Als je naar oude liedjes luistert, bijvoorbeeld uit de eerste jaren van Kinderen voor Kinderen hoor je nog opvallend veel n'en uitgesproken worden. Hoe zit dat? https://youtu.be/9tpZZ4OBYOQp/embed] Het besproken liedje is De Lek uit seizoen 7 (1986). Muziek: Harry Bannink. Tekst: Jan Boerstoel. Solist: Matthijs van der Wel Bekijk deze video op YouTube … [Lees meer...] overKindereN voor KindereN
taalverandering
Ouderwets
Door Marc van Oostendorp Taalgevoel is een mooi bezit. Er zijn veel mensen die denken het te hebben; die schrijven dan af en toe een ingezonden brief naar de krant omdat ze tussen de honderdduizenden gedrukte woorden die de krantenjongen bij hen in de bus doet ineens 'het meisje die' hebben zien staan en daarover vanwege hun fijnzinnige taalgevoel in toorn zijn … [Lees meer...] overOuderwets
Een taalkaart is een kristal
Door Marc van Oostendorp Er is in Nederland, een gebied waar ze een harde g gebruiken en een gebied waar we een zachte g zeggen. Aangezien dat zo is, is er natuurlijk ook een grens tussen twee gebieden: een isoglosse noemen we die. En zulke isoglossen bestaan er voor allerlei verschijnselen: die tussen het gij- en het jij-gebied, die tussen het lope- en … [Lees meer...] overEen taalkaart is een kristal
De koffie was prima
Door Marc van Oostendorp Echte taalliefhebbers die met elkaar praten, daar gaat niets boven. Iemand hoeft maar wat te zeggen, of de anderen slaan al aan het discussiëren over de vorm van het zojuist te berde gebrachte, en dat zet dan een machinerie in gang van steeds meer commentaar op steeds meer commentaar. Zo zat ik onlangs met twee van de leukste taalliefhebbers van … [Lees meer...] overDe koffie was prima
Een foto van gaan en zullen
Door Marc van Oostendorp Een van de interessante aspecten van taalverandering is dat ze niet in één klap gebeurt. Nooit is voorgekomen dat een heel land op een ochtend opstond en eensgezind de woorden op een andere manier gebruikte. Het is eerst een klein groepje die de woorden in sommige omstandigheden anders gebruikt, en gaandeweg breidt het gebruik zich uit: meer mensen, … [Lees meer...] overEen foto van gaan en zullen
Telwoorden zijn vreemd
Door Marc van Oostendorp De namen van getallen zijn opvallend traag. Dat is de conclusie van een nieuw onderzoek dat verscheen in Philosophical Transactions of the Royal Society B (Biology). De auteurs, beide evolutiebioloog, laten zien dat telwoorden (een, twee, drie, vier, enz.) minder snel veranderen dan andere woorden. In verwante talen lijken ze, gemiddeld … [Lees meer...] overTelwoorden zijn vreemd
Stijl en taal, dichterlijke vrijheid en grenzen
De poëzie van Mustafa Kör Door Fabian R.W. Stolk Tot de plaatsen waartegen zich onze bezwaren richten en waarvan de overdenking uitwijst, dat de dichter er niet in geslaagd is precies onder woorden te brengen hetgeen hij bedoelde, kan men afwijkingen van de grammaticale vormen alleen dan rekenen, wanneer zij niet een kennelijk plastische of muzikale werking beoogen en ook … [Lees meer...] overStijl en taal, dichterlijke vrijheid en grenzen
Bui(w)en
Door Marc van Oostendorp Je hoort in sommige luier-reclames mensen lui(w)er zeggen, en in andere lui(j)er. Hoe zit dat? En wat doen weermannen als ze het over buien hebben? (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overBui(w)en
Keurig spreken in 1937
Door Marc van Oostendorp In de prachtige Nederlandse film 'Pygmalion' hoor je hoe Lily Bouwmeester als Liesje Doeluttel van een plat-Amsterdams pratend bloemenmeisje een keurig Nederlands sprekende dame werd. Hoezo is dat keurige Nederlands sindsdien meer veranderd dan het Amsterdams? (Deze video op YouTube bekijken.) … [Lees meer...] overKeurig spreken in 1937
