De Hollandse bevrijdingsbeelden die we allemaal kennen: jeeps met soldaten in de straten, sinaasappels en chocola van de Canadezen, zwaaiende mensen in zomerkleren die meerijden op tanks... Die beelden staan niet op het netvlies van de overlevenden uit de kampen. Zij deelden niet in de feestvreugde. Hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde Yra van Dijk vertelt hoe die … [Lees meer...] overBevrijd? 1945 door Joodse ogen
Tweede Wereldoorlog
Miklós Radnóti in het Nederlands
Op 19 maart 1944 werd Hongarije bezet door het Duitse leger. Hongarije was al lang een vazalstaat van het Derde Rijk en had zelfstandig anti-Joodse wetten ingevoerd. De Hongaars-Joodse dichter Miklós Radnóti (1909-1944) was een van degenen die al vanaf de jaren dertig uitgesloten waren van werk en studie, en die werden geterroriseerd door Hongaarse fascistische groeperingen als … [Lees meer...] overMiklós Radnóti in het Nederlands
Online tentoonstelling: Bevrijding in de literatuur
Hoe werd er na de bevrijding teruggekeken op het verzet? Hoe verwerkten Joodse auteurs de gruwelen van de oorlog in hun werk? Wat gebeurde er met schrijvers die tijdens de oorlog verkeerde keuzes maakten? Het zijn enkele vragen die aan bod komen in de nieuwe online tentoonstelling Bevrijding in de literatuur op literatuurmuseum.nl. Drie schrijvers en drie … [Lees meer...] overOnline tentoonstelling: Bevrijding in de literatuur
Gedicht: Ida Gerhardt • Het carillon
Het carillon Ik zag de mensen in de straten,hun armoe en hun grauw gezicht, -toen streek er over de gelateneen luisteren, een vleug van licht. Want boven in de klokkentorenna ’t donker-bronzen urenslaanving, over heel de stad te horen,de beiaardier te spelen aan. … [Lees meer...] overGedicht: Ida Gerhardt • Het carillon
Online tentoonstelling De achterkant van de bevrijding
(Persbericht Literatuurmuseum) Blijheid en feestvreugde overspoelden het land na 5 mei 1945. Ook de Nederlandse schrijvers haalden opgelucht adem. Maar niet allemaal – en over die andere verhalen gaat het in de nieuwe online tentoonstelling De achterkant van de bevrijding - Literair leven na de oorlog. Vanaf nu op Literatuurmuseum.nl, gewoon vanuit huis te bezoeken. … [Lees meer...] overOnline tentoonstelling De achterkant van de bevrijding
Namen en kwantoren
Dichter des vaderlands (7) Een van de lastige taken van een Dichter des Vaderlands, of van een stadsdichter of een dichter van een middelbare school is dat je betekenis moet geven aan volkomen betekenisloze gebeurtenissen: rampen, de dood van een beroemdheid, oorlog. Het allermoeilijkst is dan misschien als je gevraagd wordt om te proberen betekenis te geven aan de … [Lees meer...] overNamen en kwantoren
Fout
Foute boeken? Uit de kast (11) Door Nico Keuning Bij wijze van proeve van bekwaamheid kreeg ik in 1988 van de Chef Kunst van het Haarlems Dagblad het boek Fout van Boudewijn van Houten aangereikt ter recensie. Van Houten was voor zover ik weet het eerste kind van een NSB’er en SS’er dat er in een boek mee uit de kast kwam. Overigens zonder enig gevoel voor drama. De toon … [Lees meer...] overFout
De populariteit van Oudtestamentische voornamen
Voornamendrift 47 Gerrit Bloothooft en David Onland De populariteit van Oudtestamentische voornamen die vooral door Joden werden gekozen, zoals Abraham (topnaam), Mozes, Hartog en Salomon in figuur 1, toont naast stabiliteit in de 19e eeuw en de daling in de 20e eeuw die we bij veel traditionele namen zien, een breuk rond 1880. Dat is een artefact in de gegevens en het … [Lees meer...] overDe populariteit van Oudtestamentische voornamen
Jan Campert als man
Jan Campert (1902) is de dichter van één gedicht, De achttien dooden ('Een cel is maar één meter lang / en nauw twee meter breed'). Maaike Meijer analyseert het in het nieuwe nummer van Nederlandse letterkunde. Dat nummer is helemaal gewijd aan mannelijkheid' en Meijers artikel gaat specifiek over de rol van mannelijkheid in drie 'telsten': behalve dat gedicht van Campert ook … [Lees meer...] overJan Campert als man
Pas verschenen: Max Nord, Onder voorbehoud.
