Nieuw! Met dit lesmateriaal Van Dale Woord van het Jaar 2025 ontdek je samen met je leerlingen hoe we aan nieuwe woorden komen in onze taal en hoe ze verband houden met de actualiteit. Ga samen met je klas op onderzoek uit, maak zelf nieuwe woorden in de Woorddatingshow en kies jullie eigen Woord van de Klas 2025. Je kunt deze lesbrief op alle niveaus van het middelbaar … [Lees meer...] overLesbrief Nieuwe woorden in het Nederlands
taalverandering
Waarom krijg jij dit boekje nu?
De brochure die alle Nederlandse burgers in de bus krijgen (Bereid je voor op een noodsituatie), markeert op allerlei manieren de overgang naar een nieuwe tijd. Maar dat geldt ook voor het voornaamwoord. Hoewel alle Nederlanders worden aangesproken, dus ook de fabrieksdirecteuren, de deftige dames, de keurige bejaarden, is er in de hele brochure geen u of uw te vinden. Dat … [Lees meer...] overWaarom krijg jij dit boekje nu?
Etymologica: Een Latijnse brief in het Germaans
Voor het maken van de infographic die je hierboven ziet, dook ik onlangs in de etymologie van het woord brief. Hoe Nederlands dat woord er ook uitziet, het is ontleend aan het Latijnse breve, dat ‘kort’ betekent. Die ontlening heeft al heel lang geleden plaatsgevonden, maar de bronnen die ik raadpleegde, bleken van mening te verschillen over de vraag hóé lang geleden dat … [Lees meer...] overEtymologica: Een Latijnse brief in het Germaans
Pittig goes Flanders
Als je maar lang genoeg doorschrijft, komen onderwerpen vanzelf weer terug in een nieuwe gedaante. Van de week sprak ik met een bekende en taalgevoelige Vlaming die ineens losbarstte in een klaagzang over het woord pittig. Van alles en nog wat was volgens hem in zijn vaderland maar pittig: gesprekken, opgaven, werkzaamheden, een en al pittigheden die de klok slaat in … [Lees meer...] overPittig goes Flanders
Op zoek naar ‘Jodenkwartetten’
Tussen 1880 en 1932 waren ze vaak te zien, zogenoemde ‘Jodenkwartetten’. Hier een geschiedenis van dit curieuze woord, gevolgd door een oproep. ‘De opvoering van het Jodenkwartet viel zoo in de smaak van het publiek, dat tot driemalen toe de Joodjes werden teruggeroepen.’ Eind 1880 trok een groep artiesten onder leiding van Gerard Stroober (1850-circa 1919) door Nederland. … [Lees meer...] overOp zoek naar ‘Jodenkwartetten’
Roeien met een pollepel
VVD-leider Dilan Yeşilgöz was nog minister van Justitie, toen ze een paniekerig whatsappje van Lale Gül erg aardig beantwoordde: ‘Snap ik helemaal!! No worries!’ De hele passage valt te lezen in het boek Ik ben vrij en de twijfelkont in mij heeft nooit kunnen beslissen of die dubbele uitroeptekens dan wel dat spreektalige Engels meer bijdragen aan de clash tussen … [Lees meer...] overRoeien met een pollepel
Wat taal verraadt – met Freek Van de Velde
De winnaar van de Taalboekenprijs 2025 schreef een compact maar veelomvattend boek over de symbiose tussen mens en taal: Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. We spreken de auteur, hoogleraar Nederlandse taalkunde en historische taalkunde Freek Van de Velde, over hoe taal samenhangt met regio en klimaat, waarom talen in de bergen complexer zijn en … [Lees meer...] overWat taal verraadt – met Freek Van de Velde
Een (nieuwe) naamval in het Nederlands?
Wie een beetje bekend is met de geschiedenis van de Romaanse en de Germaanse talen, is gewend geraakt aan het idee dat naamvallen kunnen verdwijnen.Maar nu zie ik, in heel eigentijds Nederlands, opeens een beweging in de omgekeerde richting. In het taalgebruik dat mensen in appgroepen en emailgroepen met elkaar bezigen, is iets ontstaan dat je, eventueel, als je dat zou willen … [Lees meer...] overEen (nieuwe) naamval in het Nederlands?