Nu komt de aap naar de berg
Door Marc van Oostendorp Ineens kwam van verschillende kanten dezelfde observatie: de jongeren kennen geen gezegden en uitdrukkingen meer! Ze staan met hun tanden te klapperen wanneer je tegen zegt dat je met je handen in het haar zit. Ik hoorde dat docenten aan de universiteiten er over klagen, maar dat ook leraren op middelbare scholen merkten dat het vermogen om … [Lees meer...] overNu komt de aap naar de berg
Van Ik heet Jan tot Ik noem Jan
Hoe zijn ontstaan en opmars van een Belgisch-Nederlandse constructie te verklaren? Door Luc de Grauwe Volgens het Bijbelboek Genesis (2:4b-25) boetseert Jahwe-God eerst de mens en “toen vormde hij uit aarde alle in het wild levende dieren en alle vogels, en hij bracht die bij de mens om te zien welke namen de mens ze zou geven: zoals hij elk levend wezen zou noemen, zo zou … [Lees meer...] overVan Ik heet Jan tot Ik noem Jan
Beste reizenden
Door Marc van Oostendorp Er was deze week discussie over het besluit van de NS om niet langer 'dames en heren' te zeggen in publieke aankondigingen, maar 'beste reizigers'. Hoe je ook over die discussie denkt: de laatste stap is waarschijnlijk nog niet gezet, beweer ik in dit zaterdagochtendminicollege. (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overBeste reizenden
Nieuwe media verminderen de taalklachten
Door Marc van Oostendorp Een nog weinig onderzochte bron voor taalonderzoek is het Meldpunt Taal. Misschien is het er ook nog te jong voor: de bedoeling ervan is vooral om lange termijnontwikkelingen vast te stellen. Wanneer begint mensen een bepaalde taalverandering voor het eerst op te vallen? Hoe lang klagen mensen nog voort over een modieuze zinswending nadat die … [Lees meer...] overNieuwe media verminderen de taalklachten
Amandel, drink!
Door Marc van Oostendorp Ook een tochtje naar Albert Heijn is opwindend voor de taalliefhebber. Terwijl ik me onlangs een weg baande naar de schappen met Turkse, Bulgaarse en Griekse yoghurt benevens de hangop, werd mijn oog getroffen door een veganistisch drankje van het huismerk van de Zaanse grutter: Zachte amandel drink ongezoet Wat een heerlijkheid! Want waarom … [Lees meer...] overAmandel, drink!
Zag mij!
Door Marc van Oostendorp Elektronische post uit het oosten van Nederland! Hoe staat de taal er daar voor, volgens onze correspondent ter plaatse? Mijn zoon (7) en mijn dochter (13) hoor ik iets zeggen dat mijn dochter (19) niet zegt: 'Zag mij!'. Of 'zag mijn gezicht!' Ze geven ermee aan dat de gezichtsuitdrukking of de handeling alweer in het verleden ligt. Eigenlijk dus: … [Lees meer...] overZag mij!
STOP DE VERHUIZEN!
Door Marc van Oostendorp Martin Bosma is lid van de Tweede Kamer en heeft een van de belangrijkste politieke posities waar het gaat om de Nederlandse taal. Maar wat hij zegt is onzin! (Bekijk deze video op YouTube) … [Lees meer...] overSTOP DE VERHUIZEN!
‘Dat ik er dan niet bij kan zijn’. Enige evoluties
Door Marc Kregting 1. Vroeg in de recente roman De waren van Daniël Rovers zit een terrasscène. Plaats van handeling is Nijmegen, waar twee vrienden hebben afgesproken. De ober vraagt: ‘Wat kan ik voor jullie doen?’ Toen ik dat las wilde ik nog denken dat deze zin min of meer aan lippen was ontglipt, maar aan het eind van het dialoogje bevestigde de ober het tegendeel: ‘Een … [Lees meer...] over‘Dat ik er dan niet bij kan zijn’. Enige evoluties
Is ‘groter als’ dan echt fout? Je hoofd vindt van niet!