Deze aantekeningen van de literator, dichter en journalist Max Nord (1916-2008) vormen een uitzonderlijk document over leven en schrijven tijdens de Tweede Wereldoorlog. Over de hartverscheurende deportatie door de Duitse bezetter van zijn joodse vriend Sally en zijn familie naar het doorgangskamp Westerbork en verder naar de Duitse concentratiekampen. Over de zware morele … [Lees meer...] overPas verschenen: Max Nord, Onder voorbehoud.
Nieuwe Parelduiker: ‘Schierbeek en de oorlog’
De oorlogsdagboeken van Bert SchierbeekTot zijn verrassing trof biograaf Graa Boomsma ze aan in het Literatuurmuseum: de oorlogsdagboeken van Bert Schierbeek. Fascinerende, openharige lectuur van de latere Vijftiger en levenslange vriend van Lucebert. Schierbeek was in 1942-’43 niet alleen voedselbonnenleverancier aan Joden, die hij zelf bij duikadressen onderbracht, maar hij … [Lees meer...] overNieuwe Parelduiker: ‘Schierbeek en de oorlog’
Leiden, 23 mei 2019: Symposium Lucebert opnieuw lezen, maar hoe? Het zwijgen van de dichter en zijn oorlogsverleden
Op 8 februari 2018 publiceerde Wim Hazeu zijn biografie van Lucebert, en dat leverde nogal wat commotie op. In de biografie onthulde Hazeu dat de de dichter in zijn tienerjaren nazisympathieën koesterde. Ook bleek Lucebert tijdens de Tweede Wereldoorlog antisemitische brieven te hebben geschreven, waarin hij het bijvoorbeeld had over hoe ‘de Joodse sjacherige zwetsaard (…) ons … [Lees meer...] overLeiden, 23 mei 2019: Symposium Lucebert opnieuw lezen, maar hoe? Het zwijgen van de dichter en zijn oorlogsverleden
stom draaien de laatste woorden om de oude hete brij
Door Marc van Oostendorp "De Joodse sjacherige zwetsaard," schreef de grote dichter Lucebert, "heeft ons Nederduitsers erg, erg besmet, in plaats van een rustig kalm, langs stille grachten wandelende en in middags onbeschenen kamers peinzende stam, zijn we 136 een klap en kletsvolkje, een grote groep machtjoden geworden." Vorig jaar onthulde de biograaf Wim Hazeu deze … [Lees meer...] overstom draaien de laatste woorden om de oude hete brij
Waarom zelfs de suggestie dat Armando sympathie voor het fascistische gedachtegoed gekoesterd zou hebben al misselijkmakend genoeg is
Door Wiljan van den Akker Volgens een bericht op de website van de NOS gaat een gepland eerbetoon aan Armando niet door, mogelijk omdat de schrijver volgens sommigen gesympathiseerd zou hebben met de SS. Als eerste een disclaimer: mocht met feiten worden aangetoond dat Armando - die 3 jaar ‘oud’ was toen Hitler aan de macht kwam, 9 jaar toen de Duitsers in 1939 Polen de … [Lees meer...] overWaarom zelfs de suggestie dat Armando sympathie voor het fascistische gedachtegoed gekoesterd zou hebben al misselijkmakend genoeg is
Nieuwe Parelduiker over literatuur en WO II
Jodenvervolging in de Nederlandse literatuur 1945-1950 Onderbelicht is gebleven dat de Jodenvervolging al vaak eerder in de Nederlandse literatuur aan de orde kwamen dan in de geschiedschrijving en het publieke debat. Veel auteurs, Joods en niet-Joods, verwerkten dit gegeven al kort na de oorlog in romans en novellen. Naast bekende namen als Gerard Kornelis van het Reve, Theun … [Lees meer...] overNieuwe Parelduiker over literatuur en WO II
