Repertoirevorming en canonisering van de volkse letterkunde, 1932-1945 De Duitse bezetter en zijn Nederlandse handlangers poogden gedurende de Tweede Wereldoorlog om de Nederlandse letterkunde naar hun hand te zetten. Ze trachtten verschillende teksten en auteurs door censuur uit te bannen, terwijl schrijvers ook actief de ‘smaakmakers van de Nieuwe Orde’ propageerden. Met … [Lees meer...] overTe verschijnen: Nederlandse nationaalsocialistische literatuur
Tweede Wereldoorlog
Verschenen: Literaire rechtspraak
De zuivering van het literaire veld in Nederland, 1945-1952 Gelden in het literaire domein dezelfde wetten en regels als in het normale sociale verkeer? Heeft een literaire schrijver als schrijver een verantwoordelijkheid tegenover de samenleving? Na de bevrijding van Nederland leidden deze algemene kwesties tot de prangende vraag in hoeverre men een schrijver kon … [Lees meer...] overVerschenen: Literaire rechtspraak
‘Tel daarbij op dat de Engelsen een beschaafd volk zijn – van de Amerikanen zal ik nu maar niets zeggen’
Over Een tijd als deze van Sarah van der Maas De tijd van de romans over de Tweede Wereldoorlog lijkt een beetje voorbij. Er verschijnt er af en toe nog wel een – vorig jaar The Safekeep van Yaël van der Wouden – maar je kunt niet meer zeggen of klagen dat een Nederlandse roman geen roman is zonder nazi. Wat dat betreft gaat Sarah van der Maas, een jonge … [Lees meer...] over‘Tel daarbij op dat de Engelsen een beschaafd volk zijn – van de Amerikanen zal ik nu maar niets zeggen’
Staartje Stuiveling
Stuivelings bijdrage aan de in 1942 verschenen zeventiende editie van De Vooys’ ‘Historische Schets’ werd onderwerp van een schier oeverloze discussie. En dat terwijl, naar achteraf blijkt, alle ophef gemakkelijk was te voorkomen. Al met al bleek het er een in een glas water, de tijdens de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw aanhoudende storm van verontwaardiging … [Lees meer...] overStaartje Stuiveling
De oorlogsjaren van Nescio en Belcampo
In Groots en onbekommerd, de biografie van Belcampo (Herman Schönfeld Wichers), komt de vriendschap met Nescio (Frits Grönloh) in de Amsterdamse jaren ter sprake. Vooral het wederzijds contact in de oorlog. In het pas verschenen Zingen in het donker, brieven uit de hongerwinter over de periode 13 augustus 1944 tot 5 juni 1945 van Nescio (J.H.F. Grönloh), wordt de context van … [Lees meer...] overDe oorlogsjaren van Nescio en Belcampo
Verschenen: Stil verzet. De oorlogsjaren van August Vermeylen, 1939-1945
Boekvoorstellingen: August Vermeylen (1872-1945) was een van de leiders van de Vlaamse beweging voor 1940, de eerste rector van de vernederlandste Rijksuniversiteit Gent, socialistisch senator, kunsthistoricus, letterkundige en schrijver. Van de Duitsers krijgt hij tijdens de Tweede Wereldoorlog het verbod om nog enige openbare functie uit te oefenen. In dit boek, dat … [Lees meer...] overVerschenen: Stil verzet. De oorlogsjaren van August Vermeylen, 1939-1945
De canon van de Nederlandse nationaalsocialistische letterkunde
Zo’n 20 jaar geleden begon mijn vroegere collega van het Bureau voor de Bibliografie van de Neerlandistiek Jan Jaap Kelder een onderzoek naar repertoirevorming en canonisering van de Nederlandse nationaalsocialistische letterkunde. Hij overleed in 2017 zonder het onderzoek te hebben kunnen afronden. Met toestemming van zijn erven en van zijn vroegere werkgever Huygens Instituut … [Lees meer...] overDe canon van de Nederlandse nationaalsocialistische letterkunde
8 juli 2024: Lezing over Eva de Man-Kalker
Op 8 juli vindt de Loes van Overeemlezing plaats bij Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Hierin staat jaarlijks een vrouw centraal in wier leven Kamp Amersfoort een bepalende rol heeft gespeeld. Dit jaar houdt Gé Vaartjes een lezing over de Joods geboren Eva de Man-Kalker. Ze werd op 2 augustus 1942 in Kamp Amersfoort gevangengezet, samen met vier van haar kinderen, en … [Lees meer...] over8 juli 2024: Lezing over Eva de Man-Kalker
