Taalunie, provincie Fryslân en gemeente Waadhoeke haar jaarlijkse streektaalconferentie. De conferentie vindt plaats op het gemeentekantoor van Waadhoeke in Franeker en heeft als thema: ‘Streektaal in zicht:Zichtbaarheid van streektalen in de openbare ruimte.’ Tijdens … [Lees meer...] over22 september 2023: Zichtbaarheid centraal op Streektaalconferentie 2023
Jan Hen
“Als je iemand tegenkomt die non-binair is en diegene wil dat je naar diegene verwijst met ‘hen’, dan moet je dat gewoon doen.” “Je doet het zelf niet eens”, zeg ik. “Wat?” “Je doet het zelf niet eens”, herhaal ik. “Hoe bedoel je?” “Je had moeten zeggen: ‘Als je iemand tegenkomt die non-binair is en hen wil dat je naar hen verwijst met ‘hen’, dan moet je dat … [Lees meer...] overJan Hen
Hij zegt dat hij komt, hij zegt dit: ‘Ik kom’
De mooiste wetenschappelijke resultaten ontstaan als je zegt: dat is geen toeval. Neem het feit dat het onderschikkend voegwoord in veel talen lijkt op het aanwijzend voornaamwoord. In het Nederlands, zijn ze bijvoorbeeld allebei dat. In een nieuw artikel in het tijdschrift Linguistics laten Camil Staps en Johan Rooryck zien dat je een heel eind komt door aan te nemen dat … [Lees meer...] overHij zegt dat hij komt, hij zegt dit: ‘Ik kom’
Leren en (blijven) lezen in de thuistaal
Veel ouders willen dat hun kinderen niet alleen hun twee of meer talen kunnen spreken, maar dat ze in deze talen ook kunnen lezen. Als je als meertalig kind niet alleen in het Nederlands kunt lezen maar ook in je andere taal of talen, dat krijg je toegang tot veel meer bronnen van taal: boeken natuurlijk maar ook bijvoorbeeld stripverhalen, nieuwsberichten in kranten of op … [Lees meer...] overLeren en (blijven) lezen in de thuistaal
Genderneutrale voornaamwoorden: liever leesbaar of liever begrijpelijk?
Genderneutrale voornaamwoorden worden gebruikt om te verwijzen naar mensen die zich niet identificeren als man of als vrouw, of juist als allebei. Mensen die zich op deze manier identificeren worden ook wel non-binair of genderqueer genoemd. De non-binaire genderidentiteit is de afgelopen tijd een steeds prominentere positie in de maatschappij gaan innemen, wat de vraag oproept … [Lees meer...] overGenderneutrale voornaamwoorden: liever leesbaar of liever begrijpelijk?
Taal met touwtjes
Onder de motorkap van Carmiggelt (xvii) Bij de belangrijkste handelingen die de schrijver Carmiggelt toepast om de lezer actief te laten zijn, is de methode van het verspríngen (niet ver springen in de zandbak zoals in dat onderdeel van de atletiek): een bepaald woord wordt vanuit zijn normale context overgeplaatst naar een ongebruikelijke. De lezer moet het verband … [Lees meer...] overTaal met touwtjes
21 september 2023: Alles wat je wil weten over de zachte g
Op donderdagavond 21 september 2023 geeft Marc van Oostendorp de online lezing 'Alles wat je wil weten over de zachte g'. Nog meer dan andere zuiderlingen voelen Brabanders zich verbonden met de zachte g. In geen Nederlandse provincie – ook in Limburg niet – zijn bijvoorbeeld zoveel horecagelegenheden die een gerecht 'met een zachte g' aanprijzen. Dat ene klankje lijkt … [Lees meer...] over21 september 2023: Alles wat je wil weten over de zachte g
Kut en shit
Mij bereikte het verzoek – vanuit Russell Square, waar op nummer 24 ten burele van Faber & Faber T.S. Eliot ooit Finnegans Wake het fonds binnenhaalde – of ik het verschil tussen kut en shit wilde uitleggen. Waarom zijn de gedichten van Anna Enquist, zoals de titel luidt van het onsterfelijke pamflet van Erik Bindervoet en … [Lees meer...] overKut en shit
14 oktober 2023: Nedersaksisch symposium