Verborgen boodschap van Lucebert
Door Jos Joosten Hoe je blik met je aan de haal gaat. Als student werkte ik bij Albert Heijn. In die tijd - om precies te zijn in 1987 - vierde het bedrijf zijn 100-jarig bestaan. De directie had ter viering (werkelijk) een prachtplan opgevat. Het bedrijf zocht 25 Nederlandse beeldend kunstenaars aan die elk vier werken maakten voor AH. 100 in totaal, voor elk … [Lees meer...] overVerborgen boodschap van Lucebert
Lucebert valt niet ver van de boom
Door Jos Joosten Gisteren schreef Marc van Oostendorp op Neerlandistiek een verstandig stuk over Wim Hazeu's biografie van Lucebert, strekking: had de biograaf niet bezonkener te werk moeten gaan en zijn materiaal verdergaand moeten analyseren? Ik denk dat Van Oostendorp een goed punt heeft. Hazeu's eigen verhaal is dat hij, nadat hij de beruchte brieven van de jonge … [Lees meer...] overLucebert valt niet ver van de boom
Hoe nu verder met Lucebert?
Door Sander Bax De jonge Lucebert was in de ban van het nazisme. Dat kopten de kranten op de dag waarop het boek Lucebert verscheen, de kersverse biografie die Wim Hazeu schreef over de ‘keizer der vijftigers’. De biograaf had zijn boek zo goed als af toen hij brieven in handen kreeg die de 19-jarige Bertus Swaanswijk (die toen nog geen Lucebert heette) schreef aan zijn … [Lees meer...] overHoe nu verder met Lucebert?
“We zijn het immers weer totaal vergeten?”
Poëzie en de Tweede Wereldoorlog Door Marc van Oostendorp Adorno zei dat je na de Tweede Wereldoorlog geen gedichten meer kon schrijven. Die uitspraak heeft verschillende interpretaties gekregen, maar hij kan in ieder geval niet betekenen dat het onmogelijk was om zulke gedichten nog te schrijven. Alleen al in de Nederlanse literatuur vond Liesbeth Vonhögen, die onlangs aan … [Lees meer...] over“We zijn het immers weer totaal vergeten?”
Wanneer het lichaam ginds hoog in een boom zal hangen
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (154) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Toen ik mijn eenge zoon op Gods gebod ging slachten liet hij het blinkend mes plots uit mijn handen slaan; wat zal hij doen, mijn vriend, als zij U villen gaan en krijgt gij wel den tijd die engel af te … [Lees meer...] overWanneer het lichaam ginds hoog in een boom zal hangen
Laat dus niet af maar vecht en vecht en vecht
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (153) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp In de decembermaand houdt Neerlandistiek een crowdfunding-actie. Lees je graag Neerlandistiek? Help ons een hartewens van onze hoofdredacteur te verwerkelijken. Rebel, mijn hart, gekerkerd en … [Lees meer...] overLaat dus niet af maar vecht en vecht en vecht
Ach, toen brak mijn hart natuurlijk niet
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (152) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Een lentemorgen trad je uit ons huis, In een dun bloesje, zonnig en tevreden En geen van beiden hoorde 't zacht geruisch Of zag de vale schaduw neergegleden Van 't noodlot wiekend boven 't jonge … [Lees meer...] overAch, toen brak mijn hart natuurlijk niet