Een dichter in detentie op Cyprus
In 1988 overleed een schrijver aan wie de DBNL nog geen pagina is gewijd, maar voor wie de Amsterdamse letterkundigen Frans Blom en Vivian Beekman nu wel een monumentje hebben opgericht: hun boek Het land achter de zee. Migranten na de Holocaust in detentiekampen op Cyprus. De reis van Emile Pimentel. De lange titel suggereert al dat Blom en Beekman zich richten op één … [Lees meer...] overEen dichter in detentie op Cyprus
Marga Minco
Op een dag als vandaag denk ik altijd ook aan Marga Minco (1920-2023). In 2019 mochten wij haar in haar huis in Amsterdam de P.C. Hooft-prijs uitreiken. Elf jaar eerder las haar dochter Jessica Voeten de door haar moeder geschreven 4 mei-voordracht voor, 'Een sprong in de tijd'. Ze haalde herinneringen op aan 4 mei 1940, "de laatste zaterdag waarop ik onbekommerd met mijn … [Lees meer...] overMarga Minco
Het beste van Boekwinkeltjes: Jona Oberski, Kinderjaren (1978)
Helge Bonset schrijft iedere maand over Nederlandstalige boeken die je zou moeten (her)lezen. 'Niet schrikken, alles is goed, ik ben bij je.'De hand die op mijn wang werd gelegd was van mijn moeder. Haar gezicht was vlak bij het mijne. Ik kon haar bijna niet zien. Zij fluisterde en streelde mij over mijn hoofd. Het was donker. De muren waren van hout. Het rook vreemd. Het … [Lees meer...] overHet beste van Boekwinkeltjes: Jona Oberski, Kinderjaren (1978)
Westerbork à travers le regard de Philip Mechanicus
Westerbork est le nom d’une petite localité de la province de la Drenthe, dans le nord-est des Pays-Bas, à une bonne vingtaine de kilomètre de l’Allemagne. Wester renvoie à « ouest », le point cardinal, tandis que bork est un terme régional peu usité qui désigne la partie rugueuse et croûteuse de l’écorce d’un arbre, plus particulièrement l’écorce du chêne, broyée ou non, que … [Lees meer...] overWesterbork à travers le regard de Philip Mechanicus
Verdriet van Geldrop
40 jaar tandeloos (75) Toen A.F.Th. van der Heijden in 1983 aan De tandeloze tijd begon, was de Tweede Wereldoorlog misschien nog wel hét thema van de Nederlandstalige literatuur. Harry Mulisch had bijvoorbeeld een jaar eerder De aanslag gepubliceerd, en Hugo Claus publiceerde zijn Verdriet van België in hetzelfde jaar als De slag om de Blauwbrug. Strepen aan de hemel van … [Lees meer...] overVerdriet van Geldrop
25 novimber 2023: pleatsing Frysktalige stroffelstiennen
Op sneon 25 novimber wurde twa stroffelstiennen yn Burgum pleatst troch de Dútske keunstner Gunter Demnig. It bysûndere fan de beide stiennen is dat de opskriften yn de Fryske taal binne. Dat binne tagelyk de earste Frysktaligen fan de mear as tweintichtûzen dy’t op mear as 1200 plakken yn Europa lizze. Stroffelstiennen, yn it Dútsk ‘Stolpersteine’ binne messing stientsjes … [Lees meer...] over25 novimber 2023: pleatsing Frysktalige stroffelstiennen
De moord op de Essenburgsingel
Johan Brouwer, arbeiderszoon uit Rotterdam, pleegde tijdens zijn studententijd een moord, om te kijken of hij wel een geweten had. In de cel studeerde hij Spaans, en was journalist voor De NRC, tijdens de Spaanse burgeroorlog. Terug in Nederland werd hij bestsellerschrijver en in de Tweede Wereldoorlog was hij betrokken bij de overval op het Amsterdamse bevolkingsregister. … [Lees meer...] overDe moord op de Essenburgsingel
Etty Hillesum en de buitenwereld
Etty Hillesum was een schrijfster van de binnenkant. Weinig schrijvers hebben zo indrukwekkend letterlijk van binnenuit beschreven hoe het was om in een concentratiekamp te zitten. Om haar heen gebeurde vreselijke dingen, maar zij wist de kracht op te brengen om zich regelmatig terug te brengen en te schrijven. Ze schreef ook nog van binnenuit – niet als de journalist Philip … [Lees meer...] overEtty Hillesum en de buitenwereld
Een ideale vader