Op zaterdag 14 oktober, van13.45 tot 17.00 uur, zal het vierde Nedersaksisch symposium plaatsvinden. Iedereen met veel of enige belangstelling wordt hierbij van harte uitgenodigd. Het programma zal rijk en afwisselend zijn. Zo zal er een canon van het Nedersaksisch gepresenteerd worden die gericht is op het algemene publiek in Nederland. In diverse lezingen zal een antwoord … [Lees meer...] over14 oktober 2023: Nedersaksisch symposium
Leestips: 20 x taal en meertaligheid in onderwijs
Het nieuwe schooljaar staat zo stilaan weer voor de deur, en hoewel dat voor sommigen misschien een spijtige zaak is, zie ik op Facebook, Instagram of LinkedIn ook veel enthousiastelingen die klaar zijn om uit de startblokken te schieten. Mocht je ook zo’n leraar zijn die nu al begint warm te lopen, dan kan ik je aanraden om de komende tijd even in het steeds ruimer wordende … [Lees meer...] overLeestips: 20 x taal en meertaligheid in onderwijs
Beknopte zinnen (2)
In een eerdere bijdrage over beknopte zinnen kwam de regel equi-deletie ter sprake, die aan beknopte zinnen de beperking oplegt dat het niet-gelexicaliseerde subject van de beknopte zin overeen moet komen met een nominale constituent in de hogere zin die naar dezelfde referent verwijst in de werkelijkheid. Zij moeten dus coferentieel zijn. Die constituent in de hogere zin … [Lees meer...] overBeknopte zinnen (2)
Bedachte talen in je brein
Talen worden op een andere manier door onze breinen verwerkt dan sommige andere zaken, ook al lijken die in de verte soms op taal – zoals wiskunde of muziek. Doordat we met verschillende technieken in de hersenen kunnen kijken, hebben we daar een vrij precies beeld van, en hoewel er zowel over wiskunde als over muziek wordt gedacht dat het vaardigheden zijn die van het … [Lees meer...] overBedachte talen in je brein
Verboden binnen te rijden
Zeker drie keer per week zie ik bij het binnenlopen van station Amsterdam Zuid-WTC een bordje met deze tekst: In dit station is het verboden om te rolschaatsen, skaten, skateboarden, (brom-)fietsen en met motorvoertuigen binnen te rijden. Het is veel tekst voor zo’n bordje bij de ingang en je kan je afvragen hoe ver je moet gaan in het specificeren van wat er allemaal … [Lees meer...] overVerboden binnen te rijden
Ambiguïteit en disambiguëring
Op 1 augustus jl. stond er in het AD een interview met Tjeerd. In de inleidende tekst lezen we dat hij tegen de journalist zegt: ‘Het is het kutste jaar uit mijn leven, zet dat maar boven het artikel’. De auteur vervolgt de tekst met de volgende zin. Ik moest even nadenken wie er nu precies met Edith bedoeld werd: de schoonzus van Tjeerd, dus de vrouw van zijn broer, of … [Lees meer...] overAmbiguïteit en disambiguëring
Beknopte zinnen
Het Oekraïens tegenoffensief verloopt moeizaam en de belangrijkste oorzaak daarvan is dat de Russen honderdduizenden mijnen hebben gelegd, waar zeer moeilijk doorheen te komen is. Dat ze er zoveel konden leggen heeft ermee te maken dat de Russen veel oorlogstuig bewaren, zodat er ook mijnen liggen die nog uit de Eerste Wereldoorlog stammen. Mijnen heb je in verschillende … [Lees meer...] overBeknopte zinnen
Een Turks accent is nadeliger dan een Turkse naam
Mensen beoordelen hun medemensen voortdurend, en zo'n beetje op ieder mogelijke dimensie: hoe iemand eruit ziet, hoe hij zich gedraagt, hoe hij zich presenteert. En ook hoe die persoon klinkt. Mensen hoeven een ander meestal maar heel kort te zien of te horen om er een oordeel over te hebben. Dat heeft ongetwijfeld voordelen: je moet soms snel kunnen beoordelen of iemand te … [Lees meer...] overEen Turks accent is nadeliger dan een Turkse naam
De eindstand van eindstand