Door Marten van der Meulen Groter als, nooit geen, hun hebben: veel mensen gruwen ervan. Sommige puristen verbeteren de fouten wanneer ze die tegenkomen, door overtreders aan te spreken of door brieven naar de krant te sturen. Vroeger zouden taalwetenschappers maar al te graag hebben meegedaan met deze verbeterzucht, maar tegenwoordig nemen zij afstand. Vandaag de dag … [Lees meer...] overIs ‘groter als’ dan echt fout? Je hoofd vindt van niet!
Joh!
Door Marc van Oostendorp Ik wil niet zeggen dat de satirische website De Speld de belangrijkste bron voor taalkundig onderzoek moet zijn, maar de redacteuren daar hebben een goed afgestelde antenne voor moderniteiten, en ook voor taalgebruik. Een recent artikel heet Redelijke man begint al zijn zinnen met ‘joh’ maar eindigt toch in kroeggevecht, en beschrijft de … [Lees meer...] overJoh!
Van standaardtaal naar harmonie
Door Marc van Oostendorp Verdwijnt het Standaardnederlands? Over die belangrijke vraag buigen drie van de belangrijkste experts op dit gebied, Stefan Grondelaers, Roeland van Hout en Paul van Gent, zich samen in een artikel in het nieuwste nummer van het vakblad Taal en Tongval. Er zijn mensen die denken dat de standaardtaal er onherroepelijk aan gaat. Mensen geloven niet meer … [Lees meer...] overVan standaardtaal naar harmonie
Water en taal
Door Marc van Oostendorp Een taal is geen stroompje, maar een grote, brede rivier. Traag stroomt ze permanent in de richting van de zee. Als je iets dichter bij kijkt, zie je golfjes die in de richting van de oever gaan. En nóg dichterbij, onder de microscoop, bewegen de moleculen alle kanten op. Zo is het ook met de taal. In de loop van de eeuwen gaat ze een bepaalde … [Lees meer...] overWater en taal
Het eeuwige gevecht tussen als en dan
Door Marc van Oostendorp Moet je nu groter als zeggen of groter dan? Daarover kun je lang bakkeleien zonder dat een van de bakkeleiers er gelukkig van wordt. Je kunt je ook afvragen waaróm er eigenlijk variatie is, en waarom precies tussen die twee vormen. En dan kom je tot verrassende inzichten: dat het Nederlands zich bijvoorbeeld beweegt in de richting van het Duits, maar … [Lees meer...] overHet eeuwige gevecht tussen als en dan
‘Hoe taal ons in 2016 als maatschappij verdeelde’
Door Steven Delarue Voor de taalkundige in mij was 2016 opnieuw een geweldig boeiend jaar, met de voorbije decembermaand als kers op de taart: begin deze maand barstte er een storm aan opiniestukken los in de nasleep van de PISA-resultaten, daarna waagde schrijfster Saskia De Coster zich aan het relativeren van spelling in de aanloop naar het Groot Dictee, en vorige week nog … [Lees meer...] over‘Hoe taal ons in 2016 als maatschappij verdeelde’
Kiek in de pot
over plaatsnamen en de lexicale leemte door Jan Stroop Klankveranderingen als de diftongering van de lange [i:] verbreiden zich woord voor woord, schreef ik in m'n vorige stukje. Ze hebben een woord als voertuig nodig zou je kunnen zeggen. Als een woord in ’t ontstaansgebied van de klankverandering ontbreekt, blijft dat woord in ’t ontvangende gebied onveranderd. Waarom … [Lees meer...] overKiek in de pot
De leraar Nederlands en z’n spagaat
Door Jan Stroop Schriftelijke weergave van mijn spreekbeurt op de conferentie Het schoolvak Nederlands te Gent, 19 november 2016. De leraar in de moedertaal heeft ’t moeilijker dan iemand die anderstaligen Nederlands moet onderwijzen. Hij heeft te maken met een tegenstelling tussen twee krachten, die ik nu maar noem natuur en cultuur. Onder natuur versta ik de gave die … [Lees meer...] overDe leraar Nederlands en z’n spagaat