Zeggen juli dat ook?
Een tijd geleden stelde iemand mij een verrassende vraag: 'Yoïn, zijn er meer talen op de wereld waarin sommige maandnamen dezelfde uitspraak hebben als voornaamwoorden? In het Nederlands heb je mei en mij, en juli en jullie.' Ik raakte even van mijn à propos. Juli en jullie spreek je toch niet hetzelfde uit? Ik niet althans. Maar zij wel - en wat blijkt: ze is lang niet de … [Lees meer...] overZeggen juli dat ook?
Dronemuur
Het zou me niet verbazen als dronemuur ergens wordt uitverkozen tot Woord van het Jaar. Het is geen mooi of aantrekkelijk woord, maar dat zijn Woorden van het Jaar zelden. Criteria die zwaarder wegen zijn frequentie en relevantie. Daarmee zit het wel goed. De afgelopen tijd was dronemuur vrijwel dagelijks te lezen en te horen. Dat komt natuurlijk doordat er nu doorlopend … [Lees meer...] overDronemuur
‘Ik ga stad’ vier jaar later
In sommige opzichten is het jammer dat er geschreven wordt over taalveranderingen die nog gaande zijn. Je vestigt dan toch de schijnwerper op de groei van een plantje, en zo'n plantje gaat onder dat licht misschien toch anders groeien. Aan de andere kant: in de toekomst kunnen onderzoekers de ontwikkeling dan wel stap voor stap volgen. Ik denk dat ik inmiddels een jaar of … [Lees meer...] over‘Ik ga stad’ vier jaar later
Vijftig jaar doeg
Vorig jaar vergeten te vieren: het vijftigjarig jubileum van doeg. Althans, in 1974 verscheen heet eerste wetenschappelijke artikel over het woord, geschreven door Jan Stroop, tegenwoordig medewerker van Neerlandistiek. De eerste zin daarvan luidt: Er is de laatste tijd (midden 1973) in Amsterdam een nieuw groetwoord in opkomst. Het woord was regionaal, in de … [Lees meer...] overVijftig jaar doeg
Viraal met je taal
Over online taaltrends Denk je bij het woordje viraal aan een virusinfectie? Dan ben je waarschijnlijk al (enigszins) op leeftijd. Dankzij sociale media hebben jongeren er doorgaans heel andere associaties bij. Viraal (of: viral) gaan heeft geen betrekking op een ziekte, maar op online content, zoals een meme, een TikTok-video of een … [Lees meer...] overViraal met je taal
‘Haten op’ is ‘minder juist’
Wat er precies in me gevaren was, weet ik niet meer. Maar ik zag ergens staan dat die en die 'haatte op' zus of zo, en ik vroeg me af of het in het woordenboek stond. En warempel, de elektronische Van Dale stelde niet teleur: Maar! Wat betekent daar minder juist? Wat kunnen de redacteuren daar nu weer mee bedoelen? Op de website van Van Dale wordt nergens een toelichting … [Lees meer...] over‘Haten op’ is ‘minder juist’
Over verlies, verandering en veerkracht
Wie wordt er niet weemoedig om het verlies van de kleine en grote talen in Nederland? Wie treurt er niet om het verlies van het Zeeuws, het Veluws, het Keltisch of het Portugees? Taalkundigen, docenten, studenten, sprekers en iedereen die een taal koestert, voelt de pijn wanneer structuren afbrokkelen, nuances verdwijnen, waardering afneemt en opleidingen inkrimpen. Bij zijn … [Lees meer...] overOver verlies, verandering en veerkracht
Van amechtig tot zwerk
Piet van Sterkenburgs liefdesverklaring aan het Nederlands 'Piet van Sterkenburg weet van geen ophouden' schreef Jan Stroop in 2018. We zijn nu 7 jaar verder, en het is nog altijd waar. Nu is er wéér een dik boek van hem verschenen – een bewerking weliswaar van een eerdere titel (Een kleine taal met een grote stem, uit 2009), maar een dusdanig ingrijpende bewerking dat je … [Lees meer...] overVan amechtig tot zwerk
#boeitmeniet
Een nieuwe trend op de socials De afgelopen weken is er een nieuwe trend ontstaan op TikTok en Instagram, de #boeitmeniet-trend. In korte filmpjes geven jongeren (en soms wat oudere jongeren) een opsomming van allerlei dingen die ze oninteressant vinden. En dat vinden anderen dan juist weer interessant. In de filmpjes komen de meest uiteenlopende zaken voorbij: … [Lees meer...] over#boeitmeniet
Is taalverandering hetzelfde als taalverloedering?