92, zou Renate Rubinstein inmiddels zijn, als ze niet in 1990 al overleden was: wat zou de wereld mooi zijn als ze nu nog af en toe een stukje kon schrijven over de actualiteit in de zorgvuldige zinnen die haar proza kenmerkten. Gelukkig ontstaat er de laatste jaren weer aandacht voor haar werk: vorig jaar verschenen er twee bloemlezingen en Hans Goedkoop, al decennia … [Lees meer...] overEen ideale vader
Klein spreken, groots zwijgen
In deze vroege dagen van mei lees ik met onze tweedejaarsstudenten Nederlands in Groningen nogal wat literatuur die tijdens en kort na de oorlog werd geschreven en die lange tijd het beeld van die periode zou blijven bepalen. Gisteren bespraken we de novelle De ondergang van de familie Boslowits van G.K. van het Reve uit 1950 en het korte verhaal 'Het adres' van Marga Minco uit … [Lees meer...] overKlein spreken, groots zwijgen
Dagelijks nog moeten sterven
C.O. Jellema’s ‘Gedicht’, dodenherdenking 4 mei 1997 GedichtIn stilte schrijf ik jou, gedicht, in stilte,een stoel draagt mij, op tafel rust mijn arm,en als ik opkijk zie ik over buxushagenin ’t open veld de trage schapen grazenonder gelaten wolken van dit kustgebied –in stilte schrijf ik jou, in deze stilte.Is dit jouw recht, zo met jezelf alleenuit woorden te bestaan die … [Lees meer...] overDagelijks nog moeten sterven
Bertram Mourits’ Achterkant van de bevrijding
Bertram Mourits schreef een mooi boek over de vele schrijverscarrières en -levens die de Tweede Wereldoorlog in Nederland heeft geknakt: De achterkant van de bevrijding. Of ze nu joods waren, of fout, of gedwongen werden in Duitsland te werken – vele schrijvers werden geraakt door de oorlog. Een van de bijzondere aspecten van Mourits' boek is dat hij niet veroordeelt, maar wel … [Lees meer...] overBertram Mourits’ Achterkant van de bevrijding
Anton de Kom: strijder tegen het Nederlands kolonialisme in Suriname en verzetsman te Den Haag
Lezing door Dr. Hans K. Ramsoedh, Historicus & Surinamist … [Lees meer...] overAnton de Kom: strijder tegen het Nederlands kolonialisme in Suriname en verzetsman te Den Haag
Angst en onafhankelijkheid
Wat bewoog Nederlandse schrijvers om zich in 1942 aan te melden bij de door de Duitse bezettingsmacht ingerichte Kultuurkamer? Hoe verging het deze auteurs toen zij zich na de oorlog ten overstaan van juristen als mr. F. Bordewijk en mr. M. Nijhoff moesten verantwoorden tegenover de Eereraad voor de Letterkunde. Het zijn twee leidende vragen die Bertram Mourits (hoofd … [Lees meer...] overAngst en onafhankelijkheid
De nadagen van neutraal Nederland
Adriaan van der Veen publiceerde eind jaren zestig een verkapte autobiografie in romanvorm. Het eerste deel daarvan, Kom mij niet te na, speelt zich grotendeels af in de periode tussen augustus 1939 en maart 1940. Daardoor is het boek net zo goed een portret geworden van de laatste maanden in het leven van de leermeesters en vrienden van de destijds jonge letterkundige als een … [Lees meer...] overDe nadagen van neutraal Nederland
Bevrijd? 1945 door Joodse ogen
De Hollandse bevrijdingsbeelden die we allemaal kennen: jeeps met soldaten in de straten, sinaasappels en chocola van de Canadezen, zwaaiende mensen in zomerkleren die meerijden op tanks... Die beelden staan niet op het netvlies van de overlevenden uit de kampen. Zij deelden niet in de feestvreugde. Hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde Yra van Dijk vertelt hoe die … [Lees meer...] overBevrijd? 1945 door Joodse ogen
Miklós Radnóti in het Nederlands
Op 19 maart 1944 werd Hongarije bezet door het Duitse leger. Hongarije was al lang een vazalstaat van het Derde Rijk en had zelfstandig anti-Joodse wetten ingevoerd. De Hongaars-Joodse dichter Miklós Radnóti (1909-1944) was een van degenen die al vanaf de jaren dertig uitgesloten waren van werk en studie, en die werden geterroriseerd door Hongaarse fascistische groeperingen als … [Lees meer...] overMiklós Radnóti in het Nederlands
