Door Gerrit van OordIn Onze Taal nummer 4 (2015, pagina 94), lees ik in een mooi artikel van Hans Beelen en Nicoline van der Sijs over de lotgevallen van het woord salamander. Behalve de oorsprong brengen zij ook het metaforisch gebruik ter sprake en citeren als recent voorbeeld de twee zinnen waarmee de Eerste episode van De Aanslag begint:Een Louis XV.“Het was avond, rond … [Lees meer...] overDe salamander en de hoge hoed
taalkunde
Hoe herken ik appjes van oude mensen?
Door Marc van OostendorpSinds kort weet ik hoe men op het gymnasium de app-berichten van ons oude mensen herkent. Een vriendin stuurde me een lijstje tips die haar dochter had opgesteld. Ik geef het even door, inclusief het commentaar van de scholieren, omdat jullie natuurlijk ook liever niet als oud mens herkend worden:lange lappen tekst (het is godvergeme geen … [Lees meer...] overHoe herken ik appjes van oude mensen?
Etymologie: zuchten, zucht
Door Michiel de Vaanzuchten ww. ‘hoorbaar uitademen’Mnl. sugten (1240), suchten (1265–70), zwak ww., sugtinge ‘zucht’ (1240), versuchten ‘zuchtend weeklagen; een zucht slaken; begeren’ (1265–70), Nnl. suchten ‘zuchten’ (1515), ook ‘treuren, tobben, lijden’. De Oostnederlandse dialecten wijzen op een umlautsvorm, zoals we ook in het Duits vinden. Het woord vertoont de … [Lees meer...] overEtymologie: zuchten, zucht
Een nieuwe taal voor Nederland?
Door Marc van OostendorpHet 8 uur-journaal heeft het vorige week niet gehaald, het bericht dat Nederland desgewenst ineens een taal rijker zou kunnen zijn: het Bildts, de taal die gesproken wordt in de Friese gemeente It Bildt. De Friese pers besteedde er wel enige aandacht aan: in het gemeentehuis was een rapport aangeboden van de Fryske Akademy en Mercator waarin stond dat … [Lees meer...] overEen nieuwe taal voor Nederland?
Berbice Dutch stervende, maar in leven
Vorig jaar augustus vond er op Aruba een prachtige bijeenkomst plaats. De Society for Caribbean Linguistics, de Society for Pidgin and Creole Linguistics en de Associação de Crioulos de Base Lexical Portuguesa e Espanhola confereerden samen over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van onderzoek naar contacttalen. Al aan het begin van de week sprak ik Ian Robertson. Deze … [Lees meer...] overBerbice Dutch stervende, maar in leven
Lettergreep
Door Marc van OostendorpOp deze zondagochtend geef ik een minicollege op video over de Nederlandse lettergreep. … [Lees meer...] overLettergreep
Vacature: PhD Candidate “Identity constructions among Polish and ‘local’ youth in Limburg through language practices”
Maastricht University heeft een vacaturevoor een PhD Candidate “Identity constructions among Polish and ‘local’ youth in Limburg through language practices”:FunctiebeschrijvingMaastricht University has recently founded a new Institute for Transnational and Euregional Cross Border Cooperation and Mobility(ITEM). ITEM is an initiative developed by the interfaculty Maastricht … [Lees meer...] overVacature: PhD Candidate “Identity constructions among Polish and ‘local’ youth in Limburg through language practices”
Functiewoorden
Door Leonie CornipsWoorden in een zin zijn ruwweg te verdelen in twee soorten. Er zijn inhoudswoorden die naar iets in de werkelijkheid verwijzen en waarbij onmiddellijk een beeld opdoemt, zoals bij de woorden ‘boom’, ‘hond’ en ‘rennen’. In principe zijn inhoudswoorden onbeperkt in aantal; we verliezen woorden omdat we ze niet meer (willen) gebruiken of omdat waarnaar ze … [Lees meer...] overFunctiewoorden
Etymologie: zoen
zoen zn. ‘kus’ Mnl. sune, soene v. ‘verzoening, zoenovereenkomst, zoenoffer’ (1240). In het oostelijk Nederlands, inclusief Limburg, en sporadisch ook elders, begint het woord tot ca. 1550 met sw-, bijv. swone, swoene (Brabantse Yeesten, 1460–80), swoenen (Coevorden, 1402), moetswoene ‘vrijwillige verzoening’(Zutphen, 1357). Nnl. soene v.(1500), zoen m. (1519) … [Lees meer...] overEtymologie: zoen
De Dikke Van Dale heeft geen leeslint meer!
