• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Dure woorden in de 18e eeuw

10 april 2012 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Indruk maken met ‘dure’ woorden is van alle tijden. Je zou bijna denken dat andere talen ervoor zijn uitgevonden om ons van voldoende moeilijke woorden te voorzien om indruk te maken. Maar lachen om mensen die proberen moeilijke woorden uit vreemde talen te gebruiken maar dat net verkeerd doen is waarschijnlijk even precies even oud. Ha, kijk hem eens plechtig doen!

Deze week verscheen er in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren een heerlijk nieuw werkje voor de liefhebber: het achttiende-eeuwse Barbarologia van Salomon van Rusting. Dat boekje bevat een lange lijst met ‘boerenlatijn’, verbasterde moeilijke woorden uit de mond van lager (of niet) opgeleiden uit Noord- en Zuid-Holland.

Mij interesseert vooral de manier waarop die verbastering dan in zijn gang ging. Vaak is dat helemaal niet zoveel anders dan hoe we het nu zouden doen: arketet klinkt nog steeds wel als een plausibele manier om architect te zeggen, terwijl commelecacie misschien nog wel beter klinkt als communicatie. Allebei de voorbeelden vervangen klinkers door e; dat was waarschijnlijk al een ’toonloze’ e (van het eind van mode) en dus werden onbeklemtoonde klinkers kennelijk makkelijk tot zo’n toonloze e in een Hollandse mond.

Maar er valt nog veel meer op. De voorliefde voor com bijvoorbeeld in verbasteringen als combouters, compabel, compy (in plaats van kabouters, kapabel, kopij) en andere woorden, en de afkeer van pr die ertoe leidde dat de r maar ergens anders werd geplaatst: protocol werd pattecrol en president werd pirsedent. Het eerste wijst er (misschien) op dat er in die woorden een nasale klinker zat (ongeveer de a in het Franse woord France). Het tweede is een voorbeeld van een verandering die in het standaard-Nederlands heeft geleid tot pers in plaats van (Engels) press of (Duits) Presse.

Maar wat toch vooral opvalt is, hoeveel van die rare woorden inmiddels verdwenen zijn, volkomen onbekend, ook onder dikdoeners, die inmiddels natuurlijk eerder het Engels verbasteren. Zo praat niemand meer:

BEsoer Meseurs. Verrespedeer me dat ik soo pertinent ben, dat ik in je conspiratie inflecteeren kom. Ik ben de Asmedeur maar, of de Plinnepetaris; dat imbesteert weynigh waar voor u Sekresie my wil atmonteeren, als je me maar voor een rysenaavel man van qualitie attesteert, gelyk my elk meriteert.

Duur doen in taal is zo oud als de taal zelf. Maar het beklijft niet.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 18e eeuw

Lees Interacties

Reacties

  1. Anoniem zegt

    11 april 2012 om 08:16

    En dan nu even de vertaling in hedendaags (of voor mijn part vorige eeuws).

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vertalen

Geloof my vry, wat andren snoeven;
Die d’ echten smaak en geur wil proeven,
Drink’ uit de oorspronkelijke flesch!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

JUNI ’57

Met niets meer bij me dan het te vlug geleefde,
nog in de flarden van haar vertrek gekleed,
loop ik het land op om naar de lucht te kijken
en hoe mijn liefde allengs in niets meer leek
op die voor haar.

Het is een juninacht – de kortste nacht
bijna. Ik voel met mijn hoofd het hooi van de opper
waartegen ik zit. Ik zie een blijvende
zonsondergang boven een vuurtorenlicht
en weinig sterren.

Bron: Spinroc en andere verzen, 1958

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

22 juni 2025

➔ Lees meer
2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

21 juni 2025

➔ Lees meer
26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1991 Cornelis Stutterheim
➔ Neerlandicikalender

Media

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

22 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp 1 Reactie

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d