Wat iedereen moet weten over taal (21) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier deze weken op een rijtje. Is er sprake van taalverloedering op enig moment in de geschiedenis? Bijvoorbeeld nu? Ik … [Lees meer...] overIs taalverandering hetzelfde als taalverloedering?
Zo mooie bloemen
Als mensen vragen "jij bent neerlandicus, hè?", ga ik altijd even beter zitten. Want wie weet wat voorr onthullingen je dan worden gedaan. Vooral als de volgende zin begint met "Wat vind jij nou van..." Deze keer was het raak. De collega – geen neerlandicus – keek me even onderzoekend aan. "Zo mooie bloemen", zei ze toen. "Zo mooie bloemen?" "Ja, dat hoor je steeds … [Lees meer...] overZo mooie bloemen
Haagse shitshow
Het is even zoeken naar het goede woord. Er wordt volop over geschreven, gepraat en geklaagd. Tot nu toe hoorde en las ik woorden als chaos, deconfiture, demasqué, meltdown, ramsjpolitiek en natuurlijk puinhoop, puinbak en puinzooi. Ik heb het vanzelfsprekend over Nieuw Sociaal Contract (NSC), de partij voor Beter Bestuur, die het kennelijk een voorbeeld van goed bestuur … [Lees meer...] overHaagse shitshow
Hinderlagen uitvoeren
De bovenstaande zin stond op 4 augustus 2025 in de Trouw. Hij viel me op vanwege de ongebruikelijke combinatie van het werkwoord uitvoeren en het lijdend voorwerp hinderlagen. Ligplaats Vanouds is een laag een plaats waar iets of iemand ligt - of kan liggen. Het woorddeel hinder is het Nederlandse cognaat van het Duitse hinter. Het werd aan het meerduidige laag toegevoegd … [Lees meer...] overHinderlagen uitvoeren
23 september 2025: Online lezing Is taalverandering altijd taalverloedering?
In de 16de eeuw ontstond in alle Europese landen het verlangen naar perfect homogene standaardtalen, maar in geen enkel land leverde dat verlangen een normtaal op die volledig aansloot bij die utopie. Europese standaardtalen zijn daardoor in mindere of meerdere mate variabel, en de (ogenschijnlijke) toename van die variatie leidt tot frustratie bij taalbewakers en tot … [Lees meer...] over23 september 2025: Online lezing Is taalverandering altijd taalverloedering?
Een retorische klemtoon
Ruim een jaar geleden publiceerde Henk Wolf in Neerlandistiek een artikel over klemtoonverschuiving in het woord ‘hoogleraar’. Het was hem opgevallen dat je geregeld hoogleraar hoort in plaats van hoogleraar. Scholieren hebben daar ook een handje van - alsof degene die hun toetsen nakijkt, een laagleraar is. Een onnatuurlijke nadruk op de eerste lettergreep – of het nu … [Lees meer...] overEen retorische klemtoon
Hoe en waarom veranderen talen?
Wat iedereen moet weten over taal (1) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier de komende weken op een rijtje. Alle talen zijn aan verandering onderhevig. Er is geen enkele taal die aantoonbaar … [Lees meer...] overHoe en waarom veranderen talen?
Oude witte man
Het moest er een keer van komen, gezien mijn leeftijd, huidskleur en geslacht, en nu is het gebeurd. Ik ben officieel een oude witte man genoemd – geloof ik tenminste, want helemaal duidelijk is het niet. Ik word namelijk in een opiniërende terzijde op het literaire juice-weblog (ook voor lijstjes) Tzum op één hoop gegooid met mensen die zich keerden tegen de vernieuwde Canon … [Lees meer...] overOude witte man