ZomernieuwsDoor Marc van OostendorpDe nieuwe, vijftiende editie van de Dikke Van Dale, die in oktober verschijnt, heeft geen leeslinten meer. Tot die conclusie kwamen de onvermoeilbare speurders van uw favoriete weblog voor de neerlandistiek, Neder-L, gisterenavond.De nieuwe druk wordt de eerste geheel nieuwe editie van het woordenboek in vijftien jaar. Bovendien zou het door … [Lees meer...] overDe Dikke Van Dale heeft geen leeslint meer!
Tschijnt
Door Marc van Oostendorp Wat voor woord is tschijnt? Het lijkt op het eerste gezicht enkel en alleen een verbogen werkwoord: Tschijnt te gaan regenen. In een nieuw artikel in Studia Linguistica laten Julie Van Bogaert en Torsten Leuschner zien dat het woord in sommige regio's aan het veranderen is in een woordje dat je vrijelijk door een zin kunt strooien, … [Lees meer...] overTschijnt
RE: Echte taaldata
Door Lucas Seuren Vorige week stelde Marc van Oostendorp ter discussie wat nu zogenaamd echte taaldata zijn. Het ging daarbij grof gezegd om een onderscheid tussen taaldata die gegenereerd worden op basis van intuïtie – bijvoorbeeld, is zin X acceptabel Nederlands/Frans/Swahili volgens een moedertaalspreker? – ten opzichte van taaldata die op een of andere manier ontlokt zijn … [Lees meer...] overRE: Echte taaldata
Taaldebat Vlaanderen-Nederland: 10-0
Door Marc van OostendorpAls het gisteren een tv-spelletje over taal was geweest, had je het kunnen zien aankomen: Vlaanderen zou wel weer winnen, en wel met ongeveer 10-0. Maar het was geen tv-spelletje, het was het verslag via YouTube van een vergadering van de Interparlementaire Commissie van de Nederlandse Taalunie.In die commissie zitten Nederlandse en Vlaamse … [Lees meer...] overTaaldebat Vlaanderen-Nederland: 10-0
Ja, hij spreekt geen Engels
Door Marc van OostendorpEr is de laatste jaren veel te doen over de betekenis van de woorden ja en nee. Nu staat er alweer een artikel in het prestigieuze tijdschrift Language, van de Amsterdammer Floris Roelofsen en zijn Amerikaanse collega Donka Farkas. Wanneer zegt iemand ja? En wanneer nee?Het is een uitgebreid artikel en Roelofsen en Farkas deinzen niet … [Lees meer...] overJa, hij spreekt geen Engels
Als ik jou was, zal ik alles bewaren
Door Marc van OostendorpHoe staat het ondertussen met was zal? Vijf jaar geleden openden we het Meldpunt Taal – dat staat nog steeds open voor al uw meldingen – en al snel haalde ik daar de eerste observatie uit. Een lerares meldde dat haar leerlingen dingen schreven zoals 'als ik jullie was, zal ik het doen'.Daar had ik toen nog nooit van gehoord. Ik kon ook … [Lees meer...] overAls ik jou was, zal ik alles bewaren
Pas verschenen: Over Taal 54/3
Onlangs verschenen: Over Taal 54 (2015), nr. 3. ISSN: 0774-2398In de nieuwe aflevering van Over Taal, tijdschrift over taal, tekst en communicatie, onder meer het artikel ‘Verwarring troef over taalvariatie in Vlaamse schoolhandboeken’ van Johan De Schrijver, docent Nederlands aan de subfaculteit Letteren van de KU Leuven, campus Brussel. “Vlaamse schoolboeken verspreiden nog … [Lees meer...] overPas verschenen: Over Taal 54/3
Etymologie: zemel
Door Michiel de Vaanzemel zn. ‘vlies van graankorrels’Mnl. semele v. ‘vlies van graan, gruis’ (1240), ‘uit fijn meel gebakken broodje’ (1220–1240), semelen mv. ‘huidschilfers’ (1351), Vnnl. semel ‘meel van of met zemelen’ (1522), meestal mv. semelen ‘graanhulzen, gruis’ (1501). In het Ripuarisch dialect van het gebied Aken–Heinsberg betekent zieëmel ‘witbrood van meel waar nog … [Lees meer...] overEtymologie: zemel