Foto via Flickr/ Rob van Hilten Als je, zoals ik, al ruim acht jaar in een supermarkt werkt, zie je veel medewerkers komen en gaan. Terwijl ik ouder word, zijn nieuwe medewerkers vrijwel altijd gemiddeld zestien jaar oud. Dat groeiende leeftijdsverschil wordt me vooral duidelijk door het taalgebruik dat iedere nieuwe ‘generatie’ met zich meebrengt. Dan heb ik het niet … [Lees meer...] overDe eindstand van eindstand
21 september – 7 december 2023: Postacademische cursus Nederlandse taalkunde / taalbeheersing (online)
In het najaar van 2023 organiseert de opleiding Nederlandse Taal en Cultuur van de Radboud Universiteit Nijmegen in samenwerking met Pre-University College of Society van de Faculteit der Letteren voor de tweede keer de postacademische cursus taalkunde en taalbeheersing. In deze online cursus - bedoeld voor neerlandici, leraren Nederlands (binnen en buiten het … [Lees meer...] over21 september – 7 december 2023: Postacademische cursus Nederlandse taalkunde / taalbeheersing (online)
Last call 12e Dag van de Friese taalkunde
Het Taalkundich Wurkferbân van de Fryske Akademy organiseert dit jaar de twaalfde Dag van de Friese taalkunde. De dag is bedoeld voor iedereen die zich direct of indirect bezighoudt met de taalkunde van het Fries: grammatica, fonetiek/fonologie, naamkunde, lexicologie, sociolinguïstiek, historische taalkunde, kindertaalverwerving, enz. In de lezing kan over wetenschappelijk … [Lees meer...] overLast call 12e Dag van de Friese taalkunde
Wat mag je nog zeggen?
In de golf van woke taalactivisme sta je als taalkundige op de uitkijk naar een deskundig becommentarieerde synthese van het nieuwe taalgebruik dat ons van alle kanten komt aanwaaien. En dan vallen er plotseling twee studies op je bureau die beweren een heldere gids te bieden. Dat mag je óók (al niet meer) zeggen De eerste gids is van een voortreffelijke taalkundige. … [Lees meer...] overWat mag je nog zeggen?
‘Handvol’ en ‘handjevol’ zijn geen samenstellingen
Wie een zin als de volgende leest, zou in eerste instantie kunnen denken dat we te maken hebben met de samenstelling handvol: Het woord handvol wordt niet alleen gezien als een samenstelling, maar het wordt ook beschouwd als zelfstandig naamwoord met de betekenis ‘zoveel als in een hand past’. Het is begrijpelijk dat dit woord tot die woordsoort wordt … [Lees meer...] over‘Handvol’ en ‘handjevol’ zijn geen samenstellingen
Taalonderwijs aan nieuwkomers – hoe is dat geregeld in Polen, Hongarije en Australië?
Elk land ter wereld heeft met immigratie te maken, en elk landsbestuur moet zich dus de vraag stellen: hoe zorgen we dat immigranten de taal of talen van ons land leren? Hoe organiseren we het onderwijs zo dat nieuwkomers van alle leeftijden kunnen meekomen, ook als zij de instructietaal of -talen nog niet volledig beheersen? En in hoeverre mogen en kunnen immigranten hun eigen … [Lees meer...] overTaalonderwijs aan nieuwkomers – hoe is dat geregeld in Polen, Hongarije en Australië?
Wat is het verschil tussen een taal en een dialect?
Hoewel niet-taalkundigen aanhoudende interesse tonen voor de vraag wat het verschil is tussen een taal en een dialect, verwerpen taalwetenschappers deze discussie doorgaans met een verwijzing naar een door Max Weinreich gepopulariseerde uitspraak: “Een taal is een dialect met een leger en een vloot.” (Maxwell, 2018). Oftewel, het onderscheid tussen taal en dialect is een … [Lees meer...] overWat is het verschil tussen een taal en een dialect?
Anne-Fleurtaal in de sociolinguïstiek
Al enkele weken bestormt het nummer Anne-Fleur Vakantie van Roxy Dekker de hitlijsten. Het nummer heeft niet alleen meer dan vier miljoen streams op Spotify, maar ook op TikTok is #annefleurvakantie een grote trend. Niet toevallig is Anne-Fleur Vakantie ook op TikTok ontstaan. Toen Roxy daar een oproep deed om vier woorden in te sturen (nog in 2022) en vervolgens met een van de … [Lees meer...] overAnne-Fleurtaal in de sociolinguïstiek