Nogmaals OOM en NONKEL
Oorspronkelijk verschenen in de Dialectatlas van het Nederlands (red. Nicoline van der Sijs, Amsterdam 2011) (met een verbeterde kaart) door Jan Stroop Dit is een hoofdstukje uit de Dialectatlas van het Nederlands. Ik publiceer ’t opnieuw omdat ik de tekst en ’t bijhorende kaartje op een belangrijk punt heb moeten verbeteren: ik ging er eerst ten onrechte van uit dat … [Lees meer...] overNogmaals OOM en NONKEL
Echte taaldata
Door Marc van OostendorpAf en toe kom ik ze tegen: onderzoekers die zeggen zich bezig te houden met 'echte taaldata'. Ze zeggen dat zonder blikken of blozen, althans, ik heb er nog nooit een ontmoet die erbij blikte of bloosde.Waarom niet? Zijn er ook ónechte taaldata, en zo ja, wie bestuderen die dan? En waarom?Het probleem is dat onechte gegevens in ieder wetenschappelijk … [Lees meer...] overEchte taaldata
Beter bedenken we ff een nieuwe zinsbepaling
Door Maartje LindhoutSinds een paar jaar begint een echt goed voorstel bij voorkeur met 'beter'. Althans, bij jongeren. Beter koop jij ook even een kaartje. Beter is het morgen wel mooi weer. en Beter gaan we eerst naar het strand. zijn nu redelijk gebruikelijk, terwijl je die laatste zin voorheen zou corrigeren tot We kunnen beter eerst naar het strand … [Lees meer...] overBeter bedenken we ff een nieuwe zinsbepaling
Het eindexamen spellen
Door Marc van OostendorpVandaag vergadert de Tweede Kamer over de eindexamens van dit jaar. Voor het schoolvak Nederlands wordt dat waarschijnlijk een rustig jaar, behalve dat SP-Kamerlid Jasper van Dijk de spelling hoog op de agenda heeft gezet.De spelling! Eind vorig jaar had staatssecretaris Sander Dekker nog gezegd dat het natuurlijk uitgesloten was dat iemand die slecht … [Lees meer...] overHet eindexamen spellen
Taalgevoel
Door Leonie CornipsFrans Timmermans plaatste op 10 april een berichtje op zijn Facebook-pagina dat het een hardnekkig vooroordeel is dat dialectspreken door kinderen ‘ten koste zou gaan van hun kennis van het Nederlands’. Dat juist hij die uitspraak doet, betekent veel. Hij is het grote tegenvoorbeeld van het idee dat opgroeien in dialect, naast Nederlands, een goede … [Lees meer...] overTaalgevoel
Hoe mensen taal veranderen
Door Marc van OostendorpEr is een nieuw tijdschrift: het Journal of Historical Sociolinguistics! De eerste nummers zijn gratis online te lezen. Hoera!'Historische sociolinguistiek' is een vreemde term. Een van de grote wonderen van de menselijke taal is dat ze nooit stil staat. Geen enkele menselijke taal werd ooit op precies dezelfde manier gesproken door oma als door … [Lees meer...] overHoe mensen taal veranderen
Verschenen: TNTL 131/2
Onlangs verschenen: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 131 (2015), nr. 2. ISSN: 0040-7550. eISSN (online): 2212-0521.InhoudArtikelenHoe zeer onze smaak van dien der oude Grieken verschilt. Neoclassicistische vertalingen en producties van Sophocles' Antigone tijdens de negentiende eeuw Thomas … [Lees meer...] overVerschenen: TNTL 131/2
Is ‘pauk’ raarder dan ‘paus’?
Door Marc van OostendorpDezer dagen ben ik in Lublin voor een congres over fonologie. Zo hoor je nog eens wat, bijvoorbeeld over de klank [au].Mijn collega John Harris uit Londen gaf een lezing, waarin hij liet zien dat allerlei klankveranderingen in het Engels er in de loop van de tijd voor hebben gezorgd dat die klank alleen maar voorkomt voor een klank die je maakt met … [Lees meer...] overIs ‘pauk’ raarder dan ‘paus’